2. IŞIK VE AYDINLATMA
2.9 Aydınlık Düzeyi (Aydınlık Şiddeti)
Onaygil (2009)’in tanımına göre aydınlık düzeyi, bir yüzeyin birim alana birim zamanda düşen ışık akısı miktarıdır. Aydınlık düzeyi yüzeyin ışık akısının o yüzeyin alanına bölümüne eşittir. Aydınlık düzeyi ölçü birimi lux’tür. 1lux=1lumen/1m2, sembolü: E. Şekil 2.3’te ekvatorda güneşli bir günde, öğle saatlerinde bir bahçenin farklı bölgelerinde ölçülen aydınlık düzeyleri gösterilmiştir.
Şekil 2.3 Ekvatorda güneşli bir günde öğle saatlerinde geçerli değerler (Anonim 2009)
6 2.10 Işık Verimi (Etkinlik Faktörü)
Kılıç (2013) etkinlik faktörünü bir ışık kaynağının 1W güç ile oluşturduğu ışık akısı olarak tanımlamıştır. Birimi Lumen/Watt (lm/W). Çizelge 2.1’de farklı lamba tiplerine ait güç, ışık akısı ve etkinlik faktörü örnekleri gösterilmiştir.
Çizelge 2.1 Etkinlik faktörü örnekleri (Anonim 2009)
Lamba Tipi Güç (W) Işık Akısı (lm) Etkinlik Faktörü (lm/W)
Bisiklet farı 3 30 10
Akkor telli lamba 75 900 12
Flüoresan lamba 58 5200 90
Yüksek baınçlı sodyum 100 10500 105
Alçak basınçlı sodyum 180 32000 178
Yüksek basınçlı civa 1000 58000 58
Metal halojen 2000 190000 95
7
3. PEYZAJ MİMARLIĞINDA AYDINLATMA
Peyzaj tasarımında aydınlatma, açık yeşil alanların gece kullanımlarına olanak verecek aydınlatma tekniklerine ve tasarım ilkelerine dayalı olarak planlanmalıdır. Alanın işlevsel olarak kullanılabilmesine olanak sağlayan aydınlatma uygulamaları alanda estetik olarak görsel zenginlik de sağlanmasına yardımcıdır. Aydınlatma uygulamaları ile alan kullanımlarının rahatlık, güven ve keyif konuları kapsamında kullanılmasının yanı sıra alanda dikkat çekilmesi istenilen mekân ve nesneler de odak noktası haline getirilebilir. Bunu sağlamak için ışık rengi, ışık şiddeti ve aydınlatma armatürlerinin çeşitliliğinden yararlanılabilir.
3.1 Peyzaj Mimarlığında Aydınlatma Tasarımı
Peyzaj uygulamalarında bir alanın, bir mekânın ya da bir nesnenin aydınlatılması mimari tasarım ile başlayan, uygulama ile gerçekleşen ve kullanım ile devam eden bir süreçtir. Yapılan aydınlatma tasarımının gereksinimleri karşılayabilmesi, özgün, çevreye zararı olmayan ve sürdürülebilir olabilmesi için aydınlatma tasarımı süreçlerinin iyi bilinmesi, süreçlerin iyi takip edilmesi ve ilgili meslek disiplinlerinin (aydınlatma tasarımcısı, mimari ekip, uygulama firması, işveren vb.) üzerlerine düşen sorumlulukların iyi tanımlanması gerekir. Bu kapsamda tasarım süreçlerini 2 ana başlık altında toplayabiliriz (Bektaş vd 2018).
1. Tasarım aşaması: Aydınlatma tasarımı aşamasını oluşturan adımlar:
Bilgi toplanması (alana ilişkin projeler ve detayları, kullanıcı profili, engeller, vb.)
Aydınlatma standartlarına göre sağlanması gereken değerlerin belirlenmesi (aydınlık düzeyi, ışık rengi, ışık dağılımı, aydınlatma armatürü, vb.)
Standartlara ve alan kullanımlarına göre aydınlatma düzeninin belirlenmesi
Tasarım alternatiflerinin oluşturulması
Bilgisayar programları ile gerekli hesaplamaların (aydınlık seviyelerinin ölçümü vb.) yapılması
Oluşturulan alternatif tasarımlardan gereksinimler, ilk yatırım maliyetleri, kullanım giderleri vb. açılardan karşılaştırma yapılarak uygulanacak seçeneğin belirlenmesi olarak özetlenebilir.
8
Bu aşamalardan sonra uygulama projeleri oluşturularak uygulama aşamasına geçilir (Bektaş vd 2018).
2. Uygulama aşaması: Uygulama aşamasını oluşturan adımlar:
Tasarım aşaması sonuçlarına göre uygulama projelerinin hazırlanması
Tasarım uygulama projesinin gerçekleştirilmesi olarak özetlenebilir.
Uygulama projesi hazırlanırken aydınlatma armatürlerinin alandaki yerleri kesin olarak belirlenip son hesaplamalar yapılır. Kullanılacak olan aydınlatma armatürlerinin tipleri, teknik özellikleri, malzeme özellikleri, aydınlatma kontrol sistemi özellikleri vb.
konular kesinleştirilir. Uygulama projesi gerçekleştirilmeden önce mimari ekip ile projelerin son kontrolleri yapılır. Gerekli görülürse (sonuçtan emin olmak, olası sorunların önüne geçek, eksikleri gidermek vb. için) uygulama yapılmadan önce belirlenen bir ya da birden fazla alanda, aydınlatma armatürünün yerleştirilip çalıştırılmasıyla örnek bir uygulama (mock-up) çalışması yapılabilir. Örnek uygulama sonuçlarına göre yapılması gereken düzenlemeler varsa yapılır ve tasarım uygulama aşamasına geçilir.
Son düzenlemelerin ardından kullanılmasına karar verilen aydınlatma armatürü ve kontrol sistemlerine ilişkin teknik detayları içeren kullanım ve bakım kılavuzları hazırlanır ve müşteri ile paylaşılır.
Aydınlatma tasarımının uygulamasını gerçekleştiren uygulama firması ya da kurumu projeyi tamamlamadan önce gerekli kontrolleri sağlamalıdır. Kontroller gerçekleştirildikten sonra iş teslim edilir (Bektaş vd 2018).
3.2 Peyzaj aydınlatmasının amaçları
Peyzaj aydınlatmasının amaçları temel olarak gece alandaki güvenliği sağlamak, insanların bulundukları çevreden keyif almasını sağlamak ve aidiyet duygusu ile beraber insanların rahatlamasını sağlamaktır (Anonymous 1992).
Bu amaçları gerçekleştirebilmek için yeterli ve uygun renkte, düzgün bir ışık dağılımı sağlayan aydınlatma armatürü kullanmak gerekir. Bazı durumlarda az miktarda ışık bile gereksinimleri karşılamaya yeterken, ışığın gereğinden fazla kullanılması istenilen etkinin bozulmasına yol açmaktadır. Bu nedenle sadece mühendislik uzmanlığındansa
9
aydınlatılan alanlar arasındaki dengenin sağlanması asıl amaç olmalıdır (Anonymous 1992).
Peyzaj mimarlığı uygulamalarında kullanılan, farklı amaçlara yönelik aydınlatma tasarımları genel olarak üç başlık altında toplanabilir. Bunlar:
1. Estetik amaçlı aydınlatma: Peyzajı oluşturan elemanların aydınlatma ile çekiciliği ve güzelliğinin arttırılması ile insanların bulundukları çevreden keyif almasını sağlamak amaçlı yapılan aydınlatma tasarımıdır. Aydınlatma ile sağlanan görsel etki, gün ışığındaki etkiden tamamen farklıdır.
2. Aktiviteye yönelik aydınlatma: Alan kullanım amaçları doğrultusunda farklı aktiviteler için optimal aydınlatmanın sağlandığı aydınlatma tasarımıdır.
3. Emniyet ve güvenlik amaçlı aydınlatma: Alan kullanımının emniyetli ve güvenli bir şekilde yapılabilmesi için sağlanan aydınlatma tasarımıdır (Yavuz 2016).
3.3 Aydınlatma tasarımı ve uygulaması yapılırken dikkat edilmesi gerekenler Aydınlatma tasarımı yapılırken “herkes için tasarım” başlığı altında engelsiz ve mekânın okunabilirliğini arttıran bir planlama yapılmalıdır. Bu anlamda gözü rahatsız edecek aşırı yansıma ve parıltıların oluşmadığı, derin gölgelerin yer almadığı ve çok farklı değerlerde aydınlatma düzeyleri kullanılmamış, çevrenin algılanmasında karışıklık yaratmayan bir tasarım planlaması yapılmalıdır. Örneğin dikkatli yapılmış bir aydınlatma tasarımı görme engeli olan bireyler için ek bilgi sağlayabilir. Ayrıca aydınlatma düzeylerindeki değişiklikler farklı özellikteki alanlar boyunca kademeli olarak değişmelidir. Peyzaj alanında yer alan merdivenler yeterli düzeyde aydınlatılmalıdır. Direkt ışık kullanmaktansa endirekt aydınlatma sağlayan aydınlatma armatürleri tercih edilmelidir. Bu anlamda yere gömme spot projektörlerden yaya mekânlarında kaçınılmalıdır (Anonymous 2019a).
Aydınlatma armatürlerinin mekânlarda doğru konumlandırılması önemlidir. Alan kullanımlarına engel oluşturmayacak ve kullanıcıların gözünde kamaşma yaratmayacak şekilde yerleşimi yapılması gerekirken; aynı zamanda istenilen aydınlık düzeylerinin ve ışık dağılımının sağlanacağı en uygun aralıklarla yerleşim yapılmalıdır.
Aydınlatma ile sağlanması planlanan estetik görüntü için elektriksel donanımın görünmeyeceği bir takılma biçimi ve uygulaması tercih edilmelidir. Bu konuda
10
Dedeoğlu (2006) “Işık kaynağı gizlenmeli, ışığın etkisinden faydanılmalıdır” diye belirtmiştir. Aynı zamanda aydınlatma armatürünün tasarımı da takıldığı alan ile uyum içinde ve göze hoş gelecek şekilde yapılmalıdır. Örneğin armatürün takılacağı yerin armatür rengi ile uyumlu olması, takılan aksesuarlarının küçük tutulması gibi (Sakıcı ve Var 2011).
Aydınlatma tasarımı yapılırken enerji sarfiyatı ve ışık kirliliği yaratmayacak şekilde doğal hayatı olumsuz etkilemeyen bir planlama yapılmalıdır. (Dedeoğlu 2006) Bu nedenle, seçilen aydınlatma armatürlerinin teknik özellikleri ve tasarımları önem kazanmaktadır ve dikkatlice seçim yapılmalıdır.
Peyzaj uygulamaları için aydınlatma armatürü seçerken armatürlerin dış mekân koşullarına dayanıklılığı mutlaka sorgulanmalıdır. Ayrıca armatür bakımları düzenli aralıklarla mutlaka yapılmalıdır.
Peyzaj uygulamalarında mekân ve alanların gündüz ve gece kullanım yoğunluğu tespit edilmeli ve tasarım kararlarında dikkate alınmalıdır (Dedeoğlu 2006).
Aydınlatma tasarımında aydınlatmanın insanlar üzerindeki etkileri de dikkate alınmalıdır. Bu bağlamda tasarımcı, insanlar üzerinde yaratmak istediği etkileri belirlemeli ve bunlara uygun aydınlatma tekniklerini kullanmalıdır. Sakıcı ve Var (2011) aydınlatma tekniklerinin insanlar üzerindeki etkilerini “fiziksel, görsel, psikolojik ve estetik-duygusal olmak üzere dört farklı tepkimeye yol açmaktadır”
şeklinde ifade etmiştir. Sakıcı ve Var’a (2011) göre aydınlatma tasarımı ile insanlar üzerinde mutluluk, ciddiyet, huzur, dinlenme, canlılık, hareketlilik, merak, gizem, coşku ve heyecan gibi duygular yaratılabilir.
3.4 Aydınlatma tasarımında kullanılan bilgisayar programları
Aydınlatma tasarımı ve uygulama projelerinin hazırlanması aşamalarında, tasarım kararlarının denetlenebilmesini ve uygulama yapılmadan önce hem ölçümlerin yapılabildiği hem de sonuçları görselleştirerek kullanıcıların görebilmesini sağlayan çeşitli bilgisayar programları bulunmaktadır. Bunlardan ülkemizde peyzaj aydınlatma tasarımında en sık kullanılan ve ileri düzey gerçekçi görselleştirme sağlayan bilgisayar programları DIALux ve Relux’tür. Her iki program da ücretsiz yazılımlardır ve firmaların internet sayfalarından indirilip kullanılabilirler. Sektörde önde gelen birçok
11
aydınlatma armatürü üreticisi firmanın ürünlerine ilişkin aydınlatma verileri ve teknik özellikleri bu programlarda görüntülenip, hesaplamalar sırasında kullanılabilir. Bu program ile aydınlatma hesapları yapılıp 3 boyutlu görselleştirme ve animasyonlar hazırlanabilir. (Çelebi 2007) Bu programların dışında basit düzey grafik görselleştirme sağlayan Luxuswin, Thorlux Lighting Design, Prolite, Calculux vb programların yanı sıra yine ileri düzey gerçekçi görselleştirme sağlayan Agi32, Lightscape vb. aydınlatma hesap programları da mevcuttur (Albayram 2009).
3.5 Peyzaj Uygulamaları için Aydınlatma Armatürü Seçimi
Aydınlatma armatürü seçimi yapılırken öncelikle armatürün kullanılması istenilen alana ya da aydınlatılması istenilen nesneye ve yaratılmak istenilen etkiye karar vermek gerekir. Bu doğrultuda aydınlatma armatürünün gücü, lamba tipi, ışık rengi, ışık dağılım eğrisi, kontrol mekanizması, koruma sınıfı (toza ve suya karşı koruma, mekanik koruma, elektrik çarpmasına karşı koruma), armatürün verimine vb. karar vermek gerekir. Aydınlatma armatürünün teknik özelliklerinin yanı sıra armatürün tasarımı (boyutları, kasa rengi, malzeme tipi vb.) da alana kattığı estetik değer ve kullanım kolaylığı açısından önemlidir ve seçim yapılırken göz önüne alınması gerekir.
Aydınlatma armatürü seçimi yapılırken ayrıca ilk kurulum giderleri, kullanma ve bakım maliyetleri gibi konular da değerlendirilmelidir.
3.6 Aydınlatma Armatürü Koruma Sınıfları
Aydınlatma armatürü koruma sınıfları toza karşı ve suya karşı koruma (IP), mekanik koruma (IK) ve elektrik çarpmasına karşı koruma olarak detaylandırılabilir.
3.6.1 Toza ve suya karşı koruma (IP)
Armatür koruma sınıfları IPXY olarak verilir. Burada X (1.Rakam) katı cisimlere karşı korumayı, Y (2.Rakam) sıvı maddelere karşı korumayı göstermektedir. (Anonim 2017d) Peyzaj uygulamalarında kullanılması planlanan aydınlatma armatürleri için genellikle IP65, IP67 ve IP68 koruma sınıflarına sahip olanlar tercih edilir. Bu koruma sınıfları arasındaki farklar küçük ancak önemlidir. Aşağıda yer alan tabloyu incelediğimizde aradaki farkın özellikle sıvı maddelere karşı korumadan geldiğini görebiliriz. Bu bağlamda aydınlatma armatürünün kullanılacağı yere göre armatürün IP koruma
12
sınıfının seçilmesi büyük önem taşımaktadır (Anonim 2017d). IP koruma sınıfları detayları çizelge 3.1’de gösterilmiştir.
13
Çizelge 3.1 IP koruma sınıfları tablosu (Anonim 2017a) 1. Rakam
Katı cisimlere karşı koruma derecesi
2. Rakam
Suya karşı koruma derecesi
0 1 2 3 4 5 6 7 8
Korumasız Damlayan suya karşı
14 3.6.2 Mekanik koruma (IK)
Aydınlatma armatürlerinin mekanik darbelere karşı dayanım derecesidir (Anonim 2015). Mekanik koruma sınıfları ve detayları çizelge3.2’de gösterilmiştir.
Çizelge 3.2 Mekanik koruma sınıfları (IK) tablosu (Anonim 2017a)
IK Kodu Korumalı Olduğu
Darbe Enerjisi (J)
Test
IK00 Bu standarda uygun
koruma yoktur.
-
IK01 0.15 7.5cm yükseklikten düşen 0.2kg objenin
oluşturduğu darbe
IK02 0.20 10cm yükseklikten düşen 0.2kg objenin
oluşturduğu darbe
IK03 0.35 17.5cm yükseklikten düşen 0.2kg objenin
oluşturduğu darbe
IK04 0.50 25cm yükseklikten düşen 0.2kg objenin
oluşturduğu darbe
IK05 0.70 35cm yükseklikten düşen 0.2kg objenin
oluşturduğu darbe
IK06 1.00 20cm yükseklikten düşen 0.5kg objenin
oluşturduğu darbe
IK07 2.00 40cm yükseklikten düşen 0.5kg objenin
oluşturduğu darbe
IK08 5.00 29.5cm yükseklikten düşen 1.7kg objenin
oluşturduğu darbe
IK09 10.00 20cm yükseklikten düşen 5kg objenin
oluşturduğu darbe
IK10 20.00 40cm yükseklikten düşen 5kg objenin
oluşturduğu darbe
15 3.6.3 Elektrik çarpmasına karşı koruma
Elektrik çarpmasına karşı koruma aydınlatma armatürünün elektrik çarpmasına karşı koruma sınıflarını gösterir. Çizelge 3.3’de elektrik çarpmasına karşı koruma sınıfları gösterilmiştir.
Çizelge 3.3 Elektrik çarpmasına karşı koruma sınıfları (Anonim 2017a)
Sınıf Sembol Açıklama
0 Koruması olmayan
1 Topraklama yapılmış
korumalı
2 İzolasyonlu koruması
olmayan
3 Düşük voltajlı izolasyonuz
3.7 Peyzaj Aydınlatmasında Kullanılan Aydınlatma Armatürü Tipleri ve Kullanım Amaçları
Aydınlatma armatürü, lambaların bir ya da birçoğunu bünyesinde taşıyan, içinde elektrik tesisat bağlantılarının olduğu, ışığın süzülebildiği ve yansıtılabildiği parçaları olan, hem elle çalıştırılabilen hem uzaktan kontrol edilebilen ve yapısı sayesinde hem koruyucu hem estetik bir değere sahip olan çok yönlü bir cihazdır.
Farklı kullanım amaçları doğrultusunda bugüne kadar üretilmiş ve üretilmeye devam eden farklı tipte ve özellikte çok sayıda aydınlatma armatürü bulunmaktadır. Lamba tipleri, lamba güçleri, kullanılan malzeme çeşitleri, armatürün koruma sınıfları, kontrol ünitesi, boyutları, ışık dağılımı, takılma şekli, kullanım amacı vb. gibi birçok ölçüte göre değişen tipte aydınlatma armatürü bulmak olasıdır.
Aydınlatma armatürleri sadece aydınlatma sağlayan cihazlar değildir; aydınlatma tasarımı ile yaratılmak istenilen etkiye katkıları ve mimariyi destekleyen tasarımları ile peyzaj uygulamalarının olmazsa olmaz tasarım elemanlarıdır.
16
Aydınlatma armatürü tipleri genel olarak iç mekân ve dış mekân kullanımlarına göre ikiye ayrılmaktadır. Peyzaj mimarlığı uygulamalarında kullanılan, dış mekâna uygun aydınlatma armatürleri tiplerini takılma şekillerine göre dokuz başlık altında inceleyebiliriz. Bunlar;
1-Duvara gömülü aydınlatma armatürleri 2-Duvara takılan aydınlatma armatürleri 3-Tavana gömülü aydınlatma armatürleri 4-Tavana takılan aydınlatma armatürleri 5-Yere gömülü aydınlatma armatürleri 6-Projektör tipi aydınlatma armatürleri 7-Su içi aydınlatma armatürleri
8-Bollard tipi aydınlatma armatürleri 9-Direk tipi aydınlatma armatürleridir.
3.7.1 Duvara gömülü aydınlatma armatürleri
Bu tip aydınlatma armatürleri elektrik tesisatı ve lambası içinde olmak üzere kasası tuğla ya da beton duvar içine gömülü, kasa çerçevesi ise duvar üzerinde kalacak şekilde yerleştirilebilen armatürlerdir.
Bu armatürler uzun vadeli yapısal detayların bir parçasıdır. Gömme kasaların duvar içine yerleştirilmesi için bu tip armatürlerin kullanılacağı yerler inşaat aşamasında planlanmalıdır (Anonymous 2019b).
Bu armatürler yüzeyleri ve yolları aydınlatmak, mekân tanımlamak ve yönlendirme yapmak vb. amaçlarla kullanılırlar. Kasaları gömülü olduğu için kaza riskine neden olmazlar. Merdiven kenarlarında, yaya yollarında, araç yollarında, kapalı otopark girişlerinde vb. gibi alanlarda kullanılabilirler (Anonymous 2019b). Genellikle dairesel, kare ve dikdörtgen kasa tasarımlarına sahip bu armatürler ile simetrik ışık dağılımı sağlanabildiği halde kullanım amacına daha iyi hizmet eden asimetrik yani yönlendirilmiş ışık dağılımı sağlayan modeller çoğunlukla tercih edilir.
17
Şekil 3.1 Farklı tasarımlara sahip duvara gömülü aydınlatma armatürü örnekleri (Anonymous 2019b)
3.7.2 Duvara takılan aydınlatma armatürleri
Duvar üzerine takılabilen bu armatürler kasası korumalı, korumasız ve ışık dağılımları simetrik (yönlendirmesiz) ve çoğunlukla yeğlenen asimetrik (yönlendirmeli) tipte üretilebilirler.
Bu armatürler genel aydınlatmaya katkı sağlamak, yüzeyleri ve yolları aydınlatmak, yönlendirme yapmak ve estetik katkıları vb. amaçlarla kullanılırlar (Anonymous 2019b).
Peyzaj uygulamalarında alandaki yapıların duvarlarında, bahçe duvarlarında, merdiven kenarlarında vb. alanlarda kullanılabilirler. Duvar üzerine takılan aydınlatma armatürlerin yerine takılması gömülü tiplere göre nispeten daha kolaydır. Bu tip aydınlatma armatürlerin kullanılacağı yerler inşaat aşamasında planlanmalıdır (Anonymous 2019b).
18
Şekil 3.2 Farklı tasarımlara sahip duvara takılan aydınlatma armatürü örnekleri (Anonymous 2019b)
3.7.3 Tavana gömülü aydınlatma armatürleri
Bu tip aydınlatma armatürleri elektrik tesisatı ve lambası içinde olmak üzere kasası tavan içine gömülü, kasa çerçevesi ise duvar üzerinde kalacak şekilde takılabilen armatürlerdir. Genel aydınlatmaya katkı sağlamaları amacıyla kullanılan bu armatürler peyzaj uygulamalarında mimari yapılar üzerinde kullanılabilir. Bu tip aydınlatma armatürlerin kullanılacağı yerler inşaat aşamasında planlanmalıdır (Anonymous 2019b).
Şekil 3.3 Farklı tasarımlara sahip tavana gömme aydınlatma armatürü örnekleri (Anonymous 2019b)
19 3.7.4 Tavana takılan aydınlatma armatürleri
Tavan üzerine takılan ya da sarkıt olarak kullanılabilen aydınlatma armatürleridir. Genel aydınlatmaya katkı sağlamaları ve estetik katkıları amacıyla kullanılan bu armatürler peyzaj uygulamalarında mimari yapılar üzerinde kullanılabilir. Bu tip aydınlatma armatürlerin kullanılacağı yerler inşaat aşamasında planlanmalıdır. (Anonymous 2019b)
Şekil 3.4 Farklı tasarımlara sahip tavana takılan aydınlatma armatürü tipleri (Anonymous 2019b)
3.7.5 Yere gömülü aydınlatma armatürleri
Bu tip aydınlatma armatürleri elektrik tesisatı ve lambası dâhil olmak üzere kasası zemin içine gömülü, kasa çerçevesi ise zemin üzerinde kalacak şekilde yerleştirilebilen armatürlerdir. Yere gömülü aydınlatma armatürlerini yere gömülü olarak kullanılabilen projektörler gibi de düşünebiliriz. Bu aydınlatma armatürleri darbeye, basınca, suya vb.
dış etkenlere (genelde IP68 koruma sınıfına sahip) karşı oldukça dayanıklı yapıları sayesinde halka açık alanlarda da sıklıkla kullanılırlar (Anonymous 2019b).
Bu aydınlatma armatürleri birçok farklı uygulama için kullanılabilirler. Peyzaj uygulamalarında dikey yüzeyleri ve mimari yapıların cephelerini aydınlatmak, alanda yer alan heykel, plastik nesne, ağaçlar ve bitkiler gibi aydınlatılması ya da odak noktası haline getirilmesi istenilen tüm elemanların aydınlatılmasında kullanılmaları uygundur.
Kare ve dairesel tasarıma sahip aydınlatma armatürleri dar ve geniş açılı ışık dağılımı
20
sağlarken, dikdörtgen/çizgisel tasarıma sahip aydınlatma armatürleri daha geniş yüzeylerin aydınlatılması için kullanılırlar (Anonymous 2019b).
Şekil 3.5 Farklı tasarımlara sahip yere gömülü aydınlatma armatürü tipleri (Anonymous 2019)
Şekil 3.6 Araç yollarında kullanılan yere gömülü aydınlatma armatürü örneği (Anonymous 2019b)
Şekil 3.7 Örnek ışık dağılım şekilleri (Anonymous 2019b)
3.7.6 Projektör tipi aydınlatma armatürleri
Projektör tipi aydınlatma armatürlerini çok farklı çeşitlerde bulmak olasıdır. Bu armatürler alana yerleştirilmeleri bakımından da esnek ve çok yönlüdürler. Farklı yerleştirilebilme seçeneklerinden dolayı direk üzerlerinde, yapı cephelerinde, çatılarda, sert ya da toprak/çim vb. zeminde kullanılabilirler (Anonymous 2019b).
Peyzaj uygulamalarında projektörler, aydınlatma tasarımında ön plana çıkarılması ya da odak noktası haline getirilmesi istenilen mimari yapıların cephelerini, heykelleri, plastik nesneleri, ağaç ve çalıları, meydan gibi geniş alanları vb. aydınlatmak için
21
kullanılabilirler. Kullanım alanına göre çok dar açıdan geniş açıya ve simetrikten asimetriğe kadar değişen ışık dağılımlarına sahip modeller bulmak olasıdır (Anonymous 2019b).
Şekil 3.8 Farklı tasarımlara sahip projektör örnekleri (Anonymous 2019b)
3.7.7 Su içi aydınlatma armatürleri
Su içinde kullanılan aydınlatma armatürleri aşırı koşullara maruz kalırlar. Sıcaklık dalgalanmaları ve su altında uzun süreli çalışma şartlarından dolayı bu armatürlerin tasarımları son derece önemlidir. Bu armatürlerin seçiminde mutlaka IP68 koruma sınıfına sahip olanlar seçilmelidir (Anonymous 2019b).
Su içi aydınlatma armatürleri peyzaj uygulamalarında yüzme havuzları, süs havuzları, göletler vb. su öğelerinde kullanılırlar. Bu armatürlerin bazıları ile su içinden bir heykeli, bir nesneyi ya da bir mimari yapıyı da aydınlatmak da olasıdır (Anonymous 2019b).
22
Şekil 3.9 Farklı tasarımlara sahip su içi aydınlatma armatürleri örnekleri (Anonymous 2019b)
3.7.8 Bollard tipi aydınlatma armatürleri
Bollard tipi aydınlatma armatürleri aydınlatma sektöründe “çim tipi” aydınlatma armatürü olarak da adlandırılır. Fakat bu isimlendirme ile armatürlerin konumlandırılacağı alanların sadece çim alanlar olduğu algısı oluşmamalıdır. Bollard tipi aydınlatma armatürleri yeşil alanlarda konumlandırılabileceği gibi sert zemin üzerinde de kullanılabilirler.
Bu armatürler genel aydınlatmaya katkı sağlaması, alanda yönlendirmeye yardımcı olması ve alana görsel, estetik katkıları ile genellikle yaya yolları ve patika yolların kenarlarında kullanılırlar. Armatür tasarımlarının mimariye uygun seçilmesi tercih edilirken armatürlerin sağladığı ışık dağılımı da çoğunlukla genel tasarım konseptine katkısından dolayı önemlidir. Armatür tasarımları genelde modern ya da klasik tarzlardadır (Anonymous 2019b).
Farklı boyutlarda üretilebilen bu armatürler peyzaj uygulamalarında genellikle 0,5-1m yüksekliğinde kullanılır. Armatürlerin tasarımlarına bağlı olarak tek yönde ya da 360°
aydınlık sağlayan ya da zeminde grafik bir görüntü oluşturabilecek vb. gibi farklı ışık
aydınlık sağlayan ya da zeminde grafik bir görüntü oluşturabilecek vb. gibi farklı ışık