Tarikatlar, Roma Katolik Kilisesi, Alman İmparatorluğu ve Bizans

Macarlar, Hıristiyanlık ile karşılaştıkları ilk anlardan itibaren tarikatlar, devletler ve bireysel çabalar aracılığı ile bir takım misyonerlik faaliyetlerine maruz kalmışlardır.

(Harita 9) Macarların Hıristiyanlaşma sürecini ve Kral István dönemini araştırırken kesinlikle gözden geçirilmesi gereken bir konu da Kluni hareketidir. Kluni hareketi, 10.

yüzyılda Benedikten tarikatından ortaya çıkan, Papa IV. Gregory tarafından da desteklenen ve koruma altına alınan Katolik bir harekettir.⁵⁴³ Kral Istvan’ın Macarları Hıristiyanlaştırma ve Hıristiyan bir devlet kurma yolundaki çalışmaları, bu reformların

538 Barna, 19,20,21.

539 Barna, 20,21; Pal, Realm of St. Stephen, 42.

540 Barna, Szent Gellért legendája, 21.

541 Barna, 22.

542 Barabás, “The Christianization of Hungary”, 127.

543 Lajos, “A magyarok és a kereszténység Géza fejedelem korában”, 270, 271.

109

tam da zirve noktasına denk gelmektedir.⁵⁴⁴ Macaristan’a gelen misyonerler, Kluni hareketinden oldukça etkilenmiş kişilerdir.⁵⁴⁵ Bu nedenle Macaristan’da Hıristiyanlığın yayılması ve ilk kilise organizasyonunun kurulmasında en büyük rolü Kluni hareketi üstlenmiştir. Géza döneminde, Macarlar arasında misyonerlik faaliyetlerinde bulunduğu bilinen ilk din adamı, Aziz Wolfgan de Kluni hareketinden etkilenmiştir. Wolfgan, yakın ilişki kurduğu Tier başpiskoposu Henry’in ölümü üzerine, Kluni disiplininde işlev gören Einsiedeln kilisesine taşınmış ve buradan misyonerlik faaliyetlerini yürütmek için birkaç defa Macaristan’a seyahatlerde bulunmuştur.⁵⁴⁶ Wolfgang, Kluni reformlarının István’ın eşi Gisella’nın da hayatında etkili olmasında önemli bir rol oynamıştır.⁵⁴⁷ Macarların Hıristiyanlaşmasında etkili bir diğer din adamı Aziz Adalbert de Kluni hareketini benimsemiştir. Bu düşünceler doğrultusunda Kral István’ın eğitim ve gelişiminde çok önemli etkilerde bulunmuş ve István’ın Gisella ile evlenmesinde öncü olmuştur.⁵⁴⁸

Wolfgan ve Adalbert’in yanı sıra Radla, Astrik, Anastasius, Bonipert, Gerald ve Macarların Hıristiyanlaşmasında önemli roller üstlenmiş daha birçok din adamı bu dini reformları benimsemiştir. Kral István, sadece Kluni ruhunu taşıyan manastırların kurulmasına müsaade etmiş, bu ruhu ayrıca koyduğu yasalara ve oğluna yazdığı öğütlere de yansıtmıştır.⁵⁴⁹

Roma Katolik Kilisesi, yani Papa, Macarların Hıristiyanlaşması noktasında önemli roller üstlenmiştir. Bu rollerin en önemlisi, Hıristiyan Macaristan Devleti’nin kurucusu Kral István’a krallığını tanıdığına dair tacın yanı sıra Macar kilisesini kurmasına imkân veren apostolik haçın gönderimi olmuştur.⁵⁵⁰ Macarların Hıristiyanlaşmasında

544 Toth, “The Christianization of the Magyars”, 53.

545 Gabriel, “The Conversion of Hungary to Christianity”, 36.

546 Lajos, “A magyarok és a kereszténység Géza fejedelem korában”, 277,278.

547 Lajos, 290.

548 Toth, “The Christianization of the Magyars”, 41,42.

549 Toth, 53.

550 Toth, 45; Thatcher ve McNeal, A Source Book for Mediæval History; Selected Documents Illustrating the History of Europe in the Middle Age, 119-21.

110

Papa ve Alman İmparatorluğu aslında birbirleri ile iç içe geçen bir ilişkide bulunmuştur.

Merseburg’lu Thietmar, István’ın Papa’dan tacı İmparator III. Otto’nun izni ile aldığını yazmaktadır.⁵⁵¹ Papa II. Sylvester ile III. Otto’nun yakın birer müttefiktiler⁵⁵² ve III. Otto Hıristiyanlığın merkezi krallıklar ve bağımsız kiliseler aracılığıyla yayılması politikası güdüyor, Papa II. Slyvester ile İmperium Christianum (Hıristiyan İmparatorluğu) fikrini öne çıkarıyorlardı.⁵⁵³

Kesin olmamakla birlikte, Papa’nın 972’den önce Zacheus’u ve iki kişiyi Macarlar arasına gönderdiği ifade edilmektedir.⁵⁵⁴ Ayrıca 971 ya da 972’de Papalık tarafından desteklenen Kluni reformları yanlısı Wolfgang, Macarlar arasında Hıristiyanlığı yaymak için yola koyulmuştur.⁵⁵⁵ Géza ise 972 yılında İmparator Otto’dan bir din adamı talebinde bulunmuş⁵⁵⁶ ve bu doğrultu da Piskopos Bruno, Macar topraklarına gitmiştir.⁵⁵⁷ Aynı zamanda İmparator Otto, Passau Piskoposu Piligrim’den Bruno’nun Macar topraklarına girişinde yardımcı olmasını ve güvenle varışını sağlamasını istemiştir. Ayrıca Piligrim 973-74 yıllarında Macar topraklarına misyonerler de göndermiştir.⁵⁵⁸ Macaristan’a gelen misyonerler de daha çok Bavyera, Avusturya bölgesi ve Alman İmparatorluğu’ndan gelmişlerdir.⁵⁵⁹ Alman etkisi, özellikle Bavyera

551 Warner, Ottonian Germany, 193.

552 Gyula, “The Life of King Stephen the Saint”, 21.

553 Barabás, “The Christianization of Hungary”, 117, 121.

554 F. A. Wright, The Works Of Liudprand Of Cremona, 219; Berend, Laszlovszky, ve Szakács, “The Kingdom of Hungary”, 329.

555 Lajos, “A magyarok és a kereszténység Géza fejedelem korában”, 278; Berend, Laszlovszky, ve Szakács, “The Kingdom of Hungary”, 329.

556 Lajos, “A magyarok és a kereszténység Géza fejedelem korában”, 272; Gyula, Magyarország története 895-1301, 85.

557 Lajos, “A magyarok és a kereszténység Géza fejedelem korában”, 281; Gyula, Magyarország története 895-1301, 85.

558 Berend, Laszlovszky, ve Szakács, “The Kingdom of Hungary”, 329.

559 Ferenc, “Szent István apostoli tevékenykedése és e téren ismertebb munkatársai”, 312.

111

etkisi Kral István dönemi ve sonrasında Macaristan’da sosyal, kültürel ve dini hayatta önemli izlere bırakmıştır.⁵⁶⁰

Macarlar Karadeniz’in kuzey bölgelerinde göçebe hayat sürmekteyken, karşılaştığı çevre topluluklar daha çok Bizans etkisi altında olan, bu nedenle Ortodoks Hıristiyanlığa bağlı topluluklardı. Ancak Macarların bu dönem içerisinde Bizans kilisesinden etkilenip etkilenmediği netlik kazanmış değildir. ⁵⁶¹ Bizans misyonerleri, 4.

yüzyıldan 8. yüzyıla kadar Hazar bölgesi ile Tuna arasında, aralarında Türklerin de bulunduğu birçok topluluk içinde başarılı faaliyetlerde bulunmuşlardır. Macarlar da bu dönemde Kafkaslar ve Don nehri arasında yaşadıkları için, Macarların da Bizans Hıristiyanlığı ile karşılaşmış olmaları muhtemeldir.⁵⁶² Macarlar aynı zamanda Aziz Kiril ile 861 yılında Kırım’da bir Bizans şehrini çevreleyen Hazar ordusunda yer alırken karşılaşmış⁵⁶³ ardından tekrar Methodius ile bu kez Tuna civarında karşılaşmışlardır.

Macar kralı ile görüşmek isteyen Methoudius saygı ile karşılanmış ve kendisine birçok hediye sunulmuştur.⁵⁶⁴

Macarların özellikle doğu bölgelerinde Bizans etkisi yurt edinme sonrasında da devam etmiştir. Konstantinos Porphyrogenitus döneminde, Macar liderlerden Horka boyunun lideri Bulcsu, ve Árpád’ın torunu olduğu düşünülen Termacsu, Bizans sarayında vaftiz edilmiştir. Ardından 952 yılında bir başka Macar lider Gyula da Bizans sarayına gelerek vaftiz olmuş ve Türkiye Piskoposu olarak atanan Hierotheos’u da yanında götürmüştür. ⁵⁶⁵ Hierotheos, birçok Macar’ı Bizans kilisesi yönünde vaftiz etmiş, Gyula

560 Veszprémy, “Hungary’s Conversion to Christianity: The Establishment of Hungarian Statehood and its Consequences to the Thirteenth Century”, 78.

561 Gyula Moravcsik, “Byzantine Christianity and the Magyars in the Period of Their Migration”, American Slavic and East European Review 5, sy 3/4 (Kasım 1946): 30,31, https://doi.org/10.2307/2492084.

562 Moravcsik, 31.

563 Kantor, Medieval Slavic Lives of Saints & Princes, 45.

564 Kantor, 125.

565 Váczy Péter, “Magyarország kereszténysége a honfoglalás korában”, 263; Skylitzes, John Skylitzes, 231.

112

da Bulcsu’nun aksine Hıristiyanlık yemininden vazgeçmemiş, Macarların Hıristiyanlaşmasında önemli etkilerde bulunmuştur.⁵⁶⁶

Gyula’nın din değiştirip vaftiz olması, önemli sonuçları da beraberinde getirmiştir. Onun bölgesinde meydana gelen misyonerlik hareketleri, önemli başarılar elde etmiş ve Gyula’nın zamanından sonra bile Bizans Hıristiyanlığının izleri bölgede yaşatılmıştır. Bu etkiler, Tisa nehrinin ötesinde yaşayan Macarlarda Hıristiyan Macaristan devleti kurulduktan sonra bile izlenmiştir.⁵⁶⁷ Aziz Gerald efsanesine göre, Prens Ajtony Vidin’de Bizans kilisesince vaftiz edilmiş ve Mureş bölgesinde Aziz Yahya onuruna bir Bizans manastırı inşa ettirmiştir.⁵⁶⁸ Mureş bölgesinde inşa edilen Bizans manastırının yanı sıra Veszperem de ve diğer bölgelerde birçok kilise ve manastır yapılmıştır. Macaristan’da Moğol istilası dönemine kadar, tahmini 600 Bizans kilisesine bağlı manastır ve kilise inşa edilmiştir.⁵⁶⁹