Genişleme ve Bütünleşme Adına Atılan Adımlar

Bu dönem içerisinde

132 Rıdvan KARLUK, Avrupa Birliği ve Türkiye, Beta Yayınları, İstanbul, 2002, s. 13

133 Robert J. SHEPHERD, Public Opinion and European Integration, Saxon House, Hants England, 1975, s. 36

134 Rıdvan KARLUK, Avrupa Birliği ve Türkiye, Beta Yayınları, İstanbul, 2002, s. 14

Birinci Genişleme: İngiltere, İrlanda ve Danimarka (1973) İkinci Genişleme: Yunanistan (1981)

Üçüncü Genişleme: İspanya ve Portekiz (1986) ile olmuştur.

1970’li yıllar içerisinde AT iki önemli adım daha atacaktır. Bunlar: ekonomik ve mali politikalar ile siyasal bütünleşme yolunda atılan adımlar olmuştur. 6 Mart 1970’de Konsey, bir ekonomik ve parasal birliğin oluşturulmasına yönelik öneriler hazırlamak üzere, Pierre Werner başkanlığında bir uzmanlar komitesini görevlendirdi. Konsey ayrıca, Etienne Davignon başkanlığında ikinci bir uzmanlar komitesine de, siyasi işbirliği konusunda öneriler hazırlama görevini verdi.¹³⁵

1969 yılında ekonomik birlik oluşturmanın parasal birlikten geçeceğini savunan Ekonomik Mali İşler Komiseri Raymond Barre’nin Raporu bu konudaki tartışmaların zeminini oluşturmuş ve ardından yayınlanan Werner Raporu (1970) ekonomik ve parasal koordinasyonun birlikte yürütülmesi yolunda kararların alınmasına yol açmıştır.

Bakanlar Konseyinin 1971’de aldığı kararlar doğrultusunda 10 yıl içinde Ekonomik Parasal Birlik oluşturulması ve 3 aşamada tek paraya geçilmesi öngörülmüş olup bunlar:

1971’de döviz kuru birliği (Avrupa Para Yılanı), 1972’de kredi mekanizmaları (Avrupa Para Sistemi) ve 1973’de tam konvertibilite ve tek paraya geçiştir.¹³⁶

Birinci aşamaya Brüksel ve Bale Antlaşmaları imzalanarak ulusal paralar arasındaki dalgalanma marjlarını azaltma ve kurları sabitleştirme amaçlarıyla üye ülke paralarını dolara karşı belli bir aralık içinde dalgalanmaya bırakmışlardır. Üye ülkelerin kendi aralarındaki dalgalanma sınırına “yılan”, ABD önündeki dalgalanma sınırına da

“tünel” ve bu genişleştirilmiş marj uygulamasına da “Tüneldeki Yılan” yada “Avrupa Para Yılanı” adı verilmiştir. Ancak ABD Dolarının 1972’de devalüe edilmesi ve İngiltere, İrlanda, Danimarka ve Almanya’nın paralarını revalue etmesi nedeniyle sistem çökmüş, Fransa sistemi terk etmiş ve ABD Dolarının Topluluk üzerindeki etkileri açıkça görülmüş oldu. İkinci Aşamaya 1978 yılında Giscerd d’Estaing ve Helmut Schmit’in Avrupa’da bir para sistemi kurulmasının zorunluluğu hakkında anlaşması üzerine, AT’na üye ülke maliye bakanları 24 Temmuz’da Brüksel’de 16 Ekimde Lüksemburg’da bir araya gelerek Avrupa Para Sistemi’nin (APS) oluşumunu sağlamışlar ve Avrupa Konseyi’nin 4-5 Aralık 1978’de¹³⁷ Brüksel’de yaptığı zirvede,

135 http://ekutup.dpt.gov.tr/ab/kronoloj.pdf. 14.02.2004

136 Beril DEDEOĞLU “Avrupa Birliğinin Oluşum ve İşleyişi”, Dünden Bugüne Avrupa Birliği (Edit.

Beril DEDEOĞLU), Boyut Yayınları, İstanbul 2003, s. 51

137 http://ekutup.dpt.gov.tr/ab/kronoloj.pdf. 14.02.2004

bir Avrupa Para Birimine (ECU) dayanan APS’nin kurulmasına ve genişleme perspektifinde, kurumsal mekanizmalara getirilecek değişiklikler konusunda görüş oluşturmak üzere bir komitenin toplanmasına karar verildi. 1 Ocak 1979’da yürürlüğe giren APS’nin iki amacı vardı: Birincisi kambiyo sistem ve kurlara müdahale; ikincisi ise ortak paranın kurumsallaştırılmasıdır. ¹³⁸ Üçüncü aşamaya ise ancak 1999 yılında Euro ile geçilebilecekti.

Bu aşamalar sırasında 1975’de bölgesel kalkınma politikalarının desteklenmesi amacıyla, 9-10 Aralık 1974’de Paris’te yapılan zirvede FEDER (Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu) kurulması onaylanmış ve Konsey tarafından 18 Mart 1975’te Bölgesel Politikalar Komitesi ile birlikte kurulmuş, Ortak Pazar İçin Avrupa Patenti (Topluluk patenti) konusundaki Topluluk sözleşmesi 15 Aralık 1975’de imzalanmış, Topluluğun kendi kaynaklarını oluşturması bakımından önemli görülen Sayıştay’ın kurulmasına ilişkin antlaşma 22 Temmuz 1975’de imzalanmış ve gümrük birliği 1977’den itibaren üye ülkeler arasında etkin duruma getirilmiştir.¹³⁹

70’lerde daha önce belirttiğimiz gibi siyasal bütünleşme adına önemli adımlar atılmıştır. Belçika Dışişleri Bakanı Etienne Davignon’un 27 Ekim 1970 tarihli birinci, 23 Temmuz 1973 tarihli ikinci ve 13 Kasım 1981 tarihli üçüncü Raporu, ortak dış politika oluşturulmasının yolunun siyasal işbirliğinin geliştirilmesinden geçtiğini ileri sürmüş ve onay gören raporu ile Avrupa Siyasal İşbirliği adı altında bir girişim başlatılmıştır.¹⁴⁰ Giscard d’Estaing Başkan seçilince AT’na yeni bir ivme kazandırmak için 9 Aralık 1974 tarihinde Paris’te bir zirve düzenlemiş ve bu zirve ile Pompidou’nun organizasyonunu başlattığı “devlet ve hükümet başkanları zirvesi” toplantıları the European Council (Avrupa Konseyi) -ki sık sık daha önce bahsettiğimiz Council of Europe ile karıştırılmaktadır- olarak kurumsallaştırılmış ve yılda 3 defa toplanılması kararlaştırılmıştır.¹⁴¹ Avrupa Konseyi ilk toplantısını 10-11 Mart 1975’te Dublin’de yapmıştır.

Bu toplantıda ayrıca 3 önemli karar daha alınmıştır: Birincisi Avrupa Parlamentosuna doğrudan seçim konusunda mutabakata varıldı (Avrupa Parlamentosunun doğrudan genel oyla ilk seçimleri 7-10 Haziran 1979’da yapıldı),

138 Beril DEDEOĞLU, Adım Adım Avrupa Birliği, Çınar Yayınları, İstanbul 1996, s. 110-112

139 http://ekutup.dpt.gov.tr/ab/kronoloj.pdf. 14.02.2004

140 Beril DEDEOĞLU “Avrupa Birliğinin Oluşum ve İşleyişi”, Dünden Bugüne Avrupa Birliği (Edit.

Beril DEDEOĞLU), Boyut Yayınları, İstanbul 2003, s. 51

141 Rıdvan KARLUK, Avrupa Birliği ve Türkiye, Beta Yayınları, İstanbul, 2002, s. 15

ikincisi Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonunun kurulması onaylandı ve ekonomik ve parasal birliğin oluşturulması yönündeki kararlılıklarını vurguladı, üçüncüsü Belçika Başbakanı Leo Tindemans’dan, 1975 yılı sonuna kadar Avrupa Birliği konusunda bir özet rapor sunması talep edildi.¹⁴²

7 Ocak 1976’da Belçika Başbakanı Leo Tindemans, hükümet ve devlet başkanlarının talebi üzerine, Avrupa Birliğine ilişkin raporunu yayınladı. “İki Vitesli Avrupa” olarak bilinen Tindemans Raporu; ekonomik-sosyal birlik, ardından siyasal birlik ve onun ardından da halkların yakınlaştırılması sağlanarak Avrupa Birliğinin kurulmasını, ancak hazır olmayanların ya da yeni katılacak üyelerin bu süreci arkadan izleyerek iki vites yaratmalarının olanaklı kılınmasını savunmuştur.¹⁴³ Konsey 29-30 Kasım 1976 La Haye toplantısından sonra, Tindemans Raporu doğrultusunda bir bildiri yayınlamış ve Konseyin Rapordaki görüşlerin tamamına katıldığını belirtmiştir.¹⁴⁴

24 Eylül 1979’da yayınlanan Spierenburg Raporu Topluluğun tamamıyla değil sadece Komisyon ve Komisyonun birimleri üzerindeki çalışmaları içermiş ve ayrıca 5 Aralık 1978 yılında Avrupa Konseyinin emri ile hazırlanan ve Ocak 1979 yayınlanan

“Three Wise Men” “3 Akil Adam” veya “Akil Adamlar” olarak bilinen rapor, AT’nun güneye genişlemesi planı altında mevcut antlaşmalarla düzenlenen Topluluk kurumları işleyiş ve işbirliği üzerinde rapor sunmuştur. Ayrıca 9 Kasım 1981’de Fransız Hükümeti Topluluğu güçlendirmek için alınacak önlem ve uygulamalarla ilgili bir toplantı düzenlemiş ise de başarılı olunamamıştır.¹⁴⁵