Antik Din Yanlılarının İsyanları

Kral İsvan döneminde Hıristiyanlaşmaya karşı çıkışlar olmuştur. István’ın ölümünden sonra da bu süreç devam etmiş, hatta Kral Peter döneminde büyük çaplı bir

566 Váczy Péter, “Magyarország kereszténysége a honfoglalás korában”, 263;

Moravcsik, Byzantium and the Magyars, 107.

567 Moravcsik, Byzantium and the Magyars, 110.

568 Barna, Szent Gellért legendája, 18,19.

569 Moravcsik, Byzantium and the Magyars, 113, 114.

113

isyana dönüşmüştür. Geleneksel Macar dinine hala bağlı bir lider olan Vata, 1046 yılında büyük bir ayaklanma başlatmış, ülkede kiliseleri yağmalayarak din adamlarını öldürmüştür.⁵⁷⁰

Kral István’dan sonra başa geçen Kral Peter’a bazı itirazlar meydana gelmiştir. Bu nokta da bazı Macar soyluları sürgüne gönderilen Vazul’un üç oğluna gelip tahta oturmaları konusunda teklifte bulunmuştur.⁵⁷¹ Teklife yanıt veren András, Rusya’da vaftiz edilmiş, Levente ise eski inançlarını sürdürmüştür.⁵⁷² András ve Levente, Abaújvár’a geldiklerinde Vata isyancıları onlara koşup onlardan eski inançlarına göre yaşayabilmek, piskoposları ve din adamlarını öldürüp kiliseleri yıkmak, Hıristiyan inancını yok etmek için izin vermelerini istemişlerdir. András ve Levente karşı çıkmaları halinde, Vata isyancılarının yanlarında savaşmayacaklarını bildikleri için bu istekleri kabul etmişlerdir.⁵⁷³ Bu isyancılar arasında olan bir lider Vata, Körös nehri civarında Békés Kalesi lideriydi. Daha önceleri o bölgede Hıristiyanlaştırma hareketleri meydana gelmiş, Vata politik sebeplerden ötürü vaftiz edilmeyi kabul etmiş ve bölgedeki gücünü korumuştur.⁵⁷⁴ Macar tarihi kayıtlarına göre ise Vata kendisini şeytanlara adamıştı, saçını kesip geleneksel inançlarına göre örüyor ve at eti yiyordu.⁵⁷⁵ Vata isyancıları, din adamlarını öldürüp birçok kiliseyi yıkmışlar, Kral Peter’in yerleştirdiği Alman ve İtalyan devlet görevlilerini öldürmüşlerdir. András ve Levente, Pest önlerine kadar geldiklerinde bunu öğrenen Aziz Gerald ile bazı din ve devlet adamları onları karşılamak için Fehérvár’dan yola çıkmışlardır.⁵⁷⁶ Bu kişiler de kralın değişmesini istemişler ve bu nedenle András’a saygılarını sunmak için bir komite göndermişlerdir.⁵⁷⁷ Ancak András’ın

570 Berend, Laszlovszky, ve Szakács, “The Kingdom of Hungary”, 339.

571 Bak ve Veszpémi, The Illuminated Chronicle, 153.

572 Gyula, Magyarország története 895-1301, 118.

573 Bak ve Veszpémi, The Illuminated Chronicle, 155.

574 Gyula, Magyarország története 895-1301, 118.

575 Bak ve Veszpémi, The Illuminated Chronicle, 155-57.

576 Bak ve Veszpémi, 157.

577 Sinor, History of Hungary, 43.

114

önünden ilerleyen Vata ve isyancıları, Aziz Gerald ve yanındakilere saldırmış, Aziz Gerald’ı taşlayarak bir araca koymuşlar, Kelenföld Dağından aşağıya atmışlar ve feci şekilde öldürmüşlerdir.⁵⁷⁸ (Resim 10) Kristo Gyula’ya göre Aziz Gerald, Csanád piskoposluğu görevinde Vata’nın bölgesi üzerinde dini otorite sahibi olduğu için Vata, Aziz Gerald’a karşı kişisel bir intikam isteğinde bulunmuştur. O günden sonra da o tepenin ismi Gerald Tepesi olarak anılmaya başlanmıştır ⁵⁷⁹ Macar tarihi kaydına göre, o gün o kadar çok Hıristiyan ölmüştür ki sayıları sadece tanrı ve meleklerce bilinmektedir.⁵⁸⁰

Kral Peter, isyancılar tarafından yakalanarak András’a götürüldü ve gözleri kör edilerek daha sonra acı içerisinde öldüğü Fehérvár’a gönderildi. Peter’ın ölümünden sonra Székesfehérvár’da katliamdan kurtulan üç piskopos tarafından, 1047 yılında taç giydirilen András ise halkına Vata isyanı sırasında göz yumduğu eski inançlarını bırakarak Hıristiyan inancı ve Kral Aziz István yasaları çerçevesinde yaşamalarını duyurmuştur. Chronicon Pictum, Levente’nin ise kısa süre sonra öldüğünü ve eski inançları uyarınca Tuna nehri kenarında defnedildiğini bildirmektedir. Chronicon Pictum aynı zamanda Levente’nin eğer ölmeseydi tüm Macaristan’ı kesinlikle eski inançlar ve putperestlik ile kirletecektiğini yazmaktadır.⁵⁸¹

1046 Vata isyanından sonra ve Kral András’ın ölümü üzerine yerine geçen Kral Béla döneminde eski din yanlıları tekrar harekete geçmiştir. Macar tarihi kayıtlarına göre, Kral Béla tahta geçtikten sonra 1061 yılında, tüm Macaristan’a haber göndererek her köyden iki köy büyüğünün Székesfehérvár gelmesini söylemiş, ancak gelenler sadece köy büyükleri değil, aynı zamanda birçok köylü ve hizmetçi de gelip kale etrafında toplanmıştır. Bu topluluğu gören piskopos ve din adamlarının yanı sıra kral da tedirgin

578 Bak ve Veszpémi, The Illuminated Chronicle, 159.

579 Gyula, Magyarország története 895-1301, 119.

580 Bak ve Veszpémi, The Illuminated Chronicle, 161.

581 Bak ve Veszpémi, 163-65.

115

olup kaleye sığınmışlardır. Orada toplanan kalabalık kendilerine lider seçmişler ve krala mesaj göndererek “ataları gibi pagan adetlerine göre yaşamak ve piskoposları taşlayıp rahipleri öldürmek, keşişleri boğup kilise vergisi toplayanları asmak ve kiliseleri yıkmak için izin vermesini” istemişlerdir. Kral bunu duyunca çok üzülmüş ve düşünmek için süre istemiştir.⁵⁸² Kral Béla, burada düşünmek için değil hazırlık yapmak amacıyla süre kazanmak için üç gün vakit istemişti. Çünkü Polonya’da vaftiz edilmiş ve Hıristiyanlığa bağlı biri olmuştu.⁵⁸³ Bu sırada liderler, tahtadan bir sahne yapıp üzerinde Hıristiyan inancını aşağılayan şarkılar söylemiş ve toplanan halk da isyancıları desteklemişdir.

Üçüncü günde cevap beklerken kralın emri ile askerler topluluğa saldırmış ve topluluğun bazılarını ve liderlerini öldürmüşler, geri kalanını da bağlayıp kamçılamışlar ve isyanı bastırmışlardır.⁵⁸⁴

1061 isyanının lideri, 1046 yılında isyan çıkaran Vata’nın oğlu János’tu.⁵⁸⁵ Chronicon Pictum, babasının ritüellerini devam ettiren János’un, etrafında bir sürü büyücü, falcı ve kahin topladığını yazmıştır. János bu kişilerin sözleri ile liderler arasında büyük itibar kazanmıştır. Daha sonra, János’un rahibelerinden Rasdi, Kral Béla tarafından yakalanıp hapse atılmış ve orada ölmüştür. ⁵⁸⁶

1046 ve 1061 yılında çıkan iki isyan da eski inancı koruma ideoloji çerçevesinde çıkmıştır. Ancak bunlardan birincisi, özgür ve yüksek statüde insanların, Kral István tarafından konulan dini yasalara ve dini vergilere karşı yaptığı, eski inanç yanlıları isyanı iken ikincisi daha çok köylüler ve düşük statüdeki insanların sosyal engellere ve vergilere karşı çıkardığı bir isyandı. ⁵⁸⁷ Kral István’ın ölümünden sonra eski inanç ideolojilerinin çerçevesinde çıkan iki isyan da bastırılmış ve Hıristiyanlık kesin bir zafer kazanmış oldu.

582 Bak ve Veszpémi, 183-85.

583 Gyula, Magyarország története 895-1301, 122.

584 Bak ve Veszpémi, The Illuminated Chronicle, 185.

585 Gyula, Magyarország története 895-1301, 122.

586 Bak ve Veszpémi, The Illuminated Chronicle, 155.

587 Gyula, Magyarország története 895-1301, 123.

116