2. BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ ve AVRUPA BİRLİĞİ-TÜRKİYE SÜRECİ
2.2 Tarihsel Açıdan Türkiye ve AB İlişkileri
2.2.8 Tam Üyelik Süreci
Türkiye-AB Ortaklık Konseyi 3 yıl aradan sonra, 11 Nisan 2000’de 30. Dönem toplantısı için Lüksemburg’da toplandı. Toplantıda üç karar alındı:
1. Müktesebata uyumu izlemekle görevli komitelerin kurulması 2. Hizmetlerin serbestleştirilmesi
3. Tarım ticareti hakkında karar değişikliği283
15 Ağustos 2000’de imzalanan ve 4 Haziran 2003 tarihinde TBMM tarafından onaylanan, kamuoyunda İkiz Sözleşmeler olarak da bilinen Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmesi(16 Aralık 1966) ile Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme (16 Aralık 1966) şimdilik sınırlı bir topluluk tarafından tartışılıp üzerinde fikir yürütülmesine rağmen ülkemizde doğal olarak bazı korku, şüphe ve daha da önemlisi ülke bütünlüğünün gelecekte bozulacağına dair karamsar hava oluşturulmuştu.284
4 Temmuz 2000 tarih ve 24099 sayılı Resmi Gazete ile Başbakanlığa bağlı Avrupa Birliği Genel Sekreterliği (ABGS) kurulmuştur.285 Başlangıçta yetkisizlik ve personel yetersizlikleriyle doğan ABGS, Dışişleri Bakanlığı-DPT-Hazine-Dış Ticaret
280 Rıdvan KARLUK, Avrupa Birliği ve Türkiye, Beta Yayınları, İstanbul, 2002, s. 113
281 Sadi SOMUNCUOĞLU, Avrupa Birliği, Ötüken Yayınevi, İstanbul 2002, s. 66
282 Şaban H. ÇALIŞ, Kimlik Arayışı Politik Aktörler ve Değişim, Nobel Yayınları, Ankara-2004, s. 330
283 Cihan DURA-Hayriye ATİK, Avrupa Birliği Gümrük Birliği ve Türkiye, Nobel Yayınları, Ankara 2003, s. 397
284 http://www.umed.org.tr/modules.php?name=News&file=article&sid=30 06.10.2004
285 http://www.euturkey.org.tr/abportal/defaultcontent.asp?CID=855&VisitID={9BD56C9B-B880-4323-BB8B-F269E7A5358D}&Timer=57150,92 06.10.2004
Müşteşarlığı kökenli dört genel sekreter yardımcısı ile bu açığı kapatmaya çalışmış ve özellikle genel sekreter Büyükelçi Volkan Vural’ın kişisel deneyim, birikim ve ilişkileriyle “ulusal program”ın hazırlanmasında etkin bir rol oynamıştı.286
13 Ekim 2000’de Komisyon Türkiye için 3. İlerleme Raporu’nu açıkladı.
Katılım Ortaklığı Belgesi (KOB) AB müktesebatının aday ülkece üstlenilmesine ve katılım öncesi yapılması gerekenlere ilişkin hedefleri ortaya koyan bir belgedir.
Aday ülke için AB Komisyonu tarafından tek taraflı olarak hazırlanır ve ilke olarak aday ülke ile müzakere edilmez. Avrupa Birliği Komisyonu, "bir yol haritası" olarak tanımlanan ve Türkiye'nin tam üyelik stratejisini tek taraflı olarak belirlediği Katılım Ortaklığı Belgesi'ni 8 Kasım 2000 tarihinde açıklamış, Konsey Türkiye hakkındaki KOB’ni 20 Kasım’da Brüksel’de AB Dışişleri Bakanları toplantısında ele almış, belge üzerinde siyasi anlaşma sağlandıktan sonra son şekliyle 7-9 Aralık 2000’de Nice’da yapılan zirvede onaylayarak yayınlamıştır.287 Ancak KOB, içinde yer alan Kıbrıs, Ege gibi maddeler nedeniyle hükümet de dahil büyük bir kesim tarafından eleştirilecekti. 8 Mart 2001’de AB Bakanlar Konseyi Türkiye için Katılım Ortaklığı Belgesini kabul etti.
15 Kasım 2000’de AP Genel Kurulu Türkiye’nin katılım yolunda kaydettiği ilerleme ile ilgili bir raporu (Morillon raporu) kabul etmişti. Raporda
1. Ermeni Soykırımı yasa tasarısı kabul edilmiş
2. KKTC olmadan da Kıbrıs’ın AB’ye girebileceğine dair tavsiye kabul edilmiş 3. Kıbrıs’taki Türk ordusu için “işgalci güç” ifadesi kullanılmış
4. Leyla Zana ve Kürt kökenli eski milletvekillerinin serbest bırakılması talep edilmişti.288 Dışişleri Bakanlığı aynı gün yaptığı açıklamayla raporun tamamını ret etmişti.289
19 Mart 2001’de TBMM 795 sayfadan oluşan ve ABGS tarafından hazırlanan
“Topluluk Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı”nı (UP) kabul etti. Hazırlanması sivil kanat ile askeri kanat arasında ortaya çıkan tartışmalar yüzünden bir süre geciken UP, 19 Mart 2001’de hükümet tarafından onaylanmış, 26 Mart 2001’de Dışişleri Bakanı tarafından AB’nin Genişlemeden Sorumlu Komiseri Gunther Verheugen ‘e teslim edilmiş, 24 Mart 2001 tarihli Resmi Gazete’nin mükerrer
286 Şaban H. ÇALIŞ, Kimlik Arayışı Politik Aktörler ve Değişim, Nobel Yayınları, Ankara-2004, s. 348
287 Cihan DURA-Hayriye ATİK, Avrupa Birliği Gümrük Birliği ve Türkiye, Nobel Yayınları, Ankara 2003, s. 400
288 Şaban H. ÇALIŞ, Kimlik Arayışı Politik Aktörler ve Değişim, Nobel Yayınları, Ankara-2004, s. 363
289 http://www.mfa.gov.tr/Turkce/grupc/ca/2000/11/default.htm#bm22 10.04.2004
sayısında “Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı” adıyla kararname olarak yayımlanmıştır.290
UP ile KOB’nin kısa ve orta vadeli öncelikleri geniş bir şekilde karşılanmaktadır. UP 2005 yılına kadar 94 yasanın değiştirilmesini, 89 yeni yasanın çıkarılmasını ve idari yapıda 4000 değişiklik yapılmasını öngörmektedir.
13 Kasım 2001’de IV. İlerleme Raporu yayınlanmış, Rapordaki tespitlerin Türkiye’nin AB’ye katılım hazırlığının irdelendiği bir şekil ve içerikte hazırlanması ve öbür adaylar için yapıldığı gibi Topluluğun tüm müktesebat alanlarını içeren bir değerlendirme yapılması kendinden önceki ilerleme raporlarından farklı tarafları olarak dikkat çekmiştir. 15 Aralık 2001 Leaken Zirvesi sonucunda Türkiye'nin katılım müzakerelerine yaklaştığı ve AB'nin geleceği ile ilgili konvansiyonun çalışmalarına katılacağı ilan edildi.
2002 yılı Uyum Yasaları’nın hızla çıkarılmaya başlandığı yıllar olmuştur. 6 Şubat 2002’de kabul edilen ilk Uyum Yasasını toplam 6 uyum yasası daha izleyecektir.
Sırası ile
6 Şubat 2002’de 1. Uyum Paketi 22 Mart 2002’de 2. Uyum Paketi 3 Ağustos 2002’de 3. Uyum Paketi 2 Ocak 2003’de 4. Uyum Paketi 23 Ocak 2003’de 5. Uyum Paketi 19 Haziran 2003’de 6. Uyum Paketi
30 Temmuz 2003’de 7. Uyum Paketi çıkarılmış 10 Eylül 2003’de AB uyum yasalarının uygulanmasının izlenmesi amacıyla "Reform İzleme Grubu"nu kurmuştur.
9 Ekim 2002’de V. İlerleme Raporu yayınlandı.
12-13 Aralık 2002’de Kopenhag Zirvesi sonucunda 10 aday ülkenin 2004 yılı içinde Birliğe katılacağı ilan edilmiştir. Halen üyelik müzakerelerine devam eden Bulgaristan ve Romanya'nın üyelikleri 2007 yılına bırakılmıştır. Türkiye ile üyelik müzakereleri, Komisyonun 2004 yılı sonunda hazırlayacağı ilerleme raporunda olumlu görüş verildiği takdirde 2005 yılında başlatılacaktır.
5 Kasım 2003’de AB Türkiye hakkındaki V. İlerleme Raporunu açıkladı.
19 Şubat: Annan Planı çerçevesinde görüşme konusunda uzlaşmaya varan
290 Cihan DURA-Hayriye ATİK, Avrupa Birliği Gümrük Birliği ve Türkiye, Nobel Yayınları, Ankara 2003, s. 413
taraflar, Kıbrıs’ta müzakerelere başlamış ve 24 Nisan 2004 Kıbrıs’ta yapılan referandum sonucunda Kıbrıs Türk halkının yüzde 64.9’u Annan Planını onaylarken Kıbrıs Rum kesiminde ise halkın yüzde 75.83’ü planı reddetti. Böylece AB’nin Türkiye’yi köşeye sıkıştırdığı konulardan biri olan Kıbrıs konusu Türkiye ve KKTC’nin lehine kapanmış oldu.
7 Mayıs 2004’de Anayasa Reform Paketi TBMM’de kabul edildi.
22 Haziran 2004’de Avrupa Konseyi Parlamenterler Asamblesi Türkiye üzerindeki denetim sürecini sona erdirdi.
2004 yılına damgasını vuran en önemli konu ise Komisyon’un 6 Ekim 2004’de açıkladığı VI. İlerleme Paketinde Türkiye için müzakere tarihinin verilmesini istemesidir. Aralık 2004’te AB’nin Türkiye’ye müzakere tarihi vermesi ile son dönemecine girmiş ve 3 Ekim 2005’de Lüksemburg'ta toplanan AB Genel İşler ve Dışilişkiler Konseyi, Aralık 2004 tarihinde AB Devlet ve Hükümet Başkanları Toplantısı Sonuç Bildirgesinden aldığı yetki ile Türkiye ile AB'ye üyelik müzakereleri çerçeve belgesini onaylamıştır.