Tarla Fide Çıkış Oranları

Üç farklı ekim zamanında, 20 pamuk genotipinde saptanan tarla fide çıkış oranlarına ilişkin değişkenlik (varyans) analiz sonuçları Çizelge 4.1’de verilmiştir.

Yapılan varyans analizleri sonucunda: Ekim zamanları ve genotipler arasında fide çıkış oranları yönünden 7., 14. ve 21. günlerde yapılan sayımlarda istatistiki olarak (P=0.05) önemli farklılıklar olduğu bulunmuştur (Çizelge 4.1). Ayrıca ekim zamanı ve genotipler arasındaki interaksiyon yönünden de istatistiki olarak (P=0.05) önemli düzeyde farklılıklar olduğu saptanmıştır. Genotiplerin fide çıkış oranları yönünden değişen ekim zamanlarına göre farklı tepki göstermiştir. Burada toprak sıcaklığı önemli bir faktör olarak görülmektedir.

Çizelge 4.1. Farklı Ekim Zamanlarına Göre Pamuk Genotiplerinde Saptanan Tarla Fide Çıkış Oranlarına İlişkin Varyans Analiz Sonuçları

Kareler Ortalaması F Varyasyon

Kaynakları S.D. 7.gün 14.gün 21.gün 7.gün 14.gün 21.gün

Blok 1 333.333 42.804 2160.111 1.00 1.12 3.89 Ekim Zam. (A) 2 19000.83 15925.63 11281.16 57* 416.75** 20.32*

Hata I 2 333.333 38.214 555.217

Genotip (B) 19 143.05 644.174 776.311 3.62** 8.42** 8.66**

A x B 38 143.05 179.162 176.689 3.62** 2.34** 1.97**

Hata II 57 39.472 76.490 89.658

Genel 119

(**)P<0.01; (*)P<0.05

Üç farklı ekim zamanında ekilen pamuk genotiplerinin ortalama çıkış değerleri ve en küçük önemli fark testine göre oluşan gruplar Çizelge 4.2’de verilmiştir. Pamuk genotiplerinin tarla çıkış oranları yönünden farklı olduğu; her üç ekim tarihi için de en iyi çıkış oranının 21. günde elde edildiği; bunu 14. günün izlediği ve en düşük tarla çıkış oranının ise 7. günde gerçekleştiği görülmektedir. Tarla çıkış oranlarındaki bu farklılığın iklim koşullarından meydana geldiği; toprak ve hava sıcaklıklarının düşük seyri neticesinde çimlenme ve çıkış hızı düşmektedir (Şekil 3.1). Minimum hava sıcaklıkları mart ayında 4 °C’ye kadar inerken, 5 nisan tarihinde 0 °C’nin altına inmiş ve don olmuştur.

Özellikle mart ayında sıcaklıkların düşük olması tohum aktivitesinin minimum seviyede olmasına neden olmuş ve fide çıkışları düşmüştür. Ayrıca, hem stres hem de hastalık ve zararlılar nedeniyle de çıkışlarda büyük düşüşler gözlenmiştir (Çizelge 4.2). Tüm bunlara ilaveten erken ekimlerde yabancı ot baskısı nedeniyle yapılan kültürel mücadelelerde (çapalama ve ilaçlama) çıkışlara etki etmiştir.

Ortalama toprak sıcaklığı mart ayında 14-15 °C arasında, hava sıcaklığının 4 °C’ye kadar düşmesi ve toplam yağışın yaklaşık 3 mm civarında olması çıkış süresini uzatmıştır (Çizelge 3.2).

Çizelge 4.2. Pamuk Genotiplerinin Farklı Ekim Zamanlarına Göre Fide Çıkış Değerleri ve En Küçük Önemli Fark Testine Göre (LSD) Oluşan Gruplar

Tarla Fide Çıkış Oranları (%) Ekim Zamanları 7.gün çıkış 14.gün çıkış 21.gün

15 Mart 0 16.7 c 21.6 c

28 Mart 0 24.4 b 42.5 b

25 Nisan 37.8 54.5 a 54.9 a

LSD(0.05) - 3.9 4.2

%CV - 27.5 23.9

28 Mart ekim döneminde, hava ve toprak sıcaklıklarının ortalama 5 °C’lik artışının etkisiyle tarla çıkış oranlarında ilk ekime nazaran daha iyi sonuç verdiğini, buna göre 7.

gün tarla çıkışlarının (% 0) olmamasına, 14. gün (% 24.4) ve 21. gün (% 42.5) tarla çıkışlarının nisbeten iyi olduğu gözlenmektedir (Şekil 4.1).

25 Nisan ekim döneminde, aylık ortalama sıcaklığın 28 Mart ekimine göre 7.1 °C’

lik artışı ile 29 °C’ye çıkması tarla çıkış oranlarında önemli bir artış sağlanmış ve diğer ekimlere kıyasla en iyi tarla çıkış oranı bu ekim döneminde sağlanmıştır. Buna göre 7. gün tarla çıkış oranı (% 37.8) bu ekim döneminde gerçekleşmiş, 14. gün (% 54.5) ve 21. gün (% 54.9) tarla çıkış oranları ile en yüksek çıkış değeri bu ekim döneminde sağlanmıştır.

Ayrıca bu ekim dönemimde özellikle ekimden hemen sonra yağışların meydana gelmesi sonucu toprakta kaymak tabakası oluşmuş ve bir kısım filiz toprak yüzeyine çıkamadan ölmüştür. Bu nedenle tamama yakın bir çıkış elde edilememiştir.

Farklı Ekim Zamanlarında Tarla Çıkış Oranları (%)

0 10 20 30 40 50 60

7 14 21

Günler Ortalama Çıkış Oranları (%)

15 Mart 28 Mart 25 Nisan

Şekil 4.1. Farklı Ekim Zamanlarına Göre Ortalama Tarla Fide Çıkış Oranları (%)

Çizelge 4.3’ten, üç ayrı ekim tarihinden ilk ikisinde, tarla fide çıkışları yönünden;

7. gün çıkış sayısının sıfır olduğu; 15 Mart ekiminde 14. günde yapılan sayımlarda;

Maydos Yerlisi (G. herbaceum L.) ve Bahar-14 (G. barbadense L.) genotiplerinde çok düşük (% 1.67 ve 2.92) buna karşılık Nazilli-84S, Maraş-92, Stoneville-453 genotiplerinin yaklaşık % 25-29 arasında fide çıkışı sağladığı ve 21. günde yapılan sayımlarda; Bahar-14

BULGULAR VE TARTIŞMA Bülent KARTAL genotipinin en düşük (% 8.3) ve buna karşılık Stoneville-453 genotipinin en yüksek % 40 fide çıkış değerine sahip olduğu izlenebilmektedir.

Çizelge 4.3. Farklı Ekim Tarihlerinde Pamuk Genotiplerinde Saptanan Fide Çıkış Değerleri ve En Küçük Önemli Fark Testine (LSD) Göre Oluşan Gruplar

15 Mart 28 Mart 25 Nisan

Genotipler 7 14 21 7 14 21 7 14 21 Semu 0.00 9.58 12.08 0.00 18.75 43.33 40.00 51.25 51.25 Aktaş-3 0.00 10.42 13.33 0.00 14.17 28.33 38.33 55.42 55.00 Maydos Yerlisi 0.00 1.67 13.33 0.00 25.83 37.92 45.00 64.58 65.83 Bahar-14 0.00 2.92 8.33 0.00 15.83 27.92 25.83 29.17 31.67 Sayar-314 0.00 22.08 22.50 0.00 48.75 66.25 44.58 71.67 70.00 Taşkent-6 0.00 22.92 24.17 0.00 18.75 49.58 49.17 62.92 63.33 Çukurova-1518 0.00 15.00 18.33 0.00 36.25 50.42 67.50 68.75 70.83 Giza-75 0.00 11.67 14.17 0.00 7.50 17.50 27.92 37.92 41.67 Albenia 0.00 11.67 13.75 0.00 9.58 30.00 32.08 53.33 51.25 Nazilli-84S 0.00 29.58 27.92 0.00 40.00 67.08 60.42 61.67 61.67 Maraş-92 0.00 27.08 36.25 0.00 22.92 42.50 30.83 62.92 62.08 Aşkabat-91 0.00 13.75 15.00 0.00 9.58 18.75 11.67 18.33 17.50 Teks 0.00 13.75 22.50 0.00 11.25 30.83 52.50 67.50 67.08 Suregrow-125 0.00 22.50 31.25 0.00 35.83 53.75 53.75 60.42 62.92 Stoneville-453 0.00 29.17 39.58 0.00 41.67 55.42 39.17 62.08 63.33 Togo 0.00 14.58 19.17 0.00 9.58 28.33 9.58 23.75 26.25 Deltaopal 0.00 15.83 21.25 0.00 25.83 49.58 32.50 62.50 64.58 Gürelbey 0.00 25.83 30.83 0.00 46.67 68.75 35.42 50.42 50.00 Ak-4 0.00 16.67 20.83 0.00 8.33 24.17 28.33 55.00 52.08 Carmen 0.00 17.50 27.50 0.00 40.42 58.75 30.42 69.58 68.33 Genel Ort. 0.00 16.71 21.60 0.00 24.38 42.46 37.75 54.46 54.83

15 Mart ekiminde, ekimden sonra 14. ve 21. günlerde yapılan sayımlarda fide çıkış yönünden bazı genotiplerde (Sayar-314, Taşkent-6, Nazilli-84S, Aşkabat-91, Semu, Aktaş-3) % 1 ila 3 arasında farklılık olduğu; buna karşılık Maraş-92, Suregrow-125, Stoneville-453 ve Carmen genotiplerinde 14. ve 21. gün sayımları arasında % 9-10 gibi bir farklılık olduğu görülebilmektedir (Çizelge 4.3).

28 Mart ekimlerinde, 21. günde, % 50 ve üzeri tarla çıkış oranı saptanan genotiplerin çıkış oranları, en yüksekten aşağı doğru; Gürelbey, Nazilli-84S, Sayar-314, Carmen, Stoneville-453, Suregrow-125, Çukurova-1518 ve Taşkent-6 ile Deltaopal olduğu çizelge 4.3’ten izlenebilmektedir. Bunlardan Carmen, Taşkent-6, Sayar-314 ve Deltaopal genotiplerinin ılık test (18 °C) çimlendirme koşullarında düşük çimlendirme değerleri verdiği çizelge 4.5’ten izlenebilmektedir.

Buradan, Gürelbey, Nazilli-84S, Stoneville-453, Suregrow-125, Çukurova-1518 genotiplerinin erken ekim veya soğuğa tolerantlıklarının ötekilere göre yüksek olduğu söylenebilir (Şekil 4.5). Tarla fide çıkış değerleri incelenecek olursa soğuğa tolerantlık açısından erken ekimlerde (Mart ayı ortası ve Nisan ayı başı) tohumlukta standart çimlenme testleri yerine, ılık çimlendirme testlerinin baz alınması gerektiği de ortaya çıkmaktadır.

Çizelge 4.3 ve 4.5’ten G. barbadense L. türüne ilişkin genotipler ile Togo genotipinin Şanlıurfa koşullarında erken veya normal ekim zamanında iyi bir tarla çıkışı sağlamadığı bulunmuştur.

Tarla Çıkış Oranları (%)

0 10 20 30 40 50 60

SEMU AKTAŞ 3 MAYDOS Y. BAHAR 14 SAYAR 314 TAŞKENT 6 Ç.OVA 1518 GİZA 75 ALBENİA NAZİLLİ 84 MARAŞ 92 AŞKABAT 91 TEKS S.GROW 125 ST. 453 TOGO DELTAOPAL GÜRELBEY AK 4 CARMEN

Genotipler

Ortalama Çıkış Oranları (%

7. gün 14. gün 21. gün

Şekil 4.2. Pamuk Genotiplerinin 3 Ekim Zamanına Göre Ortalama Tarla Çıkış Oranları (%)