Tavana gömülü aydınlatma armatürleri - Aydınlatma Armatürü Koruma Sınıfları

3. PEYZAJ MİMARLIĞINDA AYDINLATMA

3.6 Aydınlatma Armatürü Koruma Sınıfları

3.7.3 Tavana gömülü aydınlatma armatürleri

Bu tip aydınlatma armatürleri elektrik tesisatı ve lambası içinde olmak üzere kasası tavan içine gömülü, kasa çerçevesi ise duvar üzerinde kalacak şekilde takılabilen armatürlerdir. Genel aydınlatmaya katkı sağlamaları amacıyla kullanılan bu armatürler peyzaj uygulamalarında mimari yapılar üzerinde kullanılabilir. Bu tip aydınlatma armatürlerin kullanılacağı yerler inşaat aşamasında planlanmalıdır (Anonymous 2019b).

Şekil 3.3 Farklı tasarımlara sahip tavana gömme aydınlatma armatürü örnekleri (Anonymous 2019b)

19 3.7.4 Tavana takılan aydınlatma armatürleri

Tavan üzerine takılan ya da sarkıt olarak kullanılabilen aydınlatma armatürleridir. Genel aydınlatmaya katkı sağlamaları ve estetik katkıları amacıyla kullanılan bu armatürler peyzaj uygulamalarında mimari yapılar üzerinde kullanılabilir. Bu tip aydınlatma armatürlerin kullanılacağı yerler inşaat aşamasında planlanmalıdır. (Anonymous 2019b)

Şekil 3.4 Farklı tasarımlara sahip tavana takılan aydınlatma armatürü tipleri (Anonymous 2019b)

3.7.5 Yere gömülü aydınlatma armatürleri

Bu tip aydınlatma armatürleri elektrik tesisatı ve lambası dâhil olmak üzere kasası zemin içine gömülü, kasa çerçevesi ise zemin üzerinde kalacak şekilde yerleştirilebilen armatürlerdir. Yere gömülü aydınlatma armatürlerini yere gömülü olarak kullanılabilen projektörler gibi de düşünebiliriz. Bu aydınlatma armatürleri darbeye, basınca, suya vb.

dış etkenlere (genelde IP68 koruma sınıfına sahip) karşı oldukça dayanıklı yapıları sayesinde halka açık alanlarda da sıklıkla kullanılırlar (Anonymous 2019b).

Bu aydınlatma armatürleri birçok farklı uygulama için kullanılabilirler. Peyzaj uygulamalarında dikey yüzeyleri ve mimari yapıların cephelerini aydınlatmak, alanda yer alan heykel, plastik nesne, ağaçlar ve bitkiler gibi aydınlatılması ya da odak noktası haline getirilmesi istenilen tüm elemanların aydınlatılmasında kullanılmaları uygundur.

Kare ve dairesel tasarıma sahip aydınlatma armatürleri dar ve geniş açılı ışık dağılımı

sağlarken, dikdörtgen/çizgisel tasarıma sahip aydınlatma armatürleri daha geniş yüzeylerin aydınlatılması için kullanılırlar (Anonymous 2019b).

Şekil 3.5 Farklı tasarımlara sahip yere gömülü aydınlatma armatürü tipleri (Anonymous 2019)

Şekil 3.6 Araç yollarında kullanılan yere gömülü aydınlatma armatürü örneği (Anonymous 2019b)

Şekil 3.7 Örnek ışık dağılım şekilleri (Anonymous 2019b)

3.7.6 Projektör tipi aydınlatma armatürleri

Projektör tipi aydınlatma armatürlerini çok farklı çeşitlerde bulmak olasıdır. Bu armatürler alana yerleştirilmeleri bakımından da esnek ve çok yönlüdürler. Farklı yerleştirilebilme seçeneklerinden dolayı direk üzerlerinde, yapı cephelerinde, çatılarda, sert ya da toprak/çim vb. zeminde kullanılabilirler (Anonymous 2019b).

Peyzaj uygulamalarında projektörler, aydınlatma tasarımında ön plana çıkarılması ya da odak noktası haline getirilmesi istenilen mimari yapıların cephelerini, heykelleri, plastik nesneleri, ağaç ve çalıları, meydan gibi geniş alanları vb. aydınlatmak için

kullanılabilirler. Kullanım alanına göre çok dar açıdan geniş açıya ve simetrikten asimetriğe kadar değişen ışık dağılımlarına sahip modeller bulmak olasıdır (Anonymous 2019b).

Şekil 3.8 Farklı tasarımlara sahip projektör örnekleri (Anonymous 2019b)

3.7.7 Su içi aydınlatma armatürleri

Su içinde kullanılan aydınlatma armatürleri aşırı koşullara maruz kalırlar. Sıcaklık dalgalanmaları ve su altında uzun süreli çalışma şartlarından dolayı bu armatürlerin tasarımları son derece önemlidir. Bu armatürlerin seçiminde mutlaka IP68 koruma sınıfına sahip olanlar seçilmelidir (Anonymous 2019b).

Su içi aydınlatma armatürleri peyzaj uygulamalarında yüzme havuzları, süs havuzları, göletler vb. su öğelerinde kullanılırlar. Bu armatürlerin bazıları ile su içinden bir heykeli, bir nesneyi ya da bir mimari yapıyı da aydınlatmak da olasıdır (Anonymous 2019b).

Şekil 3.9 Farklı tasarımlara sahip su içi aydınlatma armatürleri örnekleri (Anonymous 2019b)

3.7.8 Bollard tipi aydınlatma armatürleri

Bollard tipi aydınlatma armatürleri aydınlatma sektöründe “çim tipi” aydınlatma armatürü olarak da adlandırılır. Fakat bu isimlendirme ile armatürlerin konumlandırılacağı alanların sadece çim alanlar olduğu algısı oluşmamalıdır. Bollard tipi aydınlatma armatürleri yeşil alanlarda konumlandırılabileceği gibi sert zemin üzerinde de kullanılabilirler.

Bu armatürler genel aydınlatmaya katkı sağlaması, alanda yönlendirmeye yardımcı olması ve alana görsel, estetik katkıları ile genellikle yaya yolları ve patika yolların kenarlarında kullanılırlar. Armatür tasarımlarının mimariye uygun seçilmesi tercih edilirken armatürlerin sağladığı ışık dağılımı da çoğunlukla genel tasarım konseptine katkısından dolayı önemlidir. Armatür tasarımları genelde modern ya da klasik tarzlardadır (Anonymous 2019b).

Farklı boyutlarda üretilebilen bu armatürler peyzaj uygulamalarında genellikle 0,5-1m yüksekliğinde kullanılır. Armatürlerin tasarımlarına bağlı olarak tek yönde ya da 360°

aydınlık sağlayan ya da zeminde grafik bir görüntü oluşturabilecek vb. gibi farklı ışık dağılımları mevcuttur.

Şekil 3.10 Farklı tasarımlara sahip bollard tipi aydınlatma armatürü örnekleri (Anonymous 2019b)

3.7.9 Direk tipi aydınlatma armatürleri

Peyzaj uygulamalarında direk tipi aydınlatma armatürleri gereksinime göre boyutları değişmek koşulu ile genellikle 3-6m yüksekliğinde direk üzerinde kullanılır. Armatürler doğrudan direk üzerine takılabilir ya da gereksinim duyulması durumunda bir konsol yardımı ile de direğe yerleştirilebilirler.

Armatürlerin tasarımlarına bağlı olarak doğrudan veya dolaylı ışık veren, simetrik ve asimetrik ışık dağılımı sağlayan tipleri vardır. Armatürler tasarımları genelde modern ya da klasik tarzlardadır.

Peyzaj uygulamalarında direk tipi aydınlatma armatürleri genellikle yaya yolları, araç yolları ve geniş alanları aydınlatmak için kullanılırlar (Anonymous 2019b).

Şekil 3.11 Farklı tasarımlara sahip direk üzeri aydınlatma armatürü örnekleri (Anonymous 2019b)

3.8 Peyzaj Aydınlatmasında Kullanılan Teknikler

Peyzaj aydınlatmasında kullanılan teknikler; vurgu aydınlatması, yıkama tekniği, doku tekniği, çapraz aydınlatma, spot aydınlatması, ayna etkisi, siluet aydınlatması, ışık halkası etkisi, ay ışığı aydınlatması ve gölgeleme tekniğidir.

3.8.1 Vurgu aydınlatması (accent lighting)

Vurgu aydınlatması, alanda odak noktası haline getirilip, çekiciliği ve dikkati arttırmak amaçlı bir bitkiyi ya da bitki gruplarını, bir nesneyi ya da bir alanı çevresinden daha aydınlık hale gelecek şekilde aydınlatmak demektir. Vurgu nesnesi aydınlatma armatürünün kendisi de olabilir. Vurgu aydınlatmasını yaparken dikkat edilmesi gereken en önemli husus aydınlatma armatürlerinin istenmeyen gölgeler oluşturmayacak şekilde konumlandırılmasıdır (Raine 2001, Yavuz 2016).

Vurgu aydınlatmasını sağlamak için çeşitli yerleştirme şekillerine sahip farklı tipte aydınlatma armatürleri kullanılabilir. Örneğin aşağıdan yukarı ya da yukarıdan aşağı aydınlatma sağlayacak spot projektör armatürler, yüzeye takılan, çime saplanan kazıklı

olarak yerleştirilebilen tipte ya da su içinde vb. şekillerde kullanılabilirler. (Raine 2001, Yavuz 2016)

Şekil 3.12 Havuz içinden vurgu aydınlatması yapılmış bir nesne örneği (Anonymous 2019c)

3.8.2 Yıkama tekniği (washing lighting)

Yıkama tekniği ışığın bir yüzey alanını kaplaması şeklinde tanımlanabilir. Düz bir duvar yüzeyi yıkama tekniği ile aydınlatıldığında sıradanlıktan kurtulup daha dikkat çekici hale gelir (Raine 2001, Yavuz 2016). Bu teknik ile yüzeyin rengi de vurgulanabilir ya da farklı ışık renkleri ile ilgi çekici bir görünüm de sağlanabilir.

Geniş açılı ışık dağılımı sağlayan, yüzey üzerine takılan ya da yere gömülü olarak yerleştirilen spot ya da çizgisel biçimde aydınlatma armatürleri ile bu tip bir aydınlatma sağlanabilir. Aydınlatma armatürlerinin doğru konumlandırılması istenmeyen görüntüler oluşmaması için önemlidir.

Şekil 3.13 Yıkama tekniği ile aydınlatılmış duvar örneği (Anonim 2019b)

3.8.3 Doku tekniği (grazing)

Doku tekniği, dokuyu ön plana çıkarıp ilgi çekici hale getirilmek istenilen bir yüzeyin aydınlatılması olarak tanımlanır (Raine 2001, Yavuz 2016). Doku tekniğin genellikle taş ve tuğla duvarların aydınlatılmasında tercih edilse de alanda doku özelliğine sahip herhangi bir cephenin, nesnenin ya da bitki gövdesinin de aydınlatması bu teknikle sağlanabilir.

Doku tekniğinde ışık duvarı sıyırıp geçecek şekilde ayarlanır. Bu bağlamda yaratılmak istenilen etkiye göre dar ya da geniş açıda ışık dağılımına sahip, yüzeye takılan ya da yere gömme aydınlatma armatürleri ile yukarıdan aşağı ya da aşağıdan yukarı aydınlatma sağlanarak doku tekniği yakalanabilir.

Şekil 3.14 Yüzeye takılan bir aydınlatma armatürü ile uygulanmış doku tekniği aydınlatması (Anonymous 2018a)

3.8.4 Çapraz aydınlatma (cross lighting)

Çapraz aydınlatma tekniği aydınlatma armatürlerinin konumları ve yönlendirilmeleri ile aydınlatma sağlanması olarak tanımlanabilir. Çapraz aydınlatma ile aydınlatılmak istenilen nesne ya da bitkilerin doku ve biçimleri ön plana çıkarılarak fark edilmeleri arttırılır (Raine 2001, Yavuz 2016).

Peyzaj aydınlatmasında özellikle heykel ve bitki aydınlatmalarında kullanılan bu teknik çapraz şekilde konumlandırılmış ve genellikle yerden aydınlatma sağlayan kazıklı ya da yüzeye takılan spot projektör ya da yere gömme aydınlatma armatürleri ile sağlanabilir.

Şekil 3.15 Çapraz aydınlatma tekniği ile aydınlatılmış bir ağaçlık alan örneği (Anonymous 2018b)

3.8.5 Spot aydınlatması (spot lighting)

Spot aydınlatma tekniği tıpkı vurgu tekniğinde olduğu gibi ön plana çıkarılmak istenilen bir bitkinin ya da bir nesnenin spot aydınlatma armatürleri ile aydınlatılması temeline dayanır (Raine 2001, Yavuz 2016).

Aydınlatma, spot aydınlatma armatürleri ile sağlanır. İstenilen etkinin sağlanması için aydınlatma armatürleri gözle fark edilmeyecek şekilde konumlandırılmalıdır.

Şekil 3.16 Spot aydınlatma örneği (Anonymous 2019d)

3.8.6 Ayna etkisi (mirroring)

Ayna etkisi, su öğesi yakınında yer alan ve yeterince aydınlatılmış nesne ya da bitkilerin su üzerine yansıma oluşturması ile sağlanır (Yenioğlu 2010).

Bu teknikte, su öğesinin ayna etkisini sağlayabilmesi için yansımanın boyutunu karşılayabilecek ölçüde olması ve izlenme açısının uygun olması önemlidir. Bu bağlamda aydınlatılacak nesnenin su öğesine uzaklığı da istenilen yansımanın sağlanması açısından önemlidir (Yavuz 2016).

Bir diğer önemli faktör de su yüzeyinin yansımayı net bir şekilde oluşturabilmesi için durağan olması gerekliliğidir. Ayrıca istenilen etkinin sağlanabilmesi için su öğesi içeriden ya da dışarıdan herhangi bir şekilde aydınlatılmamış olmalıdır. Aydınlatılan nesne ile ayna etkisinin sağlanacağı yüzey ve çevresi kesin bir zıtlık içinde olmalıdır (Candan 2010).

Genellikle projektörler, yüzeye takılan ya da kazıklı spot aydınlatma armatürleri bu tip bir aydınlatma için kullanılır.

Şekil 3.17 Ayna etkisi aydınlatması örneği (Anonymous 2019e)

3.8.7 Siluet aydınlatması (silhouetting)

Özellikle bitki aydınlatmasında kullanılan bu teknik, bitkinin biçimini gösterecek şekilde arkasında yer alan dikey yüzeyin aydınlatılması ile bir siluet görüntüsü oluşturması temeline dayanır. Bu teknikte bitkinin rengi ve dokusu belli olmaksızın tamamen karanlık bir görüntüsü oluşturulur. Farklı biçimlerdeki bitkilerin siluet tekniği ile aydınlatılması ile dramatik görüntüler elde edilebilir (Raine 2001, Dedeoğlu 2006).

Aydınlatma armatürünün siluet şeklinde aydınlatılması istenilen bitkiye olan mesafesi yakın olmalı ve ışık kaynağı gizlenmelidir. Ayrıca aydınlatma armatürünün geniş ışık dağılımı sağlaması istenilen etkinin yaratılabilmesi açısından önemlidir (Yenioğlu 2010).

Şekil 3.18 Siluet aydınlatması örneği (Anonymous 2015)

3.8.8 Işık halkası etkisi (halo effect)

Bitki aydınlatılmasında kullanılan bu teknik, özellikle ağaçların gövdesi ve dallarını çevreleyen bir ışık halkası oluşturmak için geriden aydınlatma yapılarak sağlanır. Arka fondan bitkiyi ayırırken aynı zaman da ilgi çekici bir görüntü sağlar (Yavuz 2016).

Işık halkası etkisini sağlayabilmek için projektör tipi aydınlatma armatürlerinin kullanılması uygundur.

Şekil 3.19 Işık halkası etkisi örneği (Dedeoğlu 2006)

3.8.9 Ay ışığı aydınlatması (moon lighting)

Peyzaj uygulamalarında kullanılan en doğal aydınlatma tekniği ay ışığı aydınlatmasıdır.

Ay ışığını taklit eden bu teknik ile yukarıdan aşağı bakacak şekilde konumlandırılan aydınlatma armatürleri ile bitkiler üstten aydınlatılır (Raine 2001, Yavuz 2016).

Projektör tipi aydınlatma armatürlerinin kullanımının uygun olduğu bu teknikte insan gözünü rahatsız eden bir kamaşmaya neden olmaması için armatürlerin doğru konumlandırılması önemlidir.

Şekil 3.20 Ay ışığı aydınlatması örneği (Anonymous 2016)

3.8.10 Gölgeleme tekniği (shadowing)

Siluet tekniğine benzeyen fakat tam tersi şekilde aydınlatma sağlayan bir tekniktir.

Siluet tekniğinin tersi olarak bitkilerin ya da nesnelerin önden aydınlatılması ile arkalarında yer alan yüzeye gölgelerinin düşürülmesi ile gölgeleme tekniği sağlanır.

Kullanılacak aydınlatma armatürlerinin geniş açılı olması önemlidir. Aydınlatma armatürünün aydınlatılan nesneye ya da bitkiye olan mesafesine göre gölge boyutları değişecek ve farklı etkiler ortaya çıkacaktır (Raine 2001, Yavuz 2016).

Spot aydınlatma armatürleri ya da düşük güçte aydınlatma armatürleri kullanmak uygundur.

Şekil 3.21 Gölgeleme tekniği ile aydınlatılmış nesne örneği (Anonymous 2019f)

Şekil 3.22 Gölgeleme tekniği ile aydınlatılmış bitki örneği (Anonymous 2019g)

35 3.9 Peyzaj Alanlarının Aydınlatılması

Peyzaj alanlarının aydınlatılması; ağaç ve çalı aydınlatması, yaya bölgeleri aydınlatması, sanatsal ve anıtsal öğelerin aydınlatması, su elemanları aydınlatması, çocuk oyun alanları aydınlatması, araç yolu aydınlatması ve sanatsal aydınlatma başlıkları altında incelenebilir.

3.9.1 Ağaç ve çalı aydınlatması

Peyzaj uygulamalarında yer alan bitkilerin aydınlatılması için kullanılacak aydınlatma tekniğine karar vermeden önce bitkilerin genel özellikleri, tasarımdaki rolleri, yaratılmak istenilen görsel etkilerine karar vermek gerekir (Moyer 1992, Wilson 1984, Turgut ve Yılmaz 2010, Var ve Sakıcı 2011).

Kullanılacak aydınlatma tekniğine karar vermeden önce karar verilmesi gereken bir diğer husus da aydınlatılması istenilen bitkinin sınıfına karar vermektir. Bu bağlamda Moyer (1992) tarafından hazırlanmış olan dörtlü sınıflandırma ve Wilson (1984) tarafından hazırlanmış onbirli sınıflandırma tablolarından yararlanarak Sakıcı tarafından oluşturulan 6’lı sınıflandırma tablosundan (Çizelge 3.4) bitkinin hangi grupta yer aldığı tespit edilmelidir (Var ve Sakıcı 2011).

Çizelge 3.4 Sakıcı (2003) tarafından hazırlanmış bitki sınıflandırması (Var ve Sakıcı 2011) Bitki Sınıflandırması

1.Geniş yoğun koniferler

2.Geniş tepe taçlı, geniş yapraklı gölge ağaçları 3.Çekici dallanma deseni gösteren ağaçlar

4.Renkli yapraklara, çiçeklere ve meyvelere sahip ağaçlar 5.Çekici gövde kabuğuna sahip bitkiler

6.Şeffaf yapraklı bitkiler

Aydınlatılması istenilen bitki geniş bir tepe tacına sahip ve ince bir dokuya sahip gölge ağacı ise biçimini vurgulamak için ay ışığı tekniği kullanılabilir. Çekici bir gövdeye sahip bitkiler için gölge tekniği ve dallanma biçimine vurgu yapılmak istenildiğinde ise ışık halkası tekniği uygulanabilir. Dikkat çekici bir dallanma sergileyen ağaçların aydınlatılmasında siluet tekniğinden yararlanılabilir (Sakıcı 2003, Var ve Sakıcı 2011).

Çizelge 3.5 Sakıcı (2003) tarafından hazırlanan Çizelge 3.4'te yer alan bitki sınıflandırmasına uygun aydınlatma teknikleri (Var ve Sakıcı 2011)

Bitki Sınıfı Öne Çıkan Teknikler

3.Çekici Dallanma Deseni Gösteren Ağaçlar

Tepe tacı içinden

5.Çekici Gövde Kabuğuna Sahip Ağaçlar

Tepe tacı içinden

Eğer bitkiye ilişkin bir özellik vurgulanmak istenmiyor sadece genel bir aydınlatma sağlanmak isteniyorsa bitkinin biçimine göre uygun aydınlatma tekniği kullanılarak aydınlatma sağlanır (Sakıcı 2003, Var ve Sakıcı 2011). Bu bağlamda, Var ve Sakıcı (2011) tarafından bitkilerin baskın özellikleri dikkate alınarak hazırlanan aydınlatma önerileri çizelge 3.6’da gösterilmiştir.

Çizelge 3.6 Bitkilerin form ve tekstürüne göre aydınlatma tekniği önerileri (Var ve Sakıcı 2011)

Bitki Sınıfı Öne Çıkan Teknikler

Yuvarlak Formlu Bitkiler

Yoğun Tepe tacı dışından aydınlatma Gölge tekniği

Açık

Ay ışığı tekniği

Tepe tacı içinden aydınlatma Tepe tacı dışından aydınlatma

Piramit ve Sütun Formlu Bitkiler

Yoğun

Gölge tekniği Siluet tekniği

Tepe tacı dışından aydınlatma Açık Tepe tacı içinden aydınlatma

Tepe tacı dışından aydınlatma

Vazo, Fıskiye ve Şemsiye Formlu Bitkiler

Yoğun Tepe tacı dışından aydınlatma Siluet tekniği

Açık

Tepe tacı içinden aydınlatma Ay ışığı tekniği

Tepe tacı dışından aydınlatma

Sarkık Dallı Bitkiler

Yoğun Tepe tacı dışından aydınlatma Gölge tekniği

Açık Tepe tacı içinden aydınlatma Tepe tacı dışından aydınlatma

Ağaç ve bitki aydınlatmaları için ağırlıklı olarak geniş açılı ışık dağılımı sağlayan projektör tipi aydınlatma armatürleri kullanılabileceği gibi, spot projektörler ve yere gömme aydınlatma armatürleri de kullanılabilir.

Işık rengi olarak gün ışığına yakın renkler seçilmesi önerilir ama yaratılmak istenilen etkiye göre farklı renkler de aydınlatma da kullanılabilir.

Aydınlatma armatürünün gücüne karar verirken kullanılacak aydınlatma tekniği ve aydınlatılacak bitkinin ölçüleri dikkate alınır.

Aydınlatma armatürünün konumlandırılması ise görsel anlamda kirlilik yaratmayacak şekilde gizli olmalı ve alan kullanıcıları için gözde kamaşma yaratmayacak şekilde olmalıdır.

38 3.9.2 Yaya bölgeleri aydınlatması

Yaya bölgeleri; ana ve ara yaya yolları, patika yollar, bisiklet yolları, merdivenler, köprüler, meydanlar vb. gibi tüm yaya dolaşım alanlarını tanımlar.

Yaya bölgelerinin aydınlatılması alan kullanımının rahat ve güvenli bir şekilde yapılabilmesi açısından önemlidir. Bu anlamda kullanılacak aydınlatma armatürünün konumu dolaşıma engel olmayacak şekilde olmalıdır. Aynı zamanda yeterli bir aydınlık düzeyi sağlanmalıdır.

Yaya yollarında aydınlatma genel olarak direk tipi ve bollard tipi aydınlatma armatürleri ile sağlanırken; meydan gibi geniş alanlarda direk üzerine takılan projektörler ile genel aydınlatma sağlanır. Aynı zamanda aydınlatma tasarım kavramına bağlı olarak yere gömme dekoratif aydınlatma armatürleri de yaya yolunu tanımlamak ve yönlendirme yapmak amacıyla kullanılabilir.

Yaya bölgelerinde kullanılan direk tipi ve bollard tipi aydınlatma armatürlerinin işlevselliklerinin yanı sıra estetik açıdan da alana katkısı bulunmaktadır. Bu açıdan düşünüldüğünde armatür gövde tasarımlarının peyzaj projesi tasarımı ile uyumlu olması önemlidir.

Yaya bölgelerinde kullanım yoğunluğuna göre belirlenen aydınlık düzeyleri farklılıklar gösterebilir. Her durumda ışık dağılımı çoğunlukla her yerde benzer olmalı ve düzenli tekrarlayan aralıklarla yerleştirilen armatürlerle sağlanmalıdır. Genel aydınlık düzeyleri örnekleri için çizelge 3.7 ve çizelge 3.8’den yararlanılabilir.

Çizelge 3.7 Yaya yollarının bulunduğu alanlara göre öneri aydınlık düzeyleri tablosu (CIE 2000, Yenioğlu 2010)

Alan E yatay

Çizelge 3.8 Yaya alanlarında ki değişik yol tipleri için ortalama aydınlık düzeyi (Onaygil 2001, Dokuzcan 2006)

Yolun Tanımı Ortalama Aydınlık Düzeyi (lux)

Sosyo-ekonomik ve kültürel önemi yüksek olan

kalabalık yaya yolları 20.0

Kalabalık yaya veya bisiklet yolları 10.0

Orta kalabalık yaya veya bisiklet yolları 7.5

Tenha yaya veya bisiklet yolları 5.0

Doğal çevrenin, tarihi ve kültürel yapının

korunması gereken alanlardaki tenha veya bisiklet yolları

3.0 Doğal çevrenin, tarihi ve kültürel yapının

korunması gereken alanlardaki çok tenha yaya ve bisiklet yolları

1.5

Yaya bölgelerinde kullanılan döşeme malzeme çeşidi, genel aydınlık düzeyine etki edeceği için göz önünde bulundurulmalıdır.

Merdiven aydınlatmasında aydınlatma tekniğinden daha çok işlevselliğe yönelik bir aydınlatma planlanması gerekir (Raine 2001, Dedeoğlu 2006). Merdiven basamaklarının ve rıhtların kullanıcı tarafından anlaşılır düzeyde aydınlatılması güvenli kullanımı sağlar. Bu bağlamda, merdivenlerde her iki yana ya da basamak rıhtlarına yerleştirilen gömme tipte aydınlatma armatürlerinin kullanılması basamakları tanımlı hale getirmesi açısından uygundur. Aydınlatma armatürlerinin çarpmalara karşı korumalı bir kasaya sahip olması kullanım ömrünün uzaması açısından önemlidir.

Ayrıca gömme tipte kullanılan aydınlatma armatürlerinin kullanıcı gözünde kamaşma yaratmayacak şekilde olması gerekir. Kullanılan aydınlatma armatürlerinin tasarımları merdiven tasarımıyla uyumlu olmalıdır. Merdiven tasarımına bağlı olarak genel aydınlatma sağlayan bollardlar ve direk tipi aydınlatmalarla da merdivenler komple olarak aydınlatılabilir.

Yaya merdivenleri ve rampalar için önerilen aydınlık düzeyleri için çizelge 3.9’dan yararlanılabilir.

Çizelge 3.9 Merdivenler ve rampalar için öneri aydınlık düzeyleri tablosu (CIE 2000, Yenioğlu 2010)

Merdiven iki basamak üzeri

>40 lx -

Rampalar >40 lx -

Yaya yollarında da olduğu gibi merdiven ve rampalarda kullanılan döşeme malzemesi genel aydınlık düzeyine etki edeceği için göz önünde bulundurulmalıdır.

Meydanlarda giriş ve çıkış alanlarında aydınlık düzeyleri diğer alanlara göre daha yüksek planlanmalıdır (Dokuzcan 2006).

3.9.3 Sanatsal ve anıtsal öğelerin aydınlatması

Peyzaj alanlarında yer alan sanatsal ve anıtsal nesneler genel aydınlatma tasarım kararları doğrultusunda aydınlatılarak ilgi çekici odak noktaları durumuna gelebilirler.

Bu durumda insanlar üzerindeki etkileri gündüzden geceye taşınabilir hatta hava karardıktan sonra gündüz durumlarından çok daha etkileyici bir görünüme

Belgede ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ PEYZAJ MİMARLIĞINDA AYDINLATMA TASARIMI VE TEKNİKLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA (sayfa 33-0)