T BAR TAZM NATI

Kural olarak tazminat hukukunda maddi ve manevi tazminat dı ında bir tür düzenlenmemi olmasına ra men, 556 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 68’ inci maddesi238 _{ile markanın itibarı madde ba lı ı altında, itibar tazminatı adında bir tazminat türü}

daha hukukumuza girmi tir. Zira anılan maddeye göre; marka hakkına tecavüz eden tarafından markanın kötü veya uygun olmayan bir ekilde kullanılması sonucunda, markanın itibarı zarara u rarsa, marka sahibi, bu nedenle ayrıca tazminat isteyebilir. Esasen bu hüküm spanya’ nın 20.03.1986 tarihli ve 11 Sayılı Patent Kanunu’nun 68’ inci maddesinden alınmı ve 556 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnameyi hazırlayanların, “fikri mülkiyet hakkı ile ilgili konuların ortak özellikler ve nitelikler ta ıdı ı, bu sebeple biri için uygun olanın di eri için de uygun olaca ı ” yönündeki dü ünceleri sebebiyle aynen markalar ve tasarımlar için de ülkemiz mevzuatına aktarılmı tır239.

Markanın itibarı, marka ile tüketici ve mal veya hizmetleri tüketenlerin dı ındaki üçüncü ki iler üzerinde in a edilen imaj240; itibar zararı ise, bu imajın zedelenmesi ve istisnaen çökmesi eklinde tanımlanabilir241.

tibar tazminatı her ne kadar manevi tazminat gibi manevi bir niteli e haiz olan itibar kavramına ba lı ise de, manevi tazminat ahsiyet hakkına ba lanmı ken itibar tazminatı markanın korunmasına ba lanmı tır242. tibar tazminatı, ne maddi tazminatta oldu u gibi maddi bir zararın kar ılı ı, ne de manevi tazminatta oldu u gibi bir ıstırabın bedeli olmayıp, zedelenen veya çöken imajın yeniden in ası için öngörülen maliyettir243_{. Tazminat hukuku,}

mütecavizin sadece hukuka aykırı davranı ı ile sebep oldu u zararların tazminini de il, bu zararın büyümesini önlemek için gerekli tedbirleri almamasından dolaylı zararların da tazminini öngörmektedir244_{. Buradaki itibar zararı da, haksız kullanımdan kaynaklanan do an}

237 _{TEK NALP, Ünal; Fikri Mülkiyet, s.463.}

238 _{Bu hüküm tasarının 71’ inci maddesi ile aynen muhafaza edilmi tir.}

239 _{TEK NALP, Ünal; tibar Tazminatı ve Bazı Sorunlar, Prof.Dr. Selahhattin Sulhi Tekinay’ ın Hatırasına}

Arma an, 1999, stanbul, ( tibar Tazminatı)s.590.

240 _{TEK NALP, Ünal; tibar Tazminatı s.592.} 241 _{TEK NALP, Ünal; Fikri Mülkiyet, s.466.}

242 _{bu konuda aynı niteli e haiz patentler için SARAÇ, Tahir; s.299.} 243 _{TEK NALP, Ünal; Fikri Mülkiyet, s.466.}

maddi zarara ek bir zarar olup245_{, talebi ilk zararın varlı ına veya talep edilmi olmasına ba lı}

de ildir246_.

Öte yandan, maddi ve manevi tazminat talebi için hukuka aykırılık – marka hakkına tecavüz - yeterli iken, itibar tazminatının talep edilebilmesi için buna ek olarak “kötü üretim” veya “uygun olmayan bir tarzda piyasaya sürme” unsurları da gereklidir247_{. Burada hukuka}

aykırılık, marka hakkına tecavüz248_{; zararı do uran eylem ise, “kötü üretim” veya “uygun}

olmayan bir tarzda piyasaya sürme”dir.

Zararı do uran eylemler olan, “kötü üretim” veya “uygun olmayan bir tarzda piyasaya sürme” olguları tahdidi olarak sayılmı tır. Bu sebepler dı ında kalan kötüleme, mübalaalı ilanlarla ezme, karartma ve küçük dü ürme gibi eylemler sebebiyle do an zararlar sebebiyle itibar tazminatı talep edilemez249.

Uygun olmayan tarzda piyasaya sürme kavramına, markanın itibarını zedeleyecek düzeyde dü ük fiyatla satılmasının da dâhil oldu u ifade edilmi tir250. Nitekim kaliteye eri mek için ileri teknoloji ve malzeme kullanılarak ve özenle üretilen, dünyanın en büyük kentlerinde en gözde caddelerde te hir edilen ve özel dekorlara sahip dükkânlarda vasıflı elemanlarca satılan; televizyonlarda, yazılı basında ve di er yerlerde yıllarca reklamları yapılan, büyük bir promosyon gideri sonucunda toplumda bir yer ve pazarda pay edinen, bir malın taklitlerinin veya benzerlerinin i portada ba ırılarak satılması suretiyle, yıllar süren çabalarla olu turulan imaj zedelenmektedir251. tibar tazminatının bu zedelenen imaj sebebiyle do an zararın tazminine yönelik oldu u nazara alındı ında, maddi tazminatın bir türü oldu u neticesine ula ılabilir252_.

Kötü üretim, kalitesiz hammadde veya geri teknoloji yahut vasıfsız personel kullanmak suretleriyle ortaya çıkabilece i gibi ba ka ekillerde de meydana gelebilir. Ancak önemli olan netice oldu undan, üretim artları kötü ve fakat üretilen mal kaliteli ise itibar

245 _{KARAN Hakan; KILIÇ Mehmet: s.533.} 246 _{TEK NALP, Ünal; tibar Tazminatı, s.593.} 247 _{TEK NALP, Ünal; tibar Tazminatı, s.591.} 248 _{TEK NALP, Ünal; tibar Tazminatı, s.591.} 249 _{TEK NALP, Ünal; tibar Tazminatı, s.595.}

250 _{YASAMAN, Hamdi; ALTAY, Sıtkı Anlam; AYO LU, Tolga; YUSUFO LU, Fülürya; YÜKSEL, Sinan;}

Marka Hukuku erhi II, s.1183.

251 _{TEK NALP, Ünal; tibar Tazminatı, s.592.} 252 _{TEK NALP, Ünal; tibar Tazminatı, s.592.}

tazminatı söz konusu olmaz253_{. Yine tecavüz mevcut ancak mal kalitesiz de il ise itibar}

tazminatı istenemez254_.

lliyet ba ı, yukarıda de inilen hukuka aykırılık ve zarar arasında aranmalıdır. Ayrıca itibar tazminatına hükmedilebilmesi için kusur aramak gereklidir255_{. Burada dikkat}

edilmesi gereken husus, “hakka tecavüz” eyleminde mevcut kusur dı ında, “kötü üretim” veya “uygun olmayan tarzda piyasaya sürme” olgularında ayrıca ek kusur unsuru aramaya gerek olmadı ıdır256. Burada hukuka aykırılık unsuru kapsamındaki kusur yeterlidir.

Öte yandan, itibar tazminatı bakımından kullanılan terminolojinin, manevi tazminatı ça rı tırmasının itibar tazminatı ile manevi tazminatın ortak özelliklerinin bulundu u izlemine sebep olmaktadır257. Bu sebeple ve itibara verilen zararın ispatının zorlu u kar ısında, itibar tazminatına hükmedilirken manevi tazminat ilkelerine ba vurmanın gerekebilece i, yani hâkimin bir yandan yitirilen imajın in ası için bir tespit yapmanın yanında, di er yandan sarsılan itibarın manevi cephesini de nazara alması gerekti i ifade edilmi tir258. Kanaatimizce, zikredilen yöntem ayrıca manevi tazminatın talep edilmedi i durumlarda hakkaniyete uygun neticeler do urabilecek nitelikte olmakla birlikte, bir de manevi tazminat talep edilmi olması halinde mükerrer olarak manevi tazminata ili kin hususların gözetilmesi sonucunu do urabilece inden uygun mütalaa edilemeyebilecektir.

tibar tazminatına hükmedilebilmesi için ilk art bir tecavüzün mevcudiyeti oldu undan, gerçek markayı ta ıyan malların uygun olmayan tarzda piyasaya sürülmesi halinde artlar gerçekle memi olacaktır259.

Öte yandan itibar tazminatı herhangi bir tecavüz haline inhisar edilmedi inden, her ne surette olursa olsun tecavüzün varlı ı, di er ko ullar da varsa bu tazminata hükmedilebilecektir260_.

Hukuka aykırılık ile zarar do uran eylem birbirinden ayrılamayaca ından, marka hakkına tecavüz eden ki i ile malın kötü üretimini yapan veya uygun olmayan tarzda piyasaya

253 _{TEK NALP, Ünal; tibar Tazminatı, s.595.} 254 _{TEK NALP, Ünal; tibar Tazminatı, s.596.}

255 _{TEK NALP, Ünal; Fikri Mülkiyet, s.467: TEK NALP, Ünal; tibar Tazminatı, s.593.} 256 _{TEK NALP, Ünal; tibar Tazminatı, s.593.}

257 _{YASAMAN, Hamdi; ALTAY, Sıtkı Anlam; AYO LU, Tolga; YUSUFO LU, Fülürya; YÜKSEL, Sinan;}

Marka Hukuku erhi II, s.1184.

258 _{TEK NALP, Ünal; tibar Tazminatı, s.593-594.} 259 _{TEK NALP, Ünal; tibar Tazminatı, s.595..} 260 _{TEK NALP, Ünal; tibar Tazminatı, s.595.}

süren ki i farklı ki iler ise, eylemler bir bütün olarak de erlendirilip, bu ahıslar müteselsilen sorumlu tutulurlar261_.

tibar tazminatının hesaplanmasında, itibarın kazanılması için yapılan masraflar de il, zarar u rayan itibarın yeniden kazanılması için yapılacak harcamalar esas alınmalıdır262_.

tibar tazminatında ispat yükü, itibar tazminatını talep eden üzerindedir263_.

4 - TECAVÜZÜ KANITLAYAN BELGELER N MÜTECAV ZDEN STENEB LMES

Marka sahibi ve dava açma hakkı bulunan lisans alan264, markanın kendi izni olmaksızın taklit edilerek kullanılması sonucunda u ramı oldu u zarar miktarının belirlenmesi için tazminat yükümlüsünden markanın kullanılması ile ilgili belgeleri vermesini talep edebilir(556 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname md. 65265).

Düzenlemenin yapıldı ı madde ba lı ında “tecavüzün” metinde ise “zarar miktarının” ispatından bahsedilmesi, açık bir çeli ki yaratmaktadır266. Ancak içeri e ve düzenlemenin sistemati ine uygun bir yorumla, marka sahibince ibrazı istenecek belgelerin, 556 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 66’ ıncı maddesince talep edilecek tazminatın miktarını belirlemeye yarayacak belgeler oldu unun kabulü gerekir267_.

Kanun koyucu, ço u zaman zarar miktarının belirlenebilmesi için gereken belgelerin zarar gören marka sahibinde de il, mütecavizde bulunaca ını nazara alarak, genel kural olan “kimse kendi aleyhine olan belgeleri teslim etmekle mükellef tutulamaz” prensibinden bu

261 _{TEK NALP, Ünal; tibar Tazminatı, s.591.} 262 _{SARAÇ, Tahir; s.301.}

263 _{TEK NALP, Ünal; Fikri Mülkiyet, s.468: TEK NALP, Ünal; tibar Tazminatı, s.597.}

264 _{YASAMAN, Hamdi; ALTAY, Sıtkı Anlam; AYO LU, Tolga; YUSUFO LU, Fülürya; YÜKSEL, Sinan;}

Marka Hukuku erhi II, s.1169.

265 _{Bu hüküm tasarının 67’ inci maddesi ile}

“Marka sahibi, izni olmaksızın markanın aynının veya benzerinin kullanılması sonucunda u ramı oldu u zarar miktarının belirlenmesi için markanın kullanılması yoluyla elde edilen kazancı gösteren belgelerin verilmesini, tazminat davasının açılabilmesi için gerekli artların olu tu u hallerde, tecavüz nedeniyle tazminat ödemekle yükümlü olan ki iden talep edebilir.

Birinci fıkra uyarınca talep edilen belgelerin verilmemesi halinde marka sahibi, 76 ncı madde uyarınca mahkemeden delillerin tespitini talep edebilir” eklinde yeniden düzenlenmi tir.

266 _{Tasarının 67’ inci maddesinin ba lı ı “zararı kanıtlayan belgeler” eklinde ifade edilerek bu çeli ki}

giderilmi tir.

267 _{YASAMAN, Hamdi; ALTAY, Sıtkı Anlam; AYO LU, Tolga; YUSUFO LU, Fülürya; YÜKSEL, Sinan;}

noktada ayrılmı tır268_{. Bu – ciroyu gösteren, ticari defterleri de kapsayan}269 _{- belgelerin nasıl}

ve ne zaman istenece i hususunda bir hüküm mevcut olmamakla birlikte, zarar miktarının belirlenmesinin, açılacak bir tazminat davasına hazırlık yönünden ta ıdı ı önem nazara alınarak, dava açılmadan önce bu talebin yapılabilece inin kabulü gerekir270_.

Düzenlemede yer alan “ilgili belgelerin verilmesi” ibaresinden, anılan belgelerin “ibrazını” anlamak gerekir271_{. brazı gereken belgeler, ticari defterlerin yanında, geni}

anlamda muhasebede yer alan kayıtların evrakları, gümrük kâ ıtları, makine parkı listesi, ambar kayıtları; mü teriler, da ıtıcılar, lisans alanlar ba ta olmak üzere ilgili ki ilerce yapılan yazı malar, özetle, tecavüzün kayna ı, geli imi ve etkiledi i yerler; üreticilerin da ıtıcıların, ta ıyıcıların, depolayanların ünvanlarını, adreslerini, sipari lerini içeren belgeler olarak belirlenebilir272.

Düzenlemede açıklıkla “zarar miktarının belirlenmesi için belgelerin ibrazı” ibaresine yer verilmi oldu undan, hak sahibinin sadece zararla ilgili belgeleri isteyebilece i, ancak yoksun kalınan kazanç ile 62’ inci maddenin (a), (c), (d), (e) ve (f) bentlerinde yazılı taleplerin uygulanmasına yönelik olarak belgelerin talep edilemeyece i, örne in araçların imhasını gerçekle tirmek üzere bulundukları yerlerin bildirilmesinin talep edilemeyece i ifade edilmi tir273.

Öte yandan bu belgelerin verilmemesinin müeyyidesi hususunda da bir düzenleme mevcut de il ise de274, bu hususun da dava yoluyla talep edilebilece i275 ve Hukuk Muhakemeleri usulü Kanunu’ nun 368’ inci maddesi gere ince delil tespiti istenebilece i276 ileri sürülmü tür.

268 _{KARAN Hakan; KILIÇ Mehmet: s.518.} 269 _{ARKAN, Sabih; C.II, s.248.}

270 _{ARKAN, Sabih; C.II, s.247: YASAMAN, Hamdi; ALTAY, Sıtkı Anlam; AYO LU, Tolga; YUSUFO LU,}

Fülürya; YÜKSEL, Sinan; Marka Hukuku erhi II, s.1169.

271 _{TEK NALP, Ünal; Fikri Mülkiyet, s.463.}

272 _{TEK NALP, Ünal; Fikri Mülkiyet, s.464: Kanaatimizce tasarıdaki “markanın aynının veya benzerinin}

kullanılması sonucunda u ramı oldu u zarar miktarının belirlenmesi için markanın kullanılması yoluyla elde edilen kazancı gösteren belgeler” ifadesi hükmü geni letici bir içeri e sahiptir.

273 _{TEK NALP, Ünal; Fikri Mülkiyet, s.464: YASAMAN, Hamdi; ALTAY, Sıtkı Anlam; AYO LU, Tolga;}

YUSUFO LU, Fülürya; YÜKSEL, Sinan; Marka Hukuku erhi II, s.1169.

274 _{Tasarının 67/2’ inci maddesi ile “talep edilen belgelerin verilmemesi halinde marka sahibi, 76 ncı madde} uyarınca mahkemeden delillerin tespitini talep edebilece i” hüküm altına alınmaktadır.

275 _{ARKAN, Sabih; C.II, s.247.}

276 _{YASAMAN, Hamdi; ALTAY, Sıtkı Anlam; AYO LU, Tolga; YUSUFO LU, Fülürya; YÜKSEL, Sinan;}

Ticari sır niteli inde gizli bilgilerin mahremiyeti kanaatimizce TRIPs’ in 42 ve 43’ üncü maddelerine dayanılarak korunmalıdır. Nitekim TRIPS’ in delillerin sunulması ile ilgili 43’ üncü maddesine göre, taraflardan birisi kendi iddiasını destekleyen delilin kar ı tarafta bulundu unu ileri sürdü ü takdirde, adli merciler bu delilleri kar ı tarafa da sunarken, gizlili in korunması ile ilgili tüm tedbirleri almaya yetkili olacaklardır277.