4. BULGULAR VE TARTIŞMA
4.4. Çiçeklenme Düzeni
Şekil 4.4’te genotiplerin ortalama çiçek sayıları yönünden ekim zamanları arasında farklılıklar olduğu gözlenmektedir. Çiçeklenme hemen hemen aynı dönemde başlamakta, fakat bitki başına oluşan çiçek sayısı erken ekimlerde daha fazla görülmektedir. Bunun nedeni, bitkilerin erken ekimlerde daha fazla vejetatif ve generatif büyüme yapabilme şansını yakalamaları olabilir. Ayrıca erken ekimlerde çeşitli zararlanmalar neticesinde sıralardaki bitki sayılarında meydana gelen azalmalar diğer bitkilerde daha fazla gelişmeyi teşvik etmiştir. Çiçeklenmenin en üst seviyeye ulaştığı 25 Temmuz ölçümlerinde erken ekimler kontrol ekimine göre bitki başına ortalama 1-2 çiçek daha fazla oluşturmuşlardır ve bu tarihten itibaren her 3 ekimde de bitki başına çiçek sayısında azalma başlamıştır.
Çiçek Sayısı (Genotiplerin Ortalaması) Ortalama Çiçek sayısı (Adet/Bitki)
15 Mart 28 Mart 25 Nisan
Şekil 4.4. Farklı Ekim Zamanlarına İlişkin Çiçeklenme Düzeni
Genotiplere ait çiçeklenme incelendiğinde 15 Mart ekiminde (Çizelge 4.7) bitkilerde 25 Temmuz tarihinden itibaren çiçek sayısında düşüş başlamıştır; bitki başına düşen ortalama en yüksek çiçeklenme sırasıyla; Maydos Yerlisi (3.8 adet), Semu (3.5 adet), Aktaş-3 (3.1 adet), Ak-4 (3.1 adet) ve Albenia (2.8 adet) genotiplerinde görülmüştür.
Buna karşılık en düşük çiçeklenme gösteren genotiplerin ortalamaları ise sırasıyla;
Aşkabat-91 (1.1 adet), Giza-75 (1.3 adet), Bahar-14 (1.6 adet), Nazilli-84S (1.6 adet) ve Togo (1.8 adet) olmuştur.
BULGULAR VE TARTIŞMA Bülent KARTAL Çizelge 4.7. Pamuk Genotiplerinde 15 Mart Ekim Zamanına Göre Saptanan Bitki Başına
Ortalama Çiçek Sayısı (adet/bitki)
Genotipler 23 Haz. 26 Haz. 28 Haz. 1 Tem. 4 Tem. 7 Tem. 12 Tem. 14 Tem. 21 Tem. 25 Tem. 28 Tem. 31 Tem. 11 Ağu.
Ort.
SEMU 1.0 0.8 1.2 1.2 3.4 3.2 5.4 5.0 6.2 7.8 3.0 4.6 0.0 3.5 AKTAŞ-3 0.8 1.0 1.0 0.8 3.2 2.6 3.8 5.6 4.8 5.8 5.4 2.8 0.0 3.1 MAYDOS Y. 0.2 0.2 0.2 0.4 0.8 1.6 3.6 3.0 7.4 9.6 6.6 6.0 5.6 3.8 BAHAR-14 1.2 0.8 0.6 0.2 0.4 1.0 1.0 0.2 3.0 3.4 3.4 3.0 3.0 1.6 SAYAR-314 1.4 0.6 1.2 1.2 2.2 2.2 3.2 2.6 4.6 5.0 3.8 2.4 0.0 2.3 TAŞKENT-6 0.8 0.6 0.2 1.6 2.6 1.8 3.6 4.0 5.8 3.0 1.8 1.0 0.0 2.1 Ç.OVA-1518 1.2 1.0 1.2 2.4 1.2 1.6 2.4 3.0 4.6 5.6 4.0 3.2 0.0 2.4 GİZA-75 0.8 0.6 1.0 0.2 0.0 0.6 0.4 0.2 2.0 1.2 3.0 2.8 4.4 1.3 ALBENİA 0.6 0.8 1.0 0.6 2.0 1.8 3.6 3.8 6.4 7.8 3.2 3.4 1.4 2.8 NAZİLLİ-84S 0.4 0.8 0.0 0.6 0.0 1.0 0.4 1.0 2.8 4.0 4.0 2.6 3.6 1.6 MARAŞ-92 0.2 0.2 0.0 0.4 1.4 1.6 1.8 2.2 3.8 5.2 3.0 3.4 2.0 1.9 AŞKABAT-91 0.0 0.0 0.2 0.6 0.2 0.4 0.6 0.4 1.4 4.6 1.0 2.2 2.4 1.1 TEKS 0.4 0.4 0.4 0.2 1.6 1.8 1.6 3.4 5.4 3.8 3.0 2.8 1.8 2.0 SUREGROW-125 0.2 0.2 0.6 0.6 1.4 1.4 2.6 3.2 3.8 3.8 4.2 2.4 0.4 1.9 STONEVİLLE-453 0.2 0.6 0.6 0.0 1.0 1.0 2.0 1.8 3.6 4.0 2.6 2.4 3.0 1.8 TOGO 0.2 0.0 0.2 0.8 0.2 0.6 1.0 1.2 2.8 3.0 5.0 3.2 5.0 1.8 DELTAOPAL 0.4 0.2 0.8 0.6 1.6 1.6 3.0 4.4 5.6 4.2 3.8 3.8 1.8 2.4 GÜRELBEY 0.2 0.8 0.8 0.8 0.8 1.2 2.0 1.4 4.0 3.0 3.8 3.8 0.2 1.8 AK-4 0.8 1.0 1.4 1.2 2.8 1.8 4.4 4.2 6.0 6.0 5.2 6.0 0.0 3.1 CARMEN 0.8 1.0 1.2 1.0 0.6 0.6 1.8 1.8 1.6 6.0 2.2 3.2 3.2 1.9 Genotiplerin 15 Mart tarihine ait çiçeklenme düzenini incelediğimizde; Maydos Yerlisi 12 temmuzdan itibaren bitki başına düşen ortalama çiçek sayısı 3.6 ile hızlı bir yükselişe başlamış ve 25 temmuzda 9.6’ya ulaşmış ve daha sonra bitki başına düşen ortalama çiçek sayısı düşüşe geçmiştir. Semu genotipinin ise 4 temmuz tarihinden itibaren ortalama çiçek sayısı 1.2’den 3.4’e hızlı bir şekilde arttırmaya başlamış, 25 temmuz tarihinde 7.8’e ulaşmıştır ve bundan sonra azalmaya başlamıştır. Aktaş-3 aynı şekilde 4 temmuzda ortalama çiçek sayısını 0.8’den 3.2’ye hızlı bir şekilde yükseltmiş ve 25 temmuzda 5.8’e ulaşmış ve bundan sonra düşüş gözlenmiştir. Ak-4 genotipi 12 temmuz tarihinde bitki başına düşen ortalama çiçek sayısını 1.8’den 4.4’e hızlı bir şekilde yükseltmiş, 21 ila 31 temmuz arası 6.0’a ulaşmış ve bu tarihten sonra bitki başına düşen ortalama çiçek sayısı azalmaya başlamıştır. Albenia ise 12 temmuzda bitki başına düşen ortalama çiçek sayısı 3.6’ya hızlı bir şekilde yükselmiş, 25 temmuzda çiçeklenme maksimuma ulaşarak 7.8 olmuş ve bu tarihten sonra ortalama çiçek sayısında düşüş gözlenmiştir (Çizelge 4.7).
Genotiplere ait çiçeklenme incelendiğinde 28 Mart ekiminde (Çizelge 4.8) bitki başına düşen en yüksek çiçeklenme ortalamaları sırasıyla; Semu (3.2 adet), Aktaş-3 (3.0 adet), Albenia (2.3 adet), Gürelbey (2.3 adet) ve Çukurova-1518 (2.3 adet) genotipi oluşturmaktadır. Buna karşılık en düşük çiçeklenme gösteren genotiplerin ortalamaları ise sırasıyla; Suregrow-125 (0.7 adet), Giza-75 (0.8 adet), Aşkabat-91 (0.9 adet), Stoneville-453 (1.0 adet) ve Carmen (1.1 adet) oluşturmaktadır (Çizelge 4.8).
Çizelge 4.8. Pamuk Genotiplerinde 28 Mart Ekim Zamanına Göre Saptanan Bitki Başına Ortalama Çiçek Sayısı (adet/bitki)
Genotipler 23 Haz. 26 Haz. 28 Haz. 1 Tem. 4 Tem. 7 Tem. 12 Tem. 14 Tem. 21 Tem. 25 Tem. 28 Tem. 31 Tem. 11 Ağu.
Ort.
SEMU 0.4 0.8 0.6 2.0 2.0 2.4 4.2 7.0 9.4 7.2 2.6 2.8 0.0 3.2 AKTAŞ-3 1.2 0.8 0.6 1.0 2.4 3.6 5.4 6.6 7.6 4.8 3.2 1.8 0.0 3.0 MAYDOS Y. 0.4 0.6 0.2 0.8 1.0 1.2 1.0 2.0 4.2 6.2 3.0 4.2 3.6 2.2 BAHAR-14 0.4 1.0 0.6 0.2 0.8 0.8 1.8 2.0 4.8 5.0 2.8 2.0 2.4 1.9 SAYAR-314 0.0 0.2 1.0 0.4 2.0 2.6 2.6 4.6 3.6 4.2 2.8 1.2 1.4 2.0 TAŞKENT-6 0.2 0.6 1.0 0.8 2.0 2.4 3.6 3.6 3.0 3.4 0.0 0.8 0.0 1.6 ÇUKUROVA-1518 0.4 0.2 0.4 0.8 1.8 1.8 2.6 3.4 3.8 4.8 4.4 4.2 1.4 2.3 GİZA-75 0.0 0.0 0.0 0.0 0.4 0.6 1.0 0.6 0.6 2.8 1.4 1.4 1.8 0.8 ALBENİA 0.8 1.4 0.8 1.0 2.0 3.2 2.6 4.4 4.6 5.4 1.2 2.4 0.0 2.3 NAZİLLİ-84S 0.2 0.4 0.4 0.2 1.0 0.6 1.2 1.6 3.2 5.6 3.2 3.0 2.2 1.8 MARAŞ-92 0.0 0.0 0.0 0.0 0.4 0.2 0.8 0.8 1.8 4.8 2.2 2.6 2.8 1.3 AŞKABAT-91 0.0 0.2 0.4 0.0 0.4 0.2 0.4 0.4 1.4 2.8 2.0 1.4 2.6 0.9 TEKS 0.0 0.0 0.0 0.0 0.2 0.2 1.2 1.4 2.0 4.2 2.0 2.2 2.2 1.2 SUREGROW-125 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.6 0.4 0.4 1.6 2.0 1.6 0.8 1.2 0.7 STONEVİLLE-453 0.0 0.0 0.0 0.0 0.4 0.4 0.4 0.6 2.4 2.2 1.8 2.8 2.6 1.0 TOGO 0.0 0.0 0.2 0.2 0.4 0.6 0.8 1.6 2.6 3.6 1.6 3.8 6.6 1.7 DELTAOPAL 0.0 0.0 0.2 0.2 1.4 1.8 2.4 1.8 4.0 5.4 4.0 2.6 1.8 2.0 GÜRELBEY 0.4 0.4 0.2 0.8 1.4 1.8 2.8 4.2 3.2 5.2 3.4 4.2 1.8 2.3 AK-4 0.4 0.6 0.8 0.8 1.0 1.8 2.4 2.8 2.6 4.0 3.4 2.0 0.4 1.8 CARMEN 0.2 0.0 0.2 0.2 0.4 1.2 1.4 1.8 2.6 1.8 1.0 2.0 1.8 1.1 Genotiplerin 28 Mart tarihine ait çiçeklenme düzenini incelediğimizde; Semu 12 temmuzdan itibaren bitki başına düşen ortalama çiçek sayısı 4.2 ile hızlı bir yükselişe başlamış ve 21 temmuzda 9.4’e ulaşmış ve daha sonra bitki başına düşen ortalama çiçek sayısı düşüşe geçmiştir. Aktaş-3 genotipinin ise 7 temmuz tarihinden itibaren ortalama çiçek sayısı 2.4’ten 3.6’ya hızlı bir şekilde arttırmaya başlamış, 21 temmuz tarihinde 7.6’ya ulaşmıştır ve bundan sonra azalmaya başlamıştır. Albenia aynı şekilde 4 temmuzda ortalama çiçek sayısını 2.0’den 3.2’ye hızlı bir şekilde yükseltmiş ve 25 temmuzda 5.4’e ulaşmış ve bundan sonra düşüş gözlenmiştir. Gürelbey genotipi 14 temmuz tarihinde bitki başına düşen ortalama çiçek sayısını 2.8’den 4.2’ye hızlı bir şekilde yükseltmiş, 25 temmuzda 5.2’ye ulaşmış ve bu tarihten sonra bitki başına düşen ortalama çiçek sayısı azalmaya başlamıştır. Çukurova-1518 ise 14 temmuzda bitki başına düşen ortalama çiçek sayısını 2.6’dan 3.4’e hızlı bir şekilde yükselmiş, 25 temmuzda çiçeklenme maksimuma ulaşarak 4.8 olmuş ve bu tarihten sonra ortalama çiçek sayısında düşüş gözlenmiştir (Çizelge 4.8).
Genotiplere ait çiçeklenme incelendiğinde 25 Nisan ekiminde (Çizelge 4.9) bitki başına düşen en yüksek çiçeklenme ortalamaları sırasıyla; Semu (3.0 adet), Ak-4 (2.0) Aktaş-3 (1.9 adet), Maydos Yerlisi (1.9) ve Gürelbey (1.7 adet) genotipi oluşturmaktadır.
Buna karşılık en düşük çiçeklenme gösteren genotiplerin ortalamaları ise sırasıyla; Giza-75 (0.2 adet), Aşkabat-91 (0.3 adet), Suregrow-125 (0.3 adet), Carmen (0.5 adet) ve Stoneville-453 (0.6 adet) oluşturmaktadır. Her bir genotipe ait ortalama çiçek sayısı şekil olarak Ek-2’de verilmiştir.
BULGULAR VE TARTIŞMA Bülent KARTAL Çizelge 4.9. Pamuk Genotiplerinde 25 Nisan Ekim Zamanına Göre Saptanan Bitki Başına
Ortalama Çiçek Sayısı (adet/bitki)
Genotipler 23 Haz. 26 Haz. 28 Haz. 1 Tem. 4 Tem. 7 Tem. 12 Tem. 14 Tem. 21 Tem. 25 Tem. 28 Tem. 31 Tem. 11 Ağu.
Ort.
SEMU 0.4 0.2 0.6 1.0 2.4 3.6 5.6 4.6 4.6 5.8 5.2 2.8 2.6 3.0 AKTAŞ-3 0.0 0.0 0.2 0.4 2.0 2.2 3.6 3.8 4.0 2.8 3.2 2.0 0.4 1.9 MAYDOS Y. 0.0 0.0 0.4 0.2 1.0 0.4 1.2 2.0 3.0 6.8 2.4 3.4 3.6 1.9 BAHAR-14 0.6 0.2 0.4 0.4 0.4 0.2 0.4 0.4 1.4 3.0 2.0 1.6 1.8 1.0 SAYAR-314 0.0 0.0 0.0 0.0 0.4 0.6 1.2 1.8 3.2 4.0 2.6 1.6 2.6 1.4 TAŞKENT-6 0.0 0.4 0.0 0.4 1.0 0.8 2.2 2.6 2.2 3.2 2.6 1.4 0.0 1.3 Ç.OVA-1518 0.0 0.0 0.0 0.0 0.2 0.6 0.6 1.8 1.6 3.4 3.0 1.4 1.6 1.1 GİZA-75 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.2 0.2 2.0 0.2 ALBENİA 0.0 0.2 0.4 0.8 0.8 0.6 1.0 0.6 1.2 1.8 1.0 1.8 2.0 0.9 NAZİLLİ-84S 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.0 0.8 2.2 3.8 1.8 2.4 2.6 1.1 MARAŞ-92 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.2 0.6 0.6 1.6 2.8 1.2 0.8 1.8 0.7 AŞKABAT-91 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.6 0.4 0.6 1.8 0.3 TEKS 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.2 0.0 0.0 0.2 1.6 0.8 1.2 3.2 0.6 SUREGROW-125 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.6 0.2 0.4 1.6 0.3 ST-453 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.4 2.0 1.0 1.0 3.4 0.6 TOGO 0.0 0.0 0.0 0.2 0.4 0.4 1.2 1.4 1.0 3.4 2.8 3.2 3.6 1.4 DELTAOPAL 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.4 0.6 0.8 1.6 2.8 1.4 1.8 2.6 0.9 GÜRELBEY 0.0 0.0 0.0 0.0 0.8 0.6 1.8 1.6 2.6 4.0 3.6 3.4 3.6 1.7 AK-4 0.2 0.0 0.6 0.6 0.8 2.0 1.8 2.4 3.0 4.2 3.8 3.2 3.0 2.0 CARMEN 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.2 1.0 1.8 1.2 0.4 2.0 0.5
4.5. Bitki Boyu ve Boğum Sayısı
Çizelge 4.10’da görüldüğü üzere 15 Mart ekimlerinden en uzun boy değerine sahip genotipler sırasıyla Maydos Yerlisi (140 cm), Giza-75 (120 cm), Bahar-14 (110 cm) ve Togo (106 cm)’ dur. Buna karşın en kısa boy değerine sahip genotipler ise sırasıyla, Aşkabat-91 (57 cm), Stoneville-453 (69 cm), Suregrow-125 (76 cm) ve Çukurova-1518 (80 cm)’ dir.
28 Mart ekimlerinden en uzun boy değerine sahip genotipler sırasıyla Maydos Yerlisi (139 cm), Gürelbey (112 cm), Sayar-314 (108 cm) ve Maraş-92 (107 cm)’ dir.
Buna karşın en kısa boy değerine sahip genotipler ise sırasıyla, Ak-4 (76 cm), Carmen (76 cm), Suregrow-125 (78 cm) ve Teks (81 cm)’ dir.
25 Nisan ekimlerinden en uzun boy değerine sahip genotipler sırasıyla Maydos Yerlisi (134 cm), Bahar-14 (119 cm), Sayar-314 (112 cm) ve Gürelbey (109 cm)’ dir. Buna karşın en kısa boy değerine sahip genotipler ise sırasıyla, Aşkabat-91 (51 cm), Teks (72 cm), Suregrow-125 (74 cm) ve Albenia (75 cm)’ dir.
Şekil 4.5’de her üç ekim tarihinde de en yüksek boya Maydos Yerlisinin ulaştığını, 15 Mart ve 25 Nisan ekimlerinde ise Aşkabat-91 genotipinde kısa boyluluk gözlenmektedir. Bu durum örnekleme hatasından kaynaklanabilir. Ayrıca Giza-75, 15 Mart
ekiminde boyu diğer ekimlere göre fazla uzamıştır. Bu da sıralardaki azalmalar neticesinde bitkinin gelişebilmek için daha geniş bir alan bulmasından kaynaklanabilir. Diğer genotiplerde her üç ekim tarihinde de aynı büyüme eğilimi gözlenmiştir. Fakat erken ekimlerde bitki boyu uzunluğu yaklaşık 7-8 cm artmıştır. Ortalama bitki boyu uzunlukları, 15 Mart ekimlerinde, 71 cm iken 28 Mart ekimlerinde 69.9 cm ve 25 Nisanda 63.2 cm’ye kadar düşmüştür.
Çizelge 4.10. Farklı Ekim Tarihlerinde Genotiplerin Bitki Boylarına İlişkin Veriler (cm) BOY
BULGULAR VE TARTIŞMA Bülent KARTAL Çizelge 4.10. (Devam) Farklı Ekim Tarihlerinde Genotiplerin Bitki Boylarına İlişkin
Veriler (cm)
Şekil 4.5. Pamuk Genotiplerinde Farklı Ekim Zamanlarına Göre Saptanan Bitki Boyları (cm)
Çizelge 4.11’den görüldüğü üzere 15 Mart ekimlerinden en yüksek boğum sayısına sahip genotipler sırasıyla Maydos Yerlisi (28 adet), Bahar-14 (26 adet) ve Togo (25 adet) ve Ak-4 (22 adet)’ dir. Buna karşın en az boğum sayısına sahip genotipler ise sırasıyla, Aşkabat-91 (18 adet), Çukurova-1518 (18 adet), Suregrow-125 (19 adet) Stoneville-453 (19 adet)’ dür.
28 Mart ekimlerinden en yüksek boğum sayısına sahip genotipler sırasıyla Maydos Yerlisi (28 adet), Gürelbey (24 adet), Deltaopal (23 adet) ve Nazilli-84S (23 adet)’dür.
Buna karşın en az boğum sayısına sahip genotipler ise sırasıyla, Teks (18 adet), Suregrow-125 (18 adet), Semu (19 adet) ve Aktaş-3 (20 adet)’ dır.
25 Nisan ekimlerinden en yüksek boğum sayısına sahip genotipler sırasıyla Maydos Yerlisi (27 adet), Bahar-14 (27), Gürelbey (24 adet) ve Sayar-314 (22 adet)’dür.
Buna karşın en az boğum sayısına sahip genotipler ise sırasıyla, Aşkabat-91 (15 adet), Suregrow-125 (17 adet), Taşkent-6 (18 adet) ve Teks (18 adet)’ dir.
Şekil 4.6’dan, boğum sayısı yönünden de genotipler her üç ekim tarihinde yaklaşık aynı büyüme düzenini göstermişlerdir. Genel olarak erken ekimlerde ortalama 1.5-2 boğum fazla oluşmuştur. 15 Mart ekimlerinde ortalama boğum sayısı 17.4 iken, 28 Martta bu değer 17.2 ve 28 Nisan ekimlerinde 15.7 olmuştur.
Çizelge 4.11. Farklı Ekim Tarihlerinde Genotiplerin Bitki Boğumlarına ilişkin Veriler (adet)
BULGULAR VE TARTIŞMA Bülent KARTAL
Çizelge 4.11. (Devam) Farklı Ekim Tarihlerinde Genotiplerin Bitki Boğumlarına ilişkin Veriler (adet)
Pamuk genotiplerinin 15 Mart, 28 Mart ve 25 Nisan ekim zamanlarında, 20 genotip üzerinde yapılan ölçümler sonucunda saptanan bitki boğum sayılarına ilişkin veriler Şekil 4.6’da sunulmuştur.
Genotiplere ait Boğum Sayıları
10 15 20 25 30
SE
MU AKTAŞ 3 MAYDOS Y. BAHAR 14
SA YAR 314 TAŞK
ENT 6 Ç.OVA 1518 GİZA 75 ALBENİA NAZİLLİ 84
MARAŞ 92 AŞK
ABAT 91 TEKS S.GROW 125
ST
. 453
TOGO DELTAOPAL GÜRELBEY AK 4 CARMEN
Genotipler
Boğum Sayıları (Adet)
15 Mart 28 Mart 25 Nisan
Şekil 4.6. Pamuk Genotiplerinde Farklı Ekim Zamanlarına Göre Saptanan Bitki Boğum Sayıları (adet)
4.6. Bitki Boğum Aralığı Ortalama Uzunluk (cm) (HNR)
Çizelge 4.12’den görüldüğü üzere 15 Mart ekimlerinden en yüksek ortalama HNR değerine sahip genotipler sırasıyla Giza-75 (4.75 cm), Gürelbey (4.53 cm), Sayar-314 (4.52 cm), Maydos Yerlisi (4.44 cm) ve Maraş-92 (4.38 cm)’dır. Buna karşın en az ortalama HNR değerine sahip genotipler ise sırasıyla, Aşkabat-91 (3.06 cm), Stoneville-453 (3.31 cm), Nazilli-84 (3.57 cm), Teks (3.74 cm) ve Ak-4 (3.75 cm)’den oluşmaktadır.
28 Mart ekimlerinden en yüksek ortalama HNR değerine sahip genotipler sırasıyla Gürelbey (4.43 cm), Sayar-314 (4.41 cm), Maydos Yerlisi (4.39 cm), Bahar-14 (4.28 cm) ve Maraş-92 (4.25 cm)’dır. Buna karşın en az ortalama HNR değerine sahip genotipler ise sırasıyla, Carmen (3.36 cm), Stoneville-453 (3.53 cm), Aşkabat-91 (3.58 cm), Ak-4 (3.64 cm) ve Suregrow-125 (3.64 cm)’dan oluşmaktadır.
25 Nisan ekimlerinden en yüksek ortalama HNR değerine sahip genotipler sırasıyla Sayar-314 (4.50 cm), Bahar-14 (4.37 cm), Gürelbey (4.32 cm), Maydos Yerlisi (4.30 cm), ve Aktaş-3 (4.25 cm)’dır. Buna karşın en az ortalama HNR değerine sahip genotipler ise sırasıyla, Aşkabat-91 (2.61 cm), Stoneville-453 (3.16 cm), Teks (3.16 cm), Albenia (3.48 cm) ve Suregrow-125 (3.48 cm)’dan oluşmaktadır.
G. barbadense L. türüne ait genotiplerde görülen sapmalar erken dönemde meydana gelen çıkış problemleri; biyotik ve abiyotik stresler nedeniyle sıralarda bitkilerin çok seyrek olması, bu bitkilerin büyüme fizyolojilerinde farklılıklara yol açması ve gözlemlerin zorunlu olarak o bitkilerden alınmasından kaynaklanabilir (Şekil 4.7).
BULGULAR VE TARTIŞMA Bülent KARTAL Çizelge 4.12. Farklı Ekim Tarihlerinde Genotiplerin Bitki Boğum Uzunluk Oranları (HNR)
HNR
Çizelge 4.12. (Devam) Farklı Ekim Tarihlerinde Genotiplerin Bitki Boğum Uzunluk Oranları (HNR)
HNR
Genotipler Ekim
Zam. 29 Haz. 3 Tem. 10 Tem. 16 Tem. 29 Tem. 7 Ağu. 14 ağu. Ort.
15 Mart 4.06 3.89 4.60 4.71 4.77 4.90 4.78 4.53 28 Mart 3.69 3.61 4.94 4.88 4.50 4.70 4.70 4.43 GÜRELBEY
25 Nisan 3.52 3.56 4.06 4.87 4.87 4.72 4.63 4.32 15 Mart 3.62 3.27 3.57 3.65 4.00 4.04 4.09 3.75 28 Mart 3.08 3.17 3.65 4.10 3.73 3.86 3.86 3.64 AK 4
25 Nisan 3.44 3.27 4.00 4.20 4.07 4.28 4.37 3.95 15 Mart 3.54 3.37 3.55 3.41 4.35 4.36 4.15 3.82 28 Mart 3.00 2.71 3.08 3.44 3.76 3.75 3.75 3.36 CARMEN
25 Nisan 2.78 2.96 3.66 3.61 3.94 4.07 4.49 3.64
Bitki Boğum Aralığı Ort. Uzunluk
3 3 4 4 5 5
SEMU AKTAŞ 3 MAYDOS Y. BAHAR 14 SAYAR 314 TAŞKENT 6 Ç.OVA 1518 GİZA 75 ALBENİA NAZİLLİ 84 MARAŞ 92 AŞKABAT 91 TEKS S.GROW 125 ST. 453 TOGO DELTAOPAL GÜRELBEY AK 4 CARMEN
Genotipler
(Boy/Boğum)
15 Mart 28 Mart 25 Nisan
Şekil 4.7. Pamuk Genotiplerinin Farklı Ekim Zamanlarına İlişkin Ortalama Bitki Boğum Uzunluğu (HNR) Değerleri (cm)
4.7. Verim
Üç farklı ekim zamanında, 20 pamuk genotipinde saptanan verim değerlerine ilişkin değişkenlik (varyans) analiz sonuçları Çizelge 4.13’de verilmiştir.
Yapılan Varyans analizleri sonucunda: Ekim zamanları ve genotipler arasında verim yönünden istatistiki olarak (P=0.05) önemli farklılıklar olduğu bulunmuştur (Çizelge 4.13). Genotiplerin verim yönünden değişen ekim zamanlarına göre farklı tepki göstermiştir. Buda genotiplerin karakteristik özelliklerinden ve farklı çevre koşullarına farklı tepkiler vermelerinden kaynaklanmış olabilir.
BULGULAR VE TARTIŞMA Bülent KARTAL Çizelge 4.13. Farklı Ekim Zamanlarına Göre Pamuk Genotiplerinde Saptanan Verim
Değerlerine İlişkin Varyans Analiz Sonuçları
Kaynak S.D. Kareler Ortalaması F Ekim Zamanı (Ez) 2 12022.8 13.46**
Genotip (Gen) 19 2959.2 3.31**
Ez x Gen 38 1658.7 1.86*
Hata 60 893.3
Genel 119 (**)P<0.01; (*)P<0.05
Erken ekimlerde elde edilen bitki başına verim normal ekim zamanına göre yüksek bulunmuştur. Erken ekimlerde bitki başına 16-35 g fazla kütlü alınmıştır. Farklılığın yüksek çıkmasında parseldeki bitki sayısı etkili olabilir (Çizelge 4.14).
Çizelge 4.14. Farklı Ekim Zamanlarına Göre Verim Değerleri ve En Küçük Önemli Fark Testine Göre (LSD) Oluşan Gruplar
Ekim Zamanı Verim (g/bitki) 15 Mart 97.09 a 28 Mart 78.39 b 25 Nisan 62.45 c LSD(0.05) 13.37 CV% 37.68
Farklı ekim zamanlarında genotiplerin bitki başına düşen ortalama verim değerleri yönünden farklılık olduğu görülmektedir (Şekil 4.8). Bitki başına düşen en yüksek verim değerleri sırasıyla 15 Mart ekim zamanı (97 g/bitki), 28 Mart ekim zamanı (78 g/ bitki) ve en düşük 25 Nisan ekim zamanı (62 gr/bitki) oluşturmaktadır.
Buradan da anlaşılacağı gibi erken ekimlerde verimin arttığı ekimin gecikmesiyle de verim değerlerinin azaldığı görülmektedir. Erken ekimlerde genotiplerin vejetasyon süresi uzamaktadır. Ayrıca çiçeklenme döneminin daha erken başlamasıyla da aşırı sıcakların çiçeklenme ve meyvelenmede neden olduğu olumsuzluklar giderilmektedir. Bu da verime doğru orantılı olarak yansımakta ve verimde artış sağlamaktadır.
15 Mart ekim zamanında, genotiplerin verim ortalamalarını en yüksekten sıralarsak; Sayar-314 (255 g/bitki), Aktaş-3 (149 g/bitki), Maydos Yerlisi (139 g/bitki), Maraş-92 (121 g/bitki) ve Gürelbey (115 g/bitki)’den oluşmaktadır.
28 Mart ekim zamanında, genotiplerin verim ortalamalarını en yüksekten sıralarsak; Maydos Yerlisi (119 g/bitki), Togo (115 g/bitki), Semu (102 g/bitki), Sayar-314 (98 g/bitki) ve Gürelbey (90 g/bitki) genotipleri oluşturmaktadır.
25 Nisan ekim zamanında, genotiplerin verim ortalamalarını en yüksekten sıralarsak; Togo (97 g/bitki), Gürelbey (93 g/bitki), Aşkabat-91 (88 g/bitki), Sayar-314 (84 g/bitki) ve Stoneville-453 (80 g/bitki) genotipleri oluşturmaktadır.
Verim (g/bitki)
0 20 40 60 80 100 120
15 Mart 28 Mart 25 Nisan Ekim Zamanları
Bitki Başına Verim (gr) verim
Şekil 4.8. Farklı Ekim Zamanlarında Genotiplerin Ortalama Verim Değerleri (g/bitki) Genotiplerin ortalama değerlerine bakıldığında aralarında önemli farklılıklar ortaya çıkmıştır. Sayar-314, Maydos Yerlisi, Gürelbey, Maraş-92, Semu ve Aktaş-3 çeşitleri bitki başına yaklaşık 92 ila 146 g verim ile önde gelmektedirler (Çizelge 4.15).
Çizelge 4.15. Pamuk Genotiplerinin Farklı Ekim Zamanlarına Göre Verim Değerleri (g/bitki)
15 Mart 28 Mart 25 Nisan Genotip Tek 1 Tek 2 Ort. Tek 1 Tek 2 Ort. Tek 1 Tek 2 Ort.
Genel Ort.
MAYDOS Y. 183 95 139 148 90 119 67 68 67 109 b AŞKABAT 91 74 74 74 63 63 63 89 87 88 75 bcde BAHAR 14 70 65 68 94 46 70 63 42 53 63 de GİZA 75 82 82 82 90 86 88 47 43 45 72 cde AK 4 108 108 108 78 63 71 57 47 52 77 bcde AKTAŞ 3 149 149 149 128 24 76 79 52 66 92 bcd ALBENİA 87 87 87 80 46 63 43 46 45 65 de CARMEN 53 50 51 51 53 52 47 64 56 53 e Ç.OVA 1518 70 63 66 90 28 59 39 26 33 53 e DELTAOPAL 134 34 84 103 68 86 53 61 57 75 bcde GÜRELBEY 176 54 115 96 85 90 88 99 93 99 bc MARAŞ 92 137 105 121 120 65 93 77 73 75 96 bcd NAZİLLİ 84 49 118 83 54 51 53 27 37 32 56 e S.GROW 125 109 109 109 58 20 39 32 54 43 64 de SAYAR 314 255 254 255 138 58 98 97 72 84 146 a SEMU 160 39 99 105 99 102 88 69 79 93 bcd ST. 453 86 40 63 76 72 74 76 84 80 72 cde TAŞKENT 6 115 83 99 79 58 69 46 56 51 73 cde TEKS 112 32 72 90 90 90 43 66 55 72 cde TOGO 15 21 18 95 135 115 64 130 97 77 bcde
LSD (0.05) 34,50
CV% 37,68
BULGULAR VE TARTIŞMA Bülent KARTAL 4.8. Lif Analizleri
Üç farklı ekim zamanında, 20 pamuk genotipinde saptanan lif özelliklerine ilişkin varyans analizleri sonucunda ekim zamanları ve genotipler arasında istatistiki olarak (P=0.05) önemli farklılıklar ortaya çıkmıştır (Çizelge 4.16). Üç farklı türe ait genotipler üzerinde çalışıldığı için, incelenen bütün karakterlerde genotipler arasında istatistiki farklılık oluşmuştur.
Çizelge 4.16. Farklı Ekim Zamanlarına Göre Pamuk Genotiplerinde Saptanan Lif Özelliklerine İlişkin Varyans Analiz Sonuçları
A. Üst Yarı Ortalama Uzunluk (uhm) B. Lif Uzunluğu (ml)
Kaynak S.D K.O. F Kaynak S.D K.O. F
Ekim Zamanı (Ez) 2 9.01 2.23 Ekim Zamanı (Ez) 2 2.14 1.96 Genotip (Gen) 19 42.05 10.41** Genotip (Gen) 19 43.93 40.15**
Ez x Gen 38 3.25 0.80 Ez x Gen 38 1.36 1.25
Hata 60 4.04 Hata 60 1.09
Genel 119 Genel 119
C. Lif Uzunluk Uyum İndeksi (um) D. Kısa Lif Oranı (sfi)
Kaynak S.D K.O. F Kaynak S.D. K.O. F
Ekim Zamanı (Ez) 2 2.06 1.05 Ekim Zamanı (Ez) 2 28.41 5.14**
Genotip (Gen) 19 18.86 9.64** Genotip (Gen) 19 60.99 11.05**
Ez x Gen 38 2.67 1.37 Ez x Gen 38 7.56 1.37
Hata 60 1.96 Hata 60 5.52
Genel 119 Genel 119
E. Lif Kopma Dayanıklılığı (str) F. Lif Kopma Uzaması (el)
Kaynak S.D K.O. F Kaynak S.D K.O. F
Ekim Zamanı (Ez) 2 7.42 1.14 Ekim Zamanı (Ez) 2 4.94 9.36**
Genotip (Gen) 19 200.47 30.88** Genotip (Gen) 19 6.40 12.14**
Ez x Gen 38 10.91 1.68* Ez x Gen 38 3.17 6.01**
Hata 60 6.49 Hata 60 0.53
Genel 119 Genel 119
G. Lif İnceliği (micronaire)
Kaynak S.D K.O. F
Ekim Zamanı (Ez) 2 1.96 5.07**
Genotip (Gen) 19 1.59 4.13**
Ez x Gen 38 0.39 1.00
Hata 60 0.39
Genel 119
Erken ekimlerde kısa lif oranı, lif kopma uzaması artarken lif inceliği kontrol ekime göre azalmıştır (Çizelge 4.17). Kısa lif oranı erken ekimlerde % 1-2 oranında bir artış yaparken, lif inceliği yönünden 0.23 ila 0.45 micronaire arasında bir düşüş gerçekleşmiştir.
Lif kopma uzaması ise erken ekimlerde % 0.51 ila 0.67 oranında artmıştır.
Çizelge 4.17. Farklı Ekim Zamanlarına Göre Lif Özellikleri ve En Küçük Önemli Fark Testine Göre (LSD) Oluşan Gruplar
Ekim Zamanı Kısa Lif Oranı (%) Lif Kopma Uzaması
(%) Lif İnceliği (mic) 15 Mart 10.597 a 9.202 a 4.257 ab 28 Mart 10.020 a 8.690 b 4.037 b 25 Nisan 8.937 b 8.530 b 4.480 a LSD(0.05) 1.051 0.324 0.278 CV% 23.850 8.245 14.599 Ortalama 9.851 8.807 4.258
(**)P<0.01; (*)P<0.05
Lif özellikleri yönünden genotipler arasında oluşan farklılıklar çizelge 4.18’de verilmiştir. Buna göre incelenen bütün özellikler yönünden genotipler arasına farklılıklar oluşmuştur. G. barbadense L. türünde üst yarı ortalama uzunluk 35.07-35.30 mm arasında;
lif uzunluğu 30.62-31.17 mm arasında; lif uzunluk uyum indeksi % 87.32-88.7 arasında;
kısa lif oranı % 8.87-10.75 arasında; lif kopma dayanıklılığı 47.57-48.60 g/tex ; lif kopma uzaması % 8.33-12.20 ve lif inceliği 3.20-4.03 micronaire arasında bulunduğu gözlenmektedir.
G. herbaceum L. türünde ortalamalara bakarsak; üst yarı ortalama uzunluk 25.20 mm; lif uzunluğu 20.27 mm; lif uzunluk uyum indeksi % 80.42; kısa lif oranı % 21.97; lif kopma dayanıklılığı 30.07 g/tex ; lif kopma uzaması % 9.33 ve lif inceliği 5.18 micronaire bulunduğu gözlenmektedir.
G. hirsutum L. türünde üst yarı ortalama uzunluk 35.30-25.20 mm arasında; lif uzunluğu 31.17-20.27 mm arasında; lif uzunluk uyum indeksi % 88.07-80.42 arasında;
kısa lif oranı % 21.97-7.30 arasında; lif kopma dayanıklılığı 48.60-29.08 g/tex ; lif kopma uzaması % 12.20-7.22 ve lif inceliği 5.18-3.20 micronaire arasında bulunduğu gözlenmektedir
Genotiplerden laboratuvar ve tarla analizleri sonucunda soğuğa tolerant olarak belirlediğimiz Gürelbey, Nazilli-84S, Aşkabat-91, ve Sayar-314’ün üst yarı ortalama uzunluk özelliklerini incelersek; Gürelbey’in 25 nisan kontrol ekiminde 31.4 mm iken, 28 mart ekiminde 30.9 mm ve 15 mart ekiminde 29.6 mm olmuştur. Buda gösteriyor ki ekimin erkene alınmasıyla Gürelbey’in üst yarı ortalama uzunluğu azalmaktadır. Nazilli-84S’ün 25 nisanda 29.3 mm iken, 28 martta 29.0 mm ve 15 martta ise 28.8 mm ile ekimin erkene alınmasıyla uzunluk azalmıştır. Aşkabat-91’e baktığımız da 25 nisanda 35.4 mm iken 28 martta 35.5 mm’ye yükselmiş ve 15 martta 34.3 mm’ye düşmüştür. Sayar-314 genotipi 25 nisanda 34.8 mm iken, 28 martta 30.3mm’ye düşmüş ve 15 mart ekiminde 33.7
BULGULAR VE TARTIŞMA Bülent KARTAL mm’ye yükselmiştir. Genel olarak baktığımızda genotiplerin erken ekilmesi sonucu üst yarı ortalama uzunluk değeri düşüş göstermektedir.
Çizelge 4.18. Pamuk Genotiplerinin Farklı Ekim Zamanlarına Göre Ortalama Lif Özellik Değerleri ve En Küçük Önemli Fark Testine Göre (LSD) Oluşan Gruplar
Her üç ekim tarihine ait veriler Çizelge 4.19’da ayrıca sunulmuştur.
Genotiplerin lif uzunluk özelliklerini incelersek; Gürelbey’in 25 nisan kontrol ekiminde 26.9 mm iken, 28 mart ekiminde 26.6 mm ve 15 mart ekiminde 25.2 mm olmuştur. Buda gösteriyor ki ekimin erkene alınmasıyla Gürelbey’in lif uzunluğu azalmaktadır. Nazilli-84S’ün 25 nisanda 24.9 mm iken, 28 martta 24.4 mm ve 15 martta ise 28.8 mm ile ekimin erkene alınmasıyla uzunluk azalmıştır. Aşkabat-91’e baktığımız da 25 nisanda 30.8 mm iken 28 martta 31.8 mm’ye yükselmiş ve 15 martta 29.3 mm’ye düşmüştür. Sayar-314 genotipi 25 nisanda 26.5 mm iken, 28 martta 26.1 mm ve 15 mart ekiminde 24.9 mm’ye düşmüştür. Genel olarak baktığımızda genotiplerin erken ekilmesi sonucu lif uzunluğunda düşüş görülmektedir.
Genotiplerin lif uzunluk uyum indeksi özelliklerini incelersek; Gürelbey’in 25 nisan kontrol ekiminde % 85,7 iken, 28 mart ekiminde % 86.0 ve 15 mart ekiminde % 85.2 olmuştur. Nazilli-84S’ün 25 nisanda % 84.9 iken, 28 martta azalarak % 84.2 ve 15 martta ise artarak % 85.3 olmuştur. Aşkabat-91’e baktığımız da 25 nisanda % 87.0 iken 28 martta
% 89.4’e yükselmiş ve 15 martta % 85.6’ya düşmüştür. Sayar-314 genotipi 25 nisanda % 86.0 iken, 28 martta % 85.9 ve 15 mart ekiminde % 83.9’a düşmüştür.
Genotiplerin kısa lif oranı özelliklerini incelersek; Gürelbey’in 25 nisan kontrol ekiminde % 6.9 iken, 28 mart ekiminde % 7.3’e düşmüş ve 15 mart ekiminde % 8.9 olmuştur. Ekimin erkene alınmasıyla Gürelbey’in kısa lif oranı artmıştır. Nazilli-84S’ün 25 nisanda % 9.0 iken, 28 martta artarak % 9.6 olmuş ve 15 martta ise azalarak % 8.8 olmuştur. Aşkabat-91’e baktığımız da 25 nisanda % 4.4 iken 28 martta % 13.5’e yükselmiş ve 15 martta % 8.7’ye düşmüştür. Sayar-314 genotipi 25 nisanda % 7.9 iken, 28 martta % 7.9 ve 15 mart ekiminde % 10.6’ya yükselmiştir.
Genotiplerin lif kopma dayanıklılığı özelliklerini incelersek; Gürelbey’in 25 nisan kontrol ekiminde 35.2 g/tex iken, 28 mart ekiminde 35.2 g/tex ve 15 mart ekiminde 32.8 g/tex’e düşmüştür. Ekimin erkene alınmasıyla Gürelbey’in lif kopma uzaması azalmıştır.
Nazilli-84S’ün 25 nisanda 31.5 g/tex iken, 28 martta azalarak 30.1 g/tex olmuş ve 15 martta azalarak 29.5 g/tex olmuştur. Aşkabat-91’e baktığımızda 25 nisan ekiminde 44.8 g/tex iken,28 martta 52.3 g/tex’e yükselmiş ve 15 martta 47.2 g/tex olmuştur.Aşkabat-91 genotipinde ekimin erkene alınmasıyla lif kopma dayanıklılığı artmıştır. Sayar-314 genotipi 25 nisanda 36.8 g/tex iken, 28 martta 33.7 g/tex’e düşmüş ve 15 mart ekiminde 35.8 g/tex’e yükselmiştir.
Genotiplerin lif kopma uzaması özelliklerini incelersek; Gürelbey’in 25 nisan kontrol ekiminde % 8.0 iken, 28 mart ekiminde % 8.1’e yükselmiş ve 15 mart ekiminde % 8.8'e ulaşmıştır. Ekimin erkene alınmasıyla Gürelbey’in lif kopma uzaması artmıştır.
Nazilli-84S’ün 25 nisanda % 10.1 iken, 28 martta azalarak % 9.9 olmuş ve 15 martta % 9.8 olmuştur. Nazilli-84S genotipi ekimin erkene alınmasıyla lif kopma uzaması azalmıştır.
Aşkabat-91’e baktığımızda 25 nisan ekiminde % 8.7 iken,28 martta % 9.6’ya yükselmiş ve 15 martta % 18.3 olmuştur. Aşkabat-91 genotipinde ekimin erkene alınmasıyla lif kopma dayanıklılığı artmıştır. Sayar-314 genotipi 25 nisanda % 7.7 iken, 28 martta % 8.4’e yükselmiş ve 15 mart ekiminde % 8.1’e düşmüştür.
Genotiplerin lif inceliği özelliklerini incelersek; Gürelbey’in 25 nisan kontrol ekiminde 4.3 (mic) iken, 28 mart ekiminde 3.7(mic) ’a düşmüş ve 15 mart ekiminde 4.2 (mic)’a yükselmiştir. Ekimin erkene alınmasıyla Gürelbey’in lif inceliği açısından olumlu etki yapmıştır.. Nazilli-84S’ün 25 nisanda 3.7(mic) iken, 28 martta azalarak 3.5 (mic) olmuş ve 15 martta 4.1 (mic) olmuştur. Nazilli-84S’e erken ekim lif inceliği yönünden olumsuz etkide bulunmuştur. Aşkabat-91’e baktığımızda 25 nisan ekiminde 3.3(mic) iken,28 martta 3.6 (mic)’ a yükselmiş ve 15 martta 2.7 (mic) olmuştur. Sayar-314 genotipi 25 nisanda 4.8 (mic) iken, 28 martta 4.4 (mic) olmuş ve 15 mart ekiminde 4.7 (mic) olmuştur. (Şekil 4.18)
BULGULAR VE TARTIŞMA Bülent KARTAL
38
Çizelge 4.19. Genotiplerin 15 Mart, 28 Mart, 25 Nisan Ekim Zamanlarına Ait Lif Analiz Verileri
Üst Yarı Ort.
Uzunluk Lif Uzunluğu Lif Uz. Uyum
İndeksi Kısa Lif Oranı Lif Mukavemeti Lif Kopma
Uzaması Lif İnceliği
Genotipler
Mart 15 Mart 28 Nisan 25 Mart 15 Mart 28 Nisan 25 Mart 15 Mart 28 Nisan 25 Mart 15 Mart 28 Nisan 25 Mart 15 Mart 28 Nisan 25 Mart 15 Mart 28 Nisan 25 Mart 15 Mart 28 Nisan 25
Mart 15 Mart 28 Nisan 25 Mart 15 Mart 28 Nisan 25 Mart 15 Mart 28 Nisan 25 Mart 15 Mart 28 Nisan 25 Mart 15 Mart 28 Nisan 25 Mart 15 Mart 28 Nisan 25 Mart 15 Mart 28 Nisan 25