Tam İstihdam Gelir Seviyesi

Bir ülkenin sahip oluğu tüm üretim faktörlerini; işgücü, sermaye, doğal kaynaklar, girişimci ve mal ve hizmet üretimine ilişkin bilgi birikimini (teknoloji) tam kullanması

“tam istihdam” olarak tanımlanır.

Tam istihdam denge gelir seviyesi ekonominin ideal denge seviyesidir. Milli gelirin tam istihdam denge seviyesi, üretim faktörlerinden tam ve etkin olarak yararlanılması durumunda ulaşılabilecek en yüksek üretim düzeyini ifade eder. Sermaye tam kapasite ile kullanılmaktadır.

Fabrikalardaki makinelerin tamamı üretime katılmaktadır.

Bu denge seviyesinde ekonomide, işsizlik ve enflasyon problemi yaşanmaz. İşsizlik, doğal işsizlik düzeyinde (%4 - %6 arası), İş arayan herkes iş bulabilmektedir. Bu nedenle doğal işsizlik hariç ekonomide işsizlik bulunmaktadır. enflasyon ise tek haneli (% 5 gibi) ve kontrol edilebilir düzeylerdedir. Ekonomiyi yönetenlerin temel hedefi, milli geliri tam istihdam düzeyinde dengeye ulaştırabilmek ve orada tutabilmektir.

Milli gelir toplam arz ile toplam talep eşitlendiğinde dengededir. Ayrıca ekonomideki toplam tasarrufların toplam yatırımlara eşitlendiği durumda da dengededir.

Üretim faktörlerinden ne ölçüde yararlandığımızın göstergesi; a)işgücü için işsizlik oranı, b) sermaye için “kapasite kullanım oranı”dır. Eğer, doğal işsizlik dışında işsizlik yoksa ve kapasite kullanım oranı da %100 ise (ya da atıl kapasite %0) üretim faktörlerinden tam olarak

73 yararlanıldığı söylenebilir. Kaynaklardan tam yararlanma durumunda ulaşılan gelir düzeyi, tam istihdam milli gelir düzeyi ya da Potansiyel GSYİH olarak adlandırılır.

Tam istihdam milli gelir düzeyi bir doğru ile ifade edilir. Tam istihdam gelir düzeyi toplam talepten bağımsızdır yani toplam talep tarafından belirlenmez. Bu nedenle Tam istihdam doğrusu, toplam talebin gösterildiği dikey eksene paralel olarak çizilir.

Tam istihdam denge düzeyinin daha iyi anlaşılması amacıyla aşağıda basitleştirilmiş bir şekil üzerinde gösterilebilir.

Şekil 3.1: Tam İstihdam Milli Gelir Düzeyi

Toplam

Yt milli gelir seviyesi, tam istihdam milli gelir seviyesini göstermektedir.

Toplam arz ve toplam talep eşitlenmiş enflasyon ve deflasyon yoktur. Y^t seviyesinden yukarı doğru çıkan kesikli doğruya tam istihdam duvarı denir. Y^t doğrusu bir ekonomide mevcut kaynaklarla ulaşılabilecek en yüksek milli gelir düzeyi ve en yüksek istihdam düzeyini gösterir. Y^t gelir seviyesinden sonra üretimi artırmak mümkün değildir. Eğer milli gelir daha fazla çıkıyorsa bu parasal (nominal) bir artış demektir. Gerçek üretim artışı değildir. Yt

doğrusunun sağ tarafına nominal alan sol tarafına ise reel alan denilir. Milli gelir artışları Y^t seviyesine kadar reel Yt seviyesinden sonra ise nominal olacaktır.

74

Uygulamalar

1) Bir ekonomide toplam talebi belirleyen unsurları araştırınız.

2) Bir ekonomide arz şokunun etkilerini araştırınız.

75

Uygulama Soruları

Sanal bir ekonomi için toplam talep (AD) ve toplam arz (AS) verileri aşağıdaki tabloda görüldüğü ğibi olsun.

1) Bu verilerden yararlanarak toplam talep ve toplam arz eğrilerini çiziniz. Denge üretim ve fiyat düzenini bulunuz. Denge reel üretimi aynı zamanda tam kapasite üretimi midir? Neden?

2) Bu ekonomide fiyat düzeyinin 150 ya da 250 olması neden denge fiyatı olamaz?

3) Diyelim ki tüketiciler her fiyat düzeyinde 200 TL değerinde daha fazla bir mal alımında bulunmak istemektedirler. Yeni toplam talep eğrisini çizerek gösteriniz. Bu artışın ulusal üretim ve fiyatlar üzerindeki etkilerini tartışınız.

Talep edilen toplam yurtiçi

reel üretim (miyar TL) Fiyat düzeyi (Fiyat endeksi)

Arz edilen toplam yurtiçi reel ulusal üretim (milyar TL)

100 300 400

200 250 400

300 200 300

400 150 200

500 150 100

76

Bu Bölümde Ne Öğrendik Özeti

Bu haftaki dersimizin amacı ekonominin toplam talep-toplam arz cephesini incelemektir. Bu konunun amacı ekonomide bu milli gelir ile fiyat düzeyinin nasıl belirlendiğini ve milli gelir ile fiyat düzeyindeki dalgalanmaların nelerden kaynaklandığını anlamaktır. Bu amaçla ilk önce toplam talep, toplam arz eğrisi kavramları ele alınmış, daha sonra da bu eğrilerin şekilleri açıklanarak eğrilerde kaymaya neden olan etkenler incelenmiştir.

77

Bölüm Soruları

1) Toplam talep eğrisi için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Bir ekonominin tüm fiyat seviyelerinden talep ettiği ara malların toplam miktarıdır.

B) Bir ekonominin tek fiyat seviyesinden talep ettiği ara malların toplam miktarıdır.

C) Bir ekonominin belirli bir fiyat düzeyinden talep ettiği nihai mal ve hizmetlerin toplam miktarıdır.

D) Bir ekonominin farklı fiyat düzeylerinden talep ettiği nihai mal ve hizmetlerin toplam miktarıdır.

E) Bir ekonominin farklı fiyat düzeylerinden arz ettiği nihai mal ve hizmetlerin toplam miktarıdır.

2) Aşağıdakilerden hangisi toplam talep eğrisinin aşağı doğru eğimli olma nedenidir?

A) Artan fiyatlar faiz oranını artırır ve borçlanma maliyetleri artar. Bu da daha az yatırım ve tüketim harcaması anlamına gelir.

B) Düşen fiyatlar faiz oranını artırır ve borçlanma maliyetleri artar. Bu da daha az yatırım ve tüketim harcaması anlamına gelir.

C) Fiyat seviyesi arttığı için hane halklarının parasal zenginliği artar ve bu da toplam talebi arttırır.

D) Türkiye’de fiyatlar dış dünyaya göre göreceli düşer. Bu ihracatı azaltır. Böylece toplam talep azalır.

E) Türkiye’de fiyatlar dış dünyaya göre göreceli artar. Bu ihracatı arttırır. Böylece toplam talep artar.

3) Aşağıdakilerden hangisi toplam talep eğrisini sağa kaydırır?

A) Vergiler azaltıldığında.

B) Hükümet harcamaları azaldığında.

C) Yatırıma olan talep azaldığında.

D) İhracat azaldığında.

E) Transfer harcamalarının kısılması

4) Aşağıdakilerden hangi durumda toplam talep azalmaz?

A) Hükümet harcamaları azaldığında.

B) Net ihracatın azalması.

C) Vergiler azalmıştır.

D) A, B, C şıklarının üçü de doğrudur.

E) Hem (A) hem de (B) doğrudur.

5) Belirli bir toplam arz eğrisi boyunca fiyat seviyesinde bir artış neden toplam çıktı seviyesini arttırır?

A) Firmalar yüksek kar olasılığı gördüğü için.

B) Reel ücretlerdeki artışla işçiler daha fazla çalıştığı için.

C) Reel ücretlerdeki artışla işçiler daha az çalıştığı için.

D) Firmaların bir beklentileri kalmadığı için.

E) B ve C şıklarının ikisi de doğrudur.

6) Aşağıdakilerden hangisi toplam arz eğrisini sağa doğru kaydırır?

A) Ham petrol fiyatlarında bir artış

78 B) Ücretlerde bir artış

C) Gelecekteki fiyatlar genel seviyesinin artacağına yönelik beklentiler D) Teknolojik gelişme

E) EA ve B şıkları doğrudur

7) Diğer etkenler sabitken, Türkiye’nin önemli ticaret ortaklarının ulusal gelirlerinin artması durumunda aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) AD eğrisi sağa kayar.

B) AD eğrisi sola kayar.

C) AS eğrisi sağa kayar.

D) AS eğrisi sola kayar.

E) Hem AD eğrisi, hem de AS eğrisi sola kayar

.

8) Aşağıdakilerden hangisi faiz oranlarındaki bir azalma sonucu artan tüketimin etkisini gösterir?

A) Sadece fiyat düzeyinin artması B) Sadece reel gelirin artması

C) Hem fiyat düzeyinin hem de reel gelirin artması D) Reel gelir düzeyinin azalması

E) Fiyat düzeyinin azalması

9) Olumlu bir arz şoku sonucunda aşağıdakilerden hangisi gerçekleşir?

A) Fiyat düzeyi artar.

B) Fiyat düzeyi artarken, reel gelir düzeyi düşer.

C) Reel gelir düzeyi düşer.

D) Hem gelir düzeyi hem de fiyat düzeyi artar.

E) Fiyat düzeyi düşerken, reel gelir düzeyi artar.

10) Toplam talepte meydana gelen değişimlere aşağıdakilerden hangisi yol açmaz A) Para Politikası

B) Döviz kurunda meydana gelen değişmeler C) Vergiler ve transfer ödemelerindeki değişmeler D) Maliye politikası

E) Doğal kaynaklar

Cevap Anahtarı:

1-D 2-A 3-A 4-D 5-A 6-D 7-A 8-C 9-E 10-E

79

80