4. BULGULAR VE TARTIŞMA
4.7. Verim
4 5 5
SEMU AKTAŞ 3 MAYDOS Y. BAHAR 14 SAYAR 314 TAŞKENT 6 Ç.OVA 1518 GİZA 75 ALBENİA NAZİLLİ 84 MARAŞ 92 AŞKABAT 91 TEKS S.GROW 125 ST. 453 TOGO DELTAOPAL GÜRELBEY AK 4 CARMEN
Genotipler
(Boy/Boğum)
15 Mart 28 Mart 25 Nisan
Şekil 4.7. Pamuk Genotiplerinin Farklı Ekim Zamanlarına İlişkin Ortalama Bitki Boğum Uzunluğu (HNR) Değerleri (cm)
4.7. Verim
Üç farklı ekim zamanında, 20 pamuk genotipinde saptanan verim değerlerine ilişkin değişkenlik (varyans) analiz sonuçları Çizelge 4.13’de verilmiştir.
Yapılan Varyans analizleri sonucunda: Ekim zamanları ve genotipler arasında verim yönünden istatistiki olarak (P=0.05) önemli farklılıklar olduğu bulunmuştur (Çizelge 4.13). Genotiplerin verim yönünden değişen ekim zamanlarına göre farklı tepki göstermiştir. Buda genotiplerin karakteristik özelliklerinden ve farklı çevre koşullarına farklı tepkiler vermelerinden kaynaklanmış olabilir.
BULGULAR VE TARTIŞMA Bülent KARTAL Çizelge 4.13. Farklı Ekim Zamanlarına Göre Pamuk Genotiplerinde Saptanan Verim
Değerlerine İlişkin Varyans Analiz Sonuçları
Kaynak S.D. Kareler Ortalaması F Ekim Zamanı (Ez) 2 12022.8 13.46**
Genotip (Gen) 19 2959.2 3.31**
Ez x Gen 38 1658.7 1.86*
Hata 60 893.3
Genel 119 (**)P<0.01; (*)P<0.05
Erken ekimlerde elde edilen bitki başına verim normal ekim zamanına göre yüksek bulunmuştur. Erken ekimlerde bitki başına 16-35 g fazla kütlü alınmıştır. Farklılığın yüksek çıkmasında parseldeki bitki sayısı etkili olabilir (Çizelge 4.14).
Çizelge 4.14. Farklı Ekim Zamanlarına Göre Verim Değerleri ve En Küçük Önemli Fark Testine Göre (LSD) Oluşan Gruplar
Ekim Zamanı Verim (g/bitki) 15 Mart 97.09 a 28 Mart 78.39 b 25 Nisan 62.45 c LSD(0.05) 13.37 CV% 37.68
Farklı ekim zamanlarında genotiplerin bitki başına düşen ortalama verim değerleri yönünden farklılık olduğu görülmektedir (Şekil 4.8). Bitki başına düşen en yüksek verim değerleri sırasıyla 15 Mart ekim zamanı (97 g/bitki), 28 Mart ekim zamanı (78 g/ bitki) ve en düşük 25 Nisan ekim zamanı (62 gr/bitki) oluşturmaktadır.
Buradan da anlaşılacağı gibi erken ekimlerde verimin arttığı ekimin gecikmesiyle de verim değerlerinin azaldığı görülmektedir. Erken ekimlerde genotiplerin vejetasyon süresi uzamaktadır. Ayrıca çiçeklenme döneminin daha erken başlamasıyla da aşırı sıcakların çiçeklenme ve meyvelenmede neden olduğu olumsuzluklar giderilmektedir. Bu da verime doğru orantılı olarak yansımakta ve verimde artış sağlamaktadır.
15 Mart ekim zamanında, genotiplerin verim ortalamalarını en yüksekten sıralarsak; Sayar-314 (255 g/bitki), Aktaş-3 (149 g/bitki), Maydos Yerlisi (139 g/bitki), Maraş-92 (121 g/bitki) ve Gürelbey (115 g/bitki)’den oluşmaktadır.
28 Mart ekim zamanında, genotiplerin verim ortalamalarını en yüksekten sıralarsak; Maydos Yerlisi (119 g/bitki), Togo (115 g/bitki), Semu (102 g/bitki), Sayar-314 (98 g/bitki) ve Gürelbey (90 g/bitki) genotipleri oluşturmaktadır.
25 Nisan ekim zamanında, genotiplerin verim ortalamalarını en yüksekten sıralarsak; Togo (97 g/bitki), Gürelbey (93 g/bitki), Aşkabat-91 (88 g/bitki), Sayar-314 (84 g/bitki) ve Stoneville-453 (80 g/bitki) genotipleri oluşturmaktadır.
Verim (g/bitki)
0 20 40 60 80 100 120
15 Mart 28 Mart 25 Nisan Ekim Zamanları
Bitki Başına Verim (gr) verim
Şekil 4.8. Farklı Ekim Zamanlarında Genotiplerin Ortalama Verim Değerleri (g/bitki) Genotiplerin ortalama değerlerine bakıldığında aralarında önemli farklılıklar ortaya çıkmıştır. Sayar-314, Maydos Yerlisi, Gürelbey, Maraş-92, Semu ve Aktaş-3 çeşitleri bitki başına yaklaşık 92 ila 146 g verim ile önde gelmektedirler (Çizelge 4.15).
Çizelge 4.15. Pamuk Genotiplerinin Farklı Ekim Zamanlarına Göre Verim Değerleri (g/bitki)
15 Mart 28 Mart 25 Nisan Genotip Tek 1 Tek 2 Ort. Tek 1 Tek 2 Ort. Tek 1 Tek 2 Ort.
Genel Ort.
MAYDOS Y. 183 95 139 148 90 119 67 68 67 109 b AŞKABAT 91 74 74 74 63 63 63 89 87 88 75 bcde BAHAR 14 70 65 68 94 46 70 63 42 53 63 de GİZA 75 82 82 82 90 86 88 47 43 45 72 cde AK 4 108 108 108 78 63 71 57 47 52 77 bcde AKTAŞ 3 149 149 149 128 24 76 79 52 66 92 bcd ALBENİA 87 87 87 80 46 63 43 46 45 65 de CARMEN 53 50 51 51 53 52 47 64 56 53 e Ç.OVA 1518 70 63 66 90 28 59 39 26 33 53 e DELTAOPAL 134 34 84 103 68 86 53 61 57 75 bcde GÜRELBEY 176 54 115 96 85 90 88 99 93 99 bc MARAŞ 92 137 105 121 120 65 93 77 73 75 96 bcd NAZİLLİ 84 49 118 83 54 51 53 27 37 32 56 e S.GROW 125 109 109 109 58 20 39 32 54 43 64 de SAYAR 314 255 254 255 138 58 98 97 72 84 146 a SEMU 160 39 99 105 99 102 88 69 79 93 bcd ST. 453 86 40 63 76 72 74 76 84 80 72 cde TAŞKENT 6 115 83 99 79 58 69 46 56 51 73 cde TEKS 112 32 72 90 90 90 43 66 55 72 cde TOGO 15 21 18 95 135 115 64 130 97 77 bcde
LSD (0.05) 34,50
CV% 37,68
BULGULAR VE TARTIŞMA Bülent KARTAL 4.8. Lif Analizleri
Üç farklı ekim zamanında, 20 pamuk genotipinde saptanan lif özelliklerine ilişkin varyans analizleri sonucunda ekim zamanları ve genotipler arasında istatistiki olarak (P=0.05) önemli farklılıklar ortaya çıkmıştır (Çizelge 4.16). Üç farklı türe ait genotipler üzerinde çalışıldığı için, incelenen bütün karakterlerde genotipler arasında istatistiki farklılık oluşmuştur.
Çizelge 4.16. Farklı Ekim Zamanlarına Göre Pamuk Genotiplerinde Saptanan Lif Özelliklerine İlişkin Varyans Analiz Sonuçları
A. Üst Yarı Ortalama Uzunluk (uhm) B. Lif Uzunluğu (ml)
Kaynak S.D K.O. F Kaynak S.D K.O. F
Ekim Zamanı (Ez) 2 9.01 2.23 Ekim Zamanı (Ez) 2 2.14 1.96 Genotip (Gen) 19 42.05 10.41** Genotip (Gen) 19 43.93 40.15**
Ez x Gen 38 3.25 0.80 Ez x Gen 38 1.36 1.25
Hata 60 4.04 Hata 60 1.09
Genel 119 Genel 119
C. Lif Uzunluk Uyum İndeksi (um) D. Kısa Lif Oranı (sfi)
Kaynak S.D K.O. F Kaynak S.D. K.O. F
Ekim Zamanı (Ez) 2 2.06 1.05 Ekim Zamanı (Ez) 2 28.41 5.14**
Genotip (Gen) 19 18.86 9.64** Genotip (Gen) 19 60.99 11.05**
Ez x Gen 38 2.67 1.37 Ez x Gen 38 7.56 1.37
Hata 60 1.96 Hata 60 5.52
Genel 119 Genel 119
E. Lif Kopma Dayanıklılığı (str) F. Lif Kopma Uzaması (el)
Kaynak S.D K.O. F Kaynak S.D K.O. F
Ekim Zamanı (Ez) 2 7.42 1.14 Ekim Zamanı (Ez) 2 4.94 9.36**
Genotip (Gen) 19 200.47 30.88** Genotip (Gen) 19 6.40 12.14**
Ez x Gen 38 10.91 1.68* Ez x Gen 38 3.17 6.01**
Hata 60 6.49 Hata 60 0.53
Genel 119 Genel 119
G. Lif İnceliği (micronaire)
Kaynak S.D K.O. F
Ekim Zamanı (Ez) 2 1.96 5.07**
Genotip (Gen) 19 1.59 4.13**
Ez x Gen 38 0.39 1.00
Hata 60 0.39
Genel 119
Erken ekimlerde kısa lif oranı, lif kopma uzaması artarken lif inceliği kontrol ekime göre azalmıştır (Çizelge 4.17). Kısa lif oranı erken ekimlerde % 1-2 oranında bir artış yaparken, lif inceliği yönünden 0.23 ila 0.45 micronaire arasında bir düşüş gerçekleşmiştir.
Lif kopma uzaması ise erken ekimlerde % 0.51 ila 0.67 oranında artmıştır.
Çizelge 4.17. Farklı Ekim Zamanlarına Göre Lif Özellikleri ve En Küçük Önemli Fark Testine Göre (LSD) Oluşan Gruplar
Ekim Zamanı Kısa Lif Oranı (%) Lif Kopma Uzaması
(%) Lif İnceliği (mic) 15 Mart 10.597 a 9.202 a 4.257 ab 28 Mart 10.020 a 8.690 b 4.037 b 25 Nisan 8.937 b 8.530 b 4.480 a LSD(0.05) 1.051 0.324 0.278 CV% 23.850 8.245 14.599 Ortalama 9.851 8.807 4.258
(**)P<0.01; (*)P<0.05
Lif özellikleri yönünden genotipler arasında oluşan farklılıklar çizelge 4.18’de verilmiştir. Buna göre incelenen bütün özellikler yönünden genotipler arasına farklılıklar oluşmuştur. G. barbadense L. türünde üst yarı ortalama uzunluk 35.07-35.30 mm arasında;
lif uzunluğu 30.62-31.17 mm arasında; lif uzunluk uyum indeksi % 87.32-88.7 arasında;
kısa lif oranı % 8.87-10.75 arasında; lif kopma dayanıklılığı 47.57-48.60 g/tex ; lif kopma uzaması % 8.33-12.20 ve lif inceliği 3.20-4.03 micronaire arasında bulunduğu gözlenmektedir.
G. herbaceum L. türünde ortalamalara bakarsak; üst yarı ortalama uzunluk 25.20 mm; lif uzunluğu 20.27 mm; lif uzunluk uyum indeksi % 80.42; kısa lif oranı % 21.97; lif kopma dayanıklılığı 30.07 g/tex ; lif kopma uzaması % 9.33 ve lif inceliği 5.18 micronaire bulunduğu gözlenmektedir.
G. hirsutum L. türünde üst yarı ortalama uzunluk 35.30-25.20 mm arasında; lif uzunluğu 31.17-20.27 mm arasında; lif uzunluk uyum indeksi % 88.07-80.42 arasında;
kısa lif oranı % 21.97-7.30 arasında; lif kopma dayanıklılığı 48.60-29.08 g/tex ; lif kopma uzaması % 12.20-7.22 ve lif inceliği 5.18-3.20 micronaire arasında bulunduğu gözlenmektedir
Genotiplerden laboratuvar ve tarla analizleri sonucunda soğuğa tolerant olarak belirlediğimiz Gürelbey, Nazilli-84S, Aşkabat-91, ve Sayar-314’ün üst yarı ortalama uzunluk özelliklerini incelersek; Gürelbey’in 25 nisan kontrol ekiminde 31.4 mm iken, 28 mart ekiminde 30.9 mm ve 15 mart ekiminde 29.6 mm olmuştur. Buda gösteriyor ki ekimin erkene alınmasıyla Gürelbey’in üst yarı ortalama uzunluğu azalmaktadır. Nazilli-84S’ün 25 nisanda 29.3 mm iken, 28 martta 29.0 mm ve 15 martta ise 28.8 mm ile ekimin erkene alınmasıyla uzunluk azalmıştır. Aşkabat-91’e baktığımız da 25 nisanda 35.4 mm iken 28 martta 35.5 mm’ye yükselmiş ve 15 martta 34.3 mm’ye düşmüştür. Sayar-314 genotipi 25 nisanda 34.8 mm iken, 28 martta 30.3mm’ye düşmüş ve 15 mart ekiminde 33.7
BULGULAR VE TARTIŞMA Bülent KARTAL mm’ye yükselmiştir. Genel olarak baktığımızda genotiplerin erken ekilmesi sonucu üst yarı ortalama uzunluk değeri düşüş göstermektedir.
Çizelge 4.18. Pamuk Genotiplerinin Farklı Ekim Zamanlarına Göre Ortalama Lif Özellik Değerleri ve En Küçük Önemli Fark Testine Göre (LSD) Oluşan Gruplar
Her üç ekim tarihine ait veriler Çizelge 4.19’da ayrıca sunulmuştur.
Genotiplerin lif uzunluk özelliklerini incelersek; Gürelbey’in 25 nisan kontrol ekiminde 26.9 mm iken, 28 mart ekiminde 26.6 mm ve 15 mart ekiminde 25.2 mm olmuştur. Buda gösteriyor ki ekimin erkene alınmasıyla Gürelbey’in lif uzunluğu azalmaktadır. Nazilli-84S’ün 25 nisanda 24.9 mm iken, 28 martta 24.4 mm ve 15 martta ise 28.8 mm ile ekimin erkene alınmasıyla uzunluk azalmıştır. Aşkabat-91’e baktığımız da 25 nisanda 30.8 mm iken 28 martta 31.8 mm’ye yükselmiş ve 15 martta 29.3 mm’ye düşmüştür. Sayar-314 genotipi 25 nisanda 26.5 mm iken, 28 martta 26.1 mm ve 15 mart ekiminde 24.9 mm’ye düşmüştür. Genel olarak baktığımızda genotiplerin erken ekilmesi sonucu lif uzunluğunda düşüş görülmektedir.
Genotiplerin lif uzunluk uyum indeksi özelliklerini incelersek; Gürelbey’in 25 nisan kontrol ekiminde % 85,7 iken, 28 mart ekiminde % 86.0 ve 15 mart ekiminde % 85.2 olmuştur. Nazilli-84S’ün 25 nisanda % 84.9 iken, 28 martta azalarak % 84.2 ve 15 martta ise artarak % 85.3 olmuştur. Aşkabat-91’e baktığımız da 25 nisanda % 87.0 iken 28 martta
% 89.4’e yükselmiş ve 15 martta % 85.6’ya düşmüştür. Sayar-314 genotipi 25 nisanda % 86.0 iken, 28 martta % 85.9 ve 15 mart ekiminde % 83.9’a düşmüştür.
Genotiplerin kısa lif oranı özelliklerini incelersek; Gürelbey’in 25 nisan kontrol ekiminde % 6.9 iken, 28 mart ekiminde % 7.3’e düşmüş ve 15 mart ekiminde % 8.9 olmuştur. Ekimin erkene alınmasıyla Gürelbey’in kısa lif oranı artmıştır. Nazilli-84S’ün 25 nisanda % 9.0 iken, 28 martta artarak % 9.6 olmuş ve 15 martta ise azalarak % 8.8 olmuştur. Aşkabat-91’e baktığımız da 25 nisanda % 4.4 iken 28 martta % 13.5’e yükselmiş ve 15 martta % 8.7’ye düşmüştür. Sayar-314 genotipi 25 nisanda % 7.9 iken, 28 martta % 7.9 ve 15 mart ekiminde % 10.6’ya yükselmiştir.
Genotiplerin lif kopma dayanıklılığı özelliklerini incelersek; Gürelbey’in 25 nisan kontrol ekiminde 35.2 g/tex iken, 28 mart ekiminde 35.2 g/tex ve 15 mart ekiminde 32.8 g/tex’e düşmüştür. Ekimin erkene alınmasıyla Gürelbey’in lif kopma uzaması azalmıştır.
Nazilli-84S’ün 25 nisanda 31.5 g/tex iken, 28 martta azalarak 30.1 g/tex olmuş ve 15 martta azalarak 29.5 g/tex olmuştur. Aşkabat-91’e baktığımızda 25 nisan ekiminde 44.8 g/tex iken,28 martta 52.3 g/tex’e yükselmiş ve 15 martta 47.2 g/tex olmuştur.Aşkabat-91 genotipinde ekimin erkene alınmasıyla lif kopma dayanıklılığı artmıştır. Sayar-314 genotipi 25 nisanda 36.8 g/tex iken, 28 martta 33.7 g/tex’e düşmüş ve 15 mart ekiminde 35.8 g/tex’e yükselmiştir.
Genotiplerin lif kopma uzaması özelliklerini incelersek; Gürelbey’in 25 nisan kontrol ekiminde % 8.0 iken, 28 mart ekiminde % 8.1’e yükselmiş ve 15 mart ekiminde % 8.8'e ulaşmıştır. Ekimin erkene alınmasıyla Gürelbey’in lif kopma uzaması artmıştır.
Nazilli-84S’ün 25 nisanda % 10.1 iken, 28 martta azalarak % 9.9 olmuş ve 15 martta % 9.8 olmuştur. Nazilli-84S genotipi ekimin erkene alınmasıyla lif kopma uzaması azalmıştır.
Aşkabat-91’e baktığımızda 25 nisan ekiminde % 8.7 iken,28 martta % 9.6’ya yükselmiş ve 15 martta % 18.3 olmuştur. Aşkabat-91 genotipinde ekimin erkene alınmasıyla lif kopma dayanıklılığı artmıştır. Sayar-314 genotipi 25 nisanda % 7.7 iken, 28 martta % 8.4’e yükselmiş ve 15 mart ekiminde % 8.1’e düşmüştür.
Genotiplerin lif inceliği özelliklerini incelersek; Gürelbey’in 25 nisan kontrol ekiminde 4.3 (mic) iken, 28 mart ekiminde 3.7(mic) ’a düşmüş ve 15 mart ekiminde 4.2 (mic)’a yükselmiştir. Ekimin erkene alınmasıyla Gürelbey’in lif inceliği açısından olumlu etki yapmıştır.. Nazilli-84S’ün 25 nisanda 3.7(mic) iken, 28 martta azalarak 3.5 (mic) olmuş ve 15 martta 4.1 (mic) olmuştur. Nazilli-84S’e erken ekim lif inceliği yönünden olumsuz etkide bulunmuştur. Aşkabat-91’e baktığımızda 25 nisan ekiminde 3.3(mic) iken,28 martta 3.6 (mic)’ a yükselmiş ve 15 martta 2.7 (mic) olmuştur. Sayar-314 genotipi 25 nisanda 4.8 (mic) iken, 28 martta 4.4 (mic) olmuş ve 15 mart ekiminde 4.7 (mic) olmuştur. (Şekil 4.18)
BULGULAR VE TARTIŞMA Bülent KARTAL
38
Çizelge 4.19. Genotiplerin 15 Mart, 28 Mart, 25 Nisan Ekim Zamanlarına Ait Lif Analiz Verileri
Üst Yarı Ort.
Uzunluk Lif Uzunluğu Lif Uz. Uyum
İndeksi Kısa Lif Oranı Lif Mukavemeti Lif Kopma
Uzaması Lif İnceliği
Genotipler
Mart 15 Mart 28 Nisan 25 Mart 15 Mart 28 Nisan 25 Mart 15 Mart 28 Nisan 25 Mart 15 Mart 28 Nisan 25 Mart 15 Mart 28 Nisan 25 Mart 15 Mart 28 Nisan 25 Mart 15 Mart 28 Nisan 25
SEMU 27.8 28.3 28.1 23.2 23.8 23.7 83.5 84.2 84.2 8.9 10.9 12.7 31.8 33.5 35.6 9.6 9.6 9.4 3.4 5.0 5.0
AKTAŞ 3 29.5 28.0 28.5 25.2 23.5 23.5 85.4 83.7 82.5 9.5 12.3 11.6 37.0 31.6 33.7 6.7 7.3 7.7 5.4 4.5 4.8
MAYDOS Y. 24.8 24.4 26.5 20.1 19.5 21.3 80.9 80.2 80.3 24.9 23.1 17.9 28.5 31.2 30.6 9.8 9.1 9.2 5.4 4.6 5.6
BAHAR 14 36.4 34.2 34.9 32.8 30.1 30.7 90.0 87.9 86.4 13.5 9.3 9.5 47.8 47.7 50.3 8.1 9.0 8.9 4.6 3.9 3.7
SAYAR 314 33.7 30.3 34.8 24.9 26.1 26.5 83.9 85.9 86.0 10.6 7.9 7.9 35.8 33.7 36.8 8.1 8.4 7.7 4.7 4.4 4.8
TAŞKENT 6 29.0 28.2 33.8 23.7 23.5 24.9 81.8 83.4 83.2 9.8 11.7 8.9 28.4 31.7 35.2 9.8 9.4 8.1 4.5 4.6 4.7
Ç.OVA 1518 30.7 28.8 28.6 25.7 24.4 23.8 84.0 84.7 83.0 9.6 8.4 8.3 31.7 26.5 29.1 8.4 9.1 9.2 4.7 3.2 3.6
GİZA 75 35.3 35.5 35.1 31.3 31.2 30.3 88.6 87.8 86.5 13.5 8.9 4.9 43.7 49.8 49.2 8.0 8.7 8.4 3.7 3.5 4.1
ALBENİA 26.5 26.7 28.3 21.9 22.5 23.6 82.5 84.1 83.3 15.7 9.9 12.2 33.8 34.4 37.1 8.6 8.6 7.8 4.6 4.1 4.5
NAZİLLİ 84 28.8 29.0 29.3 24.6 24.4 24.9 85.3 84.2 84.9 8.8 9.6 9.0 29.5 30.1 31.5 9.8 9.9 10.1 4.1 3.5 3.7
MARAŞ 92 34.0 29.1 30.1 25.5 24.5 25.5 85.1 84.0 84.7 9.1 9.8 8.4 35.8 37.6 34.8 8.5 7.6 8.6 4.8 4.4 4.8
AŞKABAT 91 34.3 35.5 35.4 29.3 31.8 30.8 85.6 89.4 87.0 8.7 13.5 4.4 47.2 52.3 44.8 18.3 9.6 8.7 2.7 3.6 3.3
TEKS 30.2 30.4 30.5 24.7 25.9 26.3 82.0 85.2 86.2 9.3 8.7 7.1 43.1 42.8 41.8 8.6 9.2 8.4 3.5 3.7 4.4
S.GROW 125 28.9 30.1 29.9 24.9 25.9 25.7 86.2 86.1 86.0 9.2 8.6 8.2 36.9 35.4 33.6 10.2 10.0 9.3 4.1 3.3 4.4
ST. 453 28.8 29.2 30.4 24.4 24.6 26.4 84.4 84.5 86.7 8.6 9.1 6.7 34.3 32.3 34.5 8.5 8.8 9.0 4.4 4.1 4.6
TOGO 31.5 30.8 31.0 27.6 26.5 26.2 87.5 86.1 84.7 6.4 7.2 8.4 37.0 35.5 39.2 8.7 7.4 8.0 4.2 4.5 5.2
DELTAOPAL 30.0 29.9 31.1 25.3 25.7 26.8 84.6 86.1 86.1 8.7 7.1 7.4 33.5 37.0 36.7 8.2 8.3 7.8 4.4 4.6 4.8 GÜRELBEY 29.6 30.9 31.4 25.2 26.6 26.9 85.2 86.0 85.7 8.9 7.3 6.9 32.8 35.2 35.2 8.8 8.1 8.0 4.2 3.7 4.3
AK 4 27.8 28.8 28.7 22.8 24.4 24.2 82.3 85.0 84.6 11.9 9.7 11.6 32.8 36.6 35.5 9.2 7.4 8.6 4.5 5.2 5.3
CARMEN 34.7 30.7 30.9 26.5 26.2 26.6 86.3 85.4 86.1 6.8 8.1 7.1 43.4 34.6 36.3 8.6 8.8 8.2 3.6 2.8 4.5
Ortalama 30.6 29.9 30.8 25.5 25.5 25.9 84.7 85.2 84.9 10.6 10.0 8.9 36.2 36.5 37.1 9.2 8.7 8.5 4.3 4.0 4.5
5. SONUÇ ve ÖNERİLER
Pamuk üretiminde yüksek verim ve kaliteli ürün elde edebilmek için kaliteli tohumluk, zamanında sulama, gübreleme, etkili bir tarımsal savaşım ve zamanında hasat yanında, ekimin uygun bir zamanda yapılması ve uygun genotip kullanılması önemli bir konudur.
Bu çalışma 2004 yılında Harran Ovası koşullarında, 20 farklı genotipin 3 farklı ekim zamanında ekilerek farklı sıcaklık koşullarındaki fide çıkış değerleri incelenmiş, sonra çiçeklenme özelliklerine bakılarak bunun verim üzerindeki etkileri incelenmiştir.
Elde edilen liflerin lif kalite özelliklerine bakılmış, ayrıca elde edilen tohumlar laboratuvarda soğuğa tolerantlık yönünden test edilerek soğuğa en iyi tepki veren genotiplerin ortaya konulmasına çalışılmıştır.
Araştırma sonucunda, ekimin gecikmesiyle verim azalmaktadır. Erken ekilen genotiplerin vejetasyon süresi uzamakta dolayısıyla bitki vejetatif aksamları daha iyi gelişmekte, ayrıca çiçeklenme süresi uzamakta ve çiçeklenme daha erken başlayacağı için sıcaklıkların neden olduğu çiçek tozu kurumaları önlenmekte, buda verimi belirgin bir şekilde arttırmaktadır.
28 Mart tarihi Harran Ovası için ideal ekim tarihidir. Daha erken yapılan ekimlerde don ve yağış nedeniyle çıkış problemleri yaşanabilmektedir.
Tarla çıkış sonuçları ve laboratuvar çıkışları ve verim dikkate alındığında Gürelbey ve Nazilli-84S genotipleri soğuğa tolerantlık ve verim yönünden en iyi sonucu vermiştir.
Erken ekilen genotipler ilkbahar yağışlarından istifade etmektedir. Evaporasyonun çok düşük miktarda olması nedeniyle pamuk bitkisi topraktaki nem ve yağışlardan yararlanmakta ve bitki gelişiminin önemli bir bölümünü böylece tamamlamakta, daha sonra sıcakların arttığı dönemde de bitkinin iyi bir kök yapısı oluşturmuş olması ve bitki köklerinin toprağın derinliğine inmiş olması bu dönemdeki sulama ihtiyacını asgariye düşürmektedir. Bölgede aşırı sulama nedeniyle meydana gelen tuzlulaşma (çoraklaşma) problemine karşı bölgeye uygun soğuğa tolerant genotiplerin kullanılması ile tuzlulaşmanın önüne büyük ölçüde geçilebilecektir.
Erken ekimlerde kontrol ekime nazaran diğer lif kalite özelliklerinde önemli bir farklılık olmazken; kısa lif oranı erken ekimlerde %1-2 oranında bir artış yaparken, lif inceliği yönünden 0.23 ila 0.45 micronaire arasında bir düşüş gerçekleşmiştir. Lif kopma uzaması ise erken ekimlerde % 0.51 ila 0.67 oranında artmıştır.
Erken ekimlerde dikkat edilecek en önemli hususlar, meteorolojik tahmin verileri gözlenmeli, yağış ve don olaylarına dikkat edilmelidir.Ayrıca ekim alanları sonbahar toprak işlemesi yapılmalı, ekim öncesi ve ekimi müteakip yabancı ot mücadelesi ve kültürel işlemlere azami hassasiyet gösterilmelidir.
KAYNAKLAR Bülent KARTAL KAYNAKLAR
ABD-EL-GAWAD, A.A., EL-TABAKH, A.E. EDRIS, A.S.A., YASSEN, A.I.H., 1986.
Yield and Fiber Properties Response of Some Egyptian and American Cotton Varieties to Planting Date. Egyptian -Journal of Agronomy. 11: 1-2, 63-70.
ANONİM, 1980. Devlet Su İşleri Bölge Müdürlüğü.
ANONİM, 1994. Köy Hizmetleri Şanlıurfa Araştırma Enstitüsü.
ANONİM, 1997. Cotton World Statistics, Washington DC, USA.
ANONİM, 1998. Pamuk Daimi Çalışma Grubu Toplantı Raporu. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Üretimi Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara.
ANONİM, 1999. Nazilli Pamuk Araştırma Enstitüsü 1999 Proje Raporu Sonuçları, Nazilli-Aydın.
ANONİM, 2002. Köy Hizmetleri Şanlıurfa Araştırma Enstitüsü.
ANONİM, 2003. Antalya Pamuk ve Tekstil Sempozyumu.
ANONİM, 2004. Devlet Meteoroloji Genel Müdürlüğü Şanlıurfa Meteoroloji Müdürlüğü kayıtları, Şanlıurfa.
ANONİM, 1997. Cotton World Statistics, Washington DC, USA.
ANSARI, A.H., QAYYUM, S.M., SAHU, M.I., BAIG, M.M.A. RAJPUT, M.K.K., 1993.
Influence of Seeding Dates on the Yield, its Components and Their Inter Relation in Cotton Gossypium hirsutum L. Genotypes. Field Crop Abst., 46(2).
BRAR, A.S., SINGH, R., SINGH, T.H., 1992. A Note on the Performance of Hirsutum Cotton Varieties Under Different Sowing Dates and Spacing. Field Crop Abst., 45(25).
BUEHRING, N., JONES, G., 1995. Early Season Cotton Variety Response to Planting Dates. Proceedings Beltwide Cotton Conferences San Antonio, TX, USA, 1:
515-516.
CATHEY, G., WILLIAM, R., MEREDITH, JR., 1988. Cotton Response to Planting Date and Mepiquat Chloride. Agronomy J., 80: 463-466.
EKER, A., DÜŞÜNCELİ, F., 1993. Diyarbakır Yöresinde En Uygun Pamuk Ekim Zamanının Tespiti. Güneydoğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Mdürlüğü, Proje Sonuç Raporu, Diyarbakır.
EL-AKKAD, M.A., EL-DAYEM, M.A.A. EL-OKKIA, A.F.F., FOUAD, M.H., 1980.
Influence of Planting Date on Flowering, Boll Setting, Yield, and Earliness in Giza 69 Cotton Varieties. Agricultural Research Review, 58(9): 149-168.
EL-DEBABY, A.S., HAMMAM, G.Y., NAGIB, M.N., 1996a. Effect of Planting Date, N and P Application Levels on Seed Index, Lint Percentage and Technological Characters of Giza-80 Cotton Cultivar. Field Crops Abst., 49(7).
___________________________________________, 1996b. Effect of Planting Date, N and P Application Levels on the Yield of Giza-80 Cotton Cultivar.
Field Crops Abst., 49(7).
____________________________________________, 1996c. Effect of Planting Date, N and P Application Levels on Growth Characters of Giza-80 Cotton Cultivar. Field Crops Abst., 49(7).
EL-ZIK, K.M., NAMKEN, N.L., THAXON, P.M., 1993. Effect of Weather on Cotton Seedling Survival and its Association with Lint Yield and Fiber Quality. Field Crops Abst., 42(2).
GADAGI, D.D., PRABHAKAR, A.S., DIXIT, L.A., 1993. Effect of Sowing Date and Plant Population on the Performance of Hybrid Cotton Jayalaxmi. Field Crops Abst., 46(7).
GÜNDÜZ, O. 2003. Dünyada ve Türkiye’de Pamuk Üretim ve Dış Ticaret Projeksiyonları.
http://www.aeri.org.tr/pamuk2003.
HOSNY, A.A., SHAHINI, I.M.M., 1996. Modeling Effect of Sowing Dates on Egyptian Cotton. Field Crops Abst., 49(7).
JOHNSON, S.P., COWLEY, W.R., HOVERSON, R.R., 1959. Effect of Low Soil Temperature on the Emergence of Acid Delinted Deltapine 15 Cottonseed.
Texas Agr. Sta. Prog. Rep. 2091.
KERBY, T.A., KEELEY, M., and JOHNSON, S., 1989. Weather and Seed Quality Variables to Predict Cotton Seedling Emergence. Agronomy J., 81:415-419.
KİTTOCK, D.L., TAYLOR, B.B., and HOFFMAN, W.C., 1987. Partitioning Yield Reduction from Early Cotton Planting. Crop Sci., 27:1011-1015.
KHAN, M.A. SOOMRO, A.M., ARAIN, A.S., 1989. Effect of Sowing Dates on the Yield Components of Some Cotton Genotypes. Field Crops Abst., 42(6).
LAMAS, F.M., 1986. Sowing Dates for Herbaceous Cotton (G. hirsutum L.) in Mato Grosso Do Sul. Field Crops Abst. 39(9).
MC MICHAEL, B.L., POWEL, R.D., 1971. Effect of Temperature Regimes on Flowering and Boll Development in Cotton. Cotton Grow Rev., 48:125-130.
KAYNAKLAR Bülent KARTAL MEREDITH, W.R.JR.; BRIDGE, R.D., 1973. Yield and Yield Component and Fiber
Property Variation of Cotton (Gossypium hirsutum L.) Within and Among Environments. Crop Sci., 13: 307-312.
NORFLEET, M.L., REEVES, L., BURMESTER, C.H., MONKS, C.D., 1998. Optimal Planting Dates for Cotton in the Tennessee Valley of North Alabama. Field Crops Abst., 51(4).
PORTER, P. M., SULLIVAN, M.J., HARVEY, L.H., 1997. Cotton Cultivar Response to Planting Dates on the Southeastern Coastal Plain. Field Crops Abst., 50(1).
RAJU, A.R., KHARCHE, S.G., 1994. Effects of Sowing Time and Plant Population on Fiber Quality of Cotton Hybrids Varieties. Field Crops Abst., 47(4).
REDDY, K.R., HODGES, H.F., MCKINION, J.M., 1997. Modeling Temperature Effects on Cotton Internode and Leaf Growth. Crop Science 37: 503-509.
SCHULZE, O., HOPPER, N., GANNAWAY, J., JIVIDEN, G., 1997. Evaluation of Chilling Tolerance in Cotton Genotypes. Proc. of the Beltwide Cotton Conf.
2:1383-1385.
SHARMA, S.R., VIRK, J.S. TRIPATHI, H.P., 1986. Studies on Gossypium arboreum L.
Cotton Different Sowing Dates, Spacing and Nitrogen Levels. Field Crops Abst., 39(1).
SHARMA, D., SARMA, N.N., PAUL, S.R., 1998. Performance of Upland Cotton (Gossypium hirsutum L.) Varieties for Early-sowing Condition in Hill Slope of Assam. Field Crops Abst., 51(5).
SILVERTOOTH, J.C., DOBRENZ, A.K., HOFMANN, W.C., KITTOCK D.L., 1989.
Date of Planting Effects on Growth and Photosynthesis of Upland and Pima Cotton. Field Crop. Abst., 42(9).
SMITH C.W., VARVIL, J.J., 1984. Standard and Cool Germination Test Compared with Field Emergence in Upland Cotton. Agronomy J., 76:587-589.
SOFUOĞLU, S., GENCER, O., 1992. Çukurova Koşullarında Farklı Ekim Zamanlarının Pamuğun (Gossypium hirsutum L.) Tarımsal ve Teknolojik Özelliklerine Etkisi Üzerinde Bir Araştırma. Ç.Ü. Fen Bilimleri Ens. Fen ve Müh. Dergisi Cilt: 6, sayı:1.
ŞENEL, M., 1980. Pamuk Islahı Yetiştirilmesi ve Teknolojisi. Bölge Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Yayın No: 56, Adana.
TOLLIVER, J., SAVOY, B.R., DRUMMOND, E.A., 1997. Cool Germination Test on Cotton Variability Between Seed Testing Laboratories. Proc. of the Beltwide Cotton Conf. p.442-443.
TOMAR, S.P.S., TOMAR, S.S., JAIN, V.K., 1991. Effect of Sowing Dates, Nitrogen Levels and Varieties on Hirsutum Cotton. Field Crops Abst., 44(41).
TONDEUR, R.VERSCHRAEGE, L., DEMOL, J., 1990. Contribution to the Study of the Influence of Several Climatic Factors on the Production and Quality of the Fiber Gossypium hirsutum L. III. Thermal Conditions and Photoperiod. Crop Physiology, 16(1934).
TOSUN, G., CAN, A., ŞİMŞEK, M., TURAN, M., 1981. Erkencilik Tespit Yöntemlerinin Değişik Pamuk Çeşitlerinde Uygulanması ve bu Yöntemlerin Karşılaştırılması.
Nazilli Pamuk Araştırma Enstitüsü Raporları, Proje No:99. Nazilli-Aydın.
TÜZÜN, A.M., YENİGÜN, R., 1999. Gap.gov.tr/Dergi/D7121999/pamuk.
VERHALEN, L.M., MAMAGHANI, R., MORRISON, W.C., NEW, R.W., 1975. Effect of Blooming Date on Boll Retention and Fiber Properties in Cotton. Crop Sci., 15:
47-52.
XU, Y.S., XU, X., 1989. Effect of Sowing Dates on the Growth, Yield and Quality of Cotton. Field Crops Abst., 39(6).
WANJURA, D.F., HUDSPETH, E.B. JR., BILBRO, J.D. JR., 1969. Emergence Time, Seed Quality, and Planting Depth Effects on Yield and Survival of Cotton (G.
hirsutum L.), Agronomy J., 61:63-65.
WILKES, L.H., COCHRAN, B.J., NILES, G.A., 1972. Effect of Soil Temperature on Emergence and Development of Cotton .Field Crops Abst., 25(1).
YOLCU, S., 1991. GAP Bölgesi Pamuk Araştırmaları Projesi, Pamuk Ekimi Zamanının Tespiti. Pamuk Islah ve Agronomi Projesi Sonuç Raporu, Akçakale Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müd. Akçakale-Şanlıurfa.
YOUSEF, S.M., 1980. Effect of Late Sowing on Yield and Quality Properties of Upper Egypt Cotton Varieties. Agricultural Research Review, 58(9): 23-37.
EKLER Bülent KARTAL EKLER
15 Mart İlk Çiçek ve Koza Gün Sayıları
0 40 80 120 160
SEMU AKTAŞ-3 MAYDOS Y. BAHAR-14 SAYAR-314 TAŞKENT-6 Ç.OVA-1518 GİZA-75 ALBENİA NAZİLLİ-84 MARAŞ-92 AŞKABAT-91 TEKS S.GROW-125 ST.-453 TOGO DELTAOPAL GÜRELBEY AK-4 CARMEN
Genotipler
Ekimden Sonraki Gün Sayısı
İÇA İKÇ
İÇA: İlk Çiçek Açma; İKA: İlk Koza Çatlatma
Ek Şekil 1. 15 Mart Ekim Zamanına Ait İlk Çiçeklenme ve Koza Çatlama Gün Sayıları
28 Mart İlk Çiçek ve Koza Gün Sayıları
0 40 80 120 160
SEMU AKTAŞ-3 MAYDOS Y. BAHAR-14 SAYAR-314 TAŞKENT-6 Ç.OVA-1518 GİZA-75 ALBENİA NAZİLLİ-84 MARAŞ-92 AŞKABAT-91 TEKS S.GROW-125 ST.-453 TOGO DELTAOPAL GÜRELBEY AK-4 CARMEN
Genotipler
Ekimden Sonraki Gün Sayısı
İÇA İKÇ
İÇA: İlk Çiçek Açma; İKA: İlk Koza Çatlatma
Ek Şekil 2. 28 Mart Ekim Zamanına Ait İlk Çiçeklenme ve Koza Çatlama Gün Sayıları
25 Nisan İlk Çiçek ve Koza Gün Sayıları
0 40 80 120 160
SEMU AKTAŞ-3 MAYDOS Y. BAHAR-14 SAYAR-314 TAŞKENT-6 Ç.OVA-1518 GİZA-75 ALBENİA NAZİLLİ-84 MARAŞ-92 AŞKABAT-91 TEKS S.GROW-125 ST.-453 TOGO DELTAOPAL GÜRELBEY AK-4 CARMEN
SEMU AKTAŞ-3 MAYDOS Y. BAHAR-14 SAYAR-314 TAŞKENT-6 Ç.OVA-1518 GİZA-75 ALBENİA NAZİLLİ-84 MARAŞ-92 AŞKABAT-91 TEKS S.GROW-125 ST.-453 TOGO DELTAOPAL GÜRELBEY AK-4 CARMEN