Tar mla lgili Genel Tan mlar

TMS 41’de baz kavramlar n teknik anlamlar vard r. Söz konusu kavramlar standartta a daki ekilde tan mlanmaktad r.

Aktif Piyasa: Piyasada i lem gören varl klar n homojen oldu u, her zaman al ve sat lar n bulundu u ve fiyatlar n kamuoyu taraf ndan ö renilebilir oldu u piyasalar ifade etmektedir168. Tar msal ürünlerin gerçe e uygun de erini tespit etmek için hayvan pazarlar , ürün borsalar , sebze halleri v.b. piyasalarda olu an fiyatlar esas al nmaktad r. Canl varl k veya tar msal ürüne ili kin mevcut konumu ve yeri itibariyle aktif bir piyasan n bulunmas durumunda, bu piyasada aç klanm olan fiyat, gerçe e uygun de erin belirlenmesine uygun bir esas te kil eder. letmenin farkl piyasalara ula mas söz konusu ise, ilgili i letme bunlardan en uygun olan kullan r. Örne in, iki aktif piyasaya varsa, i letme bu piyasalardan hangisinde i lem yapmay bekliyorsa, o piyasadaki fiyat dikkate al r169.

Defter De eri: Varl n bilançoda gösterilen de eridir170.

Gerçe e Uygun De er: Kar kl pazarl k ortam nda, bilgili ve istekli gruplar aras nda bir varl n el de tirmesi ya da bir borcun ödenmesi durumunda ortaya kmas gereken tutar ifade etmektedir171. Bir varl n gerçe e uygun de eri, o varl n mevcut durumundaki yeri ve durumuna ba r. Dolay yla, gerçe e uygun de er, canl varl n ilgili oldu u piyasadaki fiyat ndan, nakliye masraflar n ve söz konusu piyasaya getirilmesine ili kin di er maliyetlerin indirilmesi ile bulunur172.

167 TMS 41, m., 5. 168 TMS 41, m., 8. 169 TMS 41, m., 17. 170 TMS 41, m., 8. 171 TMS 41, m., 8. 172 TMS 41, m., 9.

Devlet Te vikleri: TMS 41’de devlet te vikleri, TMS 20 Devlet Te viklerinin Muhasebele tirilmesi ve Devlet Yard mlar n Aç klanmas Standard nda tan mland gibidir173. Bu standartta devlet te vikleri; “ letmenin faaliyet konular ile ilgili belirli ko ullar n geçmi te veya gelecekte yerine getirilmesi kar nda

letmeye kaynak transferi eklindeki devlet yard mlar ”174 olarak tan mlanmaktad r. 3.4.4. Tekdüzen Hesap Plan ’n n TMS 41 le li kilendirilmesi

Ülkemizde muhasebe uygulamalar nda kullan lan hesaplara bir standart getirmek amac yla 1994 y ndan itibaren Tekdüzen Hesap Plan (THP) kullan lmaya ba lanm r. THP’na günümüze kadar olan süreçte ihtiyaçlar ölçüsünde hesap ve grup baz nda eklemeler yap lm r. Ancak THP’nda canl varl klara özgü herhangi bir hesap bulunmamaktad r.

TMS 41 ile Türk Vergi Mevzuat nda canl varl klar n de erleme ve muhasebele tirilme ilkelerinin farkl olmas ve THP’ndaki hesaplar n canl varl klar n ilk kez kayd nda ve de erleme dönemlerinde canl varl klardaki de er de ikliklerini kaydetmede yetersiz kalmas canl varl klar n muhasebele tirilmesini daha da zorla rmaktad r.

Canl varl klar, elde tutuldu u sürede de ime u rama özelli ine sahip olmas nedeniyle di er dönen ve duran varl klardan ayr r. Canl varl klar kullan m amaçlar na göre s fland lmal r. Örne in, bir büyükba hayvan besiye al nm ise dönen varl k grubunda yer al r veya sürüye kat lacak ise duran varl k olarak de erlendirilir175. Bundan dolay TMS 41 Tar msal Faaliyetler Standard ’n n uygulamas kolayla rmak amac yla THP’nda canl varl klarda özel birer ayr grup olu turulmas gerekmektedir.

Bu kapsamda Nalan Akdo an ve Orhan Sevilengül taraf ndan yap lan “Türkiye Muhasebe Standartlar na Uyum çin Tekdüzen Hesap Plan nda Yap lmas Gereken

173

TMS 41, m., 8. 174

TMS 20, m., 3. 175

Hayrettin USUL ve Tülay TOP, “TMS 41’e Göre Büyükba Hayvanc k Faaliyetlerinin

Muhasebele tirilmesi ve De erlendirilmesi”, Muhasebe ve Denetime Bak Dergisi, Say : 31, May s 2010, s., 74.

De iklikler” ve “Türkiye Muhasebe Standartlar le Uyumlu Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulamas ” adl çal malar nda canl varl klar için dönen varl k hesap nda 16 CANLI VARLIKLAR, duran varl klar hesap s nda ise, 21 CANLI VARLIKLAR hesap gruplar n olu turulmas önerilmi tir. Ayr ca canl varl klardaki de er de ikliklerinin muhasebele tirilmesi için de 606 CANLI VARLIK DE ERLEME FARKLARI hesab n kullan lmas önerilmi tir.

Önerilen bu hesap gruplar nda yer verilen dönen varl k ve duran varl k hesaplar öyledir176:

16 CANLI VARLIKLAR (B YOLOJ K VARLIKLAR) 160 TARLA B TK LER

161 BAHÇE B TK LER

162 CANLI KÜMES HAYVANLARI 163 CANLI SU HAYVANLARI

164 CANLI BÜYÜKBA HAYVANLAR 165 CANLI KÜÇÜKBA HAYVANLAR 168 D ER CANLI VARLIKLAR

169 CANLI VARLIKLAR DE ER DÜ ÜKLÜ Ü KAR ILI I (-) 21 CANLI VARLIKLAR (B YOLOJ K VARLIKLAR)

210 MEYVE A AÇLARI

211 MEYVE VERMEYEN A AÇLAR 212 CANLI BÜYÜKBA HAYVANLAR

176

Nalan AKDO AN ve Orhan SEV LENGÜL, “Türkiye Muhasebe Standartlar na Uyum çin Tekdüzen Hesap Plan nda Yap lmas Gereken De iklikler”, SMMMO Mali Çözüm Dergisi, Say : 84, Kas m-Aral k, 2007, s., 46.

213 CANLI KÜÇÜKBA HAYVANLAR 214 KÜMES HAYVANLARI

216 D ER CANLI VARLIKLAR

217 B KM AMORT SMANLAR VE DE ER DÜ ÜKLÜ Ü KAR ILI I (-)

219 YAPILMAKTA OLAN CANLI VARLIK YATIRIMLARI 3.4.4.1. Dönen Varl klar Grubunda Canl Varl klar

Dönen varl klar grubunda canl varl klar; en çok bir y l içinde sat lacak veya canl olma niteli ini de tirecek canl hayvan ve bitkiler 16 CANLI VARLIKLAR (B YOLOJ K VARLIKLAR) grubunda aç lacak hesaplarda izlenebilir. Dönen varl k özelli ine sahip canl varl klar; bir de im kapasitesine sahiptir ve de imleri yönetilebilir ve ölçülebilir. Bu varl klar, bir süre elde tutulup daha sonra da de erlendirilmeleri aç ndan stoklara benzemekle birlikte, elde tutuldu u süre içinde de ime u rama özelli i nedeniyle stoklardan ayr r. Canl varl klardan hasad yap lan ürünler (yumurta, et ürünleri, meyveler v.b.) ile ya am sona erdirilen di er canl varl klar bu grupta de il, 15 Stoklar grubundaki hesaplara al narak izlenmelidir177.

Dönen varl k grubunda yer almas önerilen canl varl k hesaplar n i leyi i öyledir:

160 Tarla Bitkileri

Bu day, arpa, f nd k, ayçiçe i, pamuk, eker pancar , mercimek v.b. gibi tek ll k bitkilerin izlenebilece i hesapt r. Tarla bitkileri için yap lan tohum, gübre, akaryak t, sulama v.b. harcamalar bu hesaba borç; tarla bitkilerinin hasad yap ld ktan sonra ürünlerin stoka al narak 152 Mamuller hesab n borcu kar nda bu hesaba alacak yaz r. Ayr ca hasad yap lmadan tarlada sat lmas nda ise, 620

177

Sat lan Mamuller Maliyeti hesab n borcu kar nda bu hesap alacak yaz r. De erlemede de er art lar , 606 Canl Varl k De erleme Farklar hesab n kar nda borca, de er azal lar nda ise, bu hesab n kar nda alaca a yaz r178.

161 Bahçe Bitkileri

Domates, patl can, biber, salatal k v.b. sebzeler ile karanfil ve gül v.b. saks çiçeklerinin izlenebilece i hesapt r. Bahçe bitkileri için yap lan tohum, gübre, akaryak t, sulama v.b. harcamalar bu hesaba borç; bahçe bitkilerinin hasad yap ld ktan sonra ürünlerin stoka al narak 152 Mamuller hesab n borcu kar nda bu hesaba alacak yaz r. Ayr ca hasad yap lmadan bahçe bitkilerinin sat lmas nda ise, 620 Sat lan Mamuller Maliyeti hesab n borcu kar nda bu hesaba alacak yaz r. De erlemede de er art lar , 606 Canl Varl k De erleme Farklar hesab n kar nda borca, de er azal lar nda ise, bu hesab n kar nda alaca a yaz r.

162 Canl Kümes Hayvanlar

Tavuk, hindi, ördek, kaz v.b. gibi bir y l içinde sat lacak veya canl olma niteli ini de tirecek kümes hayvanlar n izlenebilece i hesapt r. Kümes hayvanlar için yap lan yem, su, ilaç v.b. harcamalar bu hesaba borç; kümes hayvanlar n canl veya kesilerek sat lmas nda ise, 620 Sat lan Mamuller Maliyeti hesab n borcu kar nda bu hesaba alacak yaz r. De erlemede de er art lar , 606 Canl Varl k De erleme Farklar hesab n kar nda borca, de er azal lar nda ise, bu hesab n kar nda alaca a yaz r.

163 Canl Su Hayvanlar

Bal k üretme çiftliklerinde, göletlerde, nehirlerde ve aç k denizlerde yap lan her türlü bal k, sünger ile di er su varl klar n izlenebilece i hesapt r. Su hayvanlar için yap lan yem, ilaç, nakliye v.b. harcamalar bu hesaba borç; canl su hayvanlar n sat lmas nda ise, 620 Sat lan Mamuller Maliyeti hesab n borcu kar nda bu hesaba alacak yaz r.

178

164 Canl Büyükba Hayvanlar

letmenin satmak amac yla sat n ald s r, manda, deve, at v.b. gibi büyükba hayvanlar n izlenebilece i hesapt r. Büyükba hayvanlar için yap lan yem, su, ilaç, nakliye v.b. harcamalar maliyet hesaplar arac yla bu hesaba borç; büyükba hayvanlar n canl veya kesilerek sat lmas nda ise, 620 Sat lan Mamuller Maliyeti hesab n borcu kar nda bu hesaba alacak yaz r. De erlemede de er art lar , 606 Canl Varl k De erleme Farklar hesab n kar nda borca, de er azal lar nda ise, bu hesab n kar nda alaca a yaz r.

165 Canl Küçükba Hayvanlar

letmenin satmak amac yla sat n ald koyun, k l keçisi, tiftik keçisi v.b. gibi küçükba hayvanlar n izlenebilece i hesapt r. Küçükba hayvanlar için yap lan yem, su, ilaç, nakliye v.b. harcamalar maliyet hesaplar arac yla bu hesaba borç; küçükba hayvanlar n canl veya kesilerek sat lmas nda ise, 620 Sat lan Mamuller Maliyeti hesab n borcu kar nda bu hesap alacak yaz r. De erlemede de er art lar , 606 Canl Varl k De erleme Farklar hesab n kar nda borca, de er azal lar nda ise, bu hesab n kar nda alaca a yaz r.

168 Di er Canl Varl klar

Yukar da say lan hesaplar n kapsam na girmeyen satmak amac yla edinilen canl hayvan ve bitkilerin izlenebilece i hesapt r. Di er canl varl klar için yap lan harcamalar bu hesaba borç; di er canl varl klar sat ld nda veya canl olma niteli ini kaybetti inde ise, bu hesap alacak yaz r. De erlemede de er art lar , 606 Canl Varl k De erleme Farklar hesab n kar nda borca, de er azal lar nda ise, bu hesab n kar nda alaca a yaz r.

169 Canl Varl klar De er Dü üklü ü Kar (-)

Bu gruptaki hesaplarda izlenen canl varl klar n de erinde önemli azal lar n olmas durumunda ayr lan de er dü üklü ü kar klar n izlenebilece i hesapt r. Canl varl klarda de er dü üklü ü tespit edildi inde 654 Kar k Giderleri hesab n borcu kar nda bu hesap alacak yaz r. Kar k ayr lan canl varl n stoka

al nmas halinde ise, ayr lan kar k da 158 Stok De er Dü üklü ü Kar (-) hesab na aktar larak kapat r179.