Tahıllar

Sarayönü İlçesi’nin kapladığı sahada özellikle yaz aylarında görülen şiddetli buharlaşma ve yağış azlığı sonucunda kuraklık yaşanmaktadır. Bu nedenle Sarayönü Ovası’nda tarım üretiminin payı daha fazladır (Foto 18). 2005 yılına ait verilerine göre; 46.260 hektarlık alan, buğday üretimi için ayrılmış ve aynı yıl yaklaşık 106.898 ton buğday elde edilmiştir. Aynı şekilde 26 100 ha lık saha arpa üretimi için kullanılarak 55 710 ton üretim gerçekleştirilmiştir (Tablo 33).

En yaygın tahıl ekim alanları; Başhüyük, Gözlü, Kadıoğlu, Çeşmelisebil kasabaları ve Konar, Yenicekaya, Karatepe, Özkent, Kuyulusebil, Karabıyıklı, Ertuğrul köyleri ile ilçe merkezidir. Diğer kasaba ve köylerin yerleşim alanları dağlık

bölgede yer aldığından ve buralarda arazi miktarı az olduğundan tahıl ekimi sınırlıdır. Buralarda küçükbaş hayvancılık yaygın durumdadır.

Sarayönü çevresindeki tarımla uğraşan insanlar yetiştirdiği tahılın bir kısmını kendileri için olarak alıkoymakta, ihtiyaç fazlasını ise ofise veya tüccarlara satmaktadırlar. Buradan da ülkenin ihtiyacı olan bölgelere sevk edilir. Burada üretilen arpa bira yapımına elverişli olduğu için büyük bir kısmı İzmir’deki bira fabrikalarına gönderilir.

Etüt sahasında tahıl ürünlerinin fazla yer tutmasından dolayı halk arasında “Türkiye’nin tahıl ambarı Konya, Konya’nın tahıl silosu ise Sarayönü’dür” sözü yaygındır (Foto 18).

Araştırma Sahasındaki tahıl yetiştirilen topraklarda, hastalık, zararlı böcekler (Süne, kımıl salgını), ve iklim koşulları yönünden bazı zamanlarda büyük sorunlar yaşanmaktadır. Bunun için bölgede bulunan (TİGEM) Devlet Üretme Çiftliklerinde yapılan araştırma, geliştirme çalışmaları sonucunda bölgede yaşanan problemleri çözme ve nadas yerine uygun bitkilerin yetiştirilmesine dair çalışmalar yapılmaktadır.

3.1.3.2. Endüstri Bitkileri

Etüt sahasındaki tarım alanlarının %0,69’u (540 ha.) endüstri bitkileri için kullanılmaktadır. Endüstri bitkileri içersinde şekerpancarı birinci sırada yer alır (Foto 20). Bunu mısır ve ayçiçeği izler (Tablo 33).

Sarayönü ilçesinde şekerpancarı üretimi Konya İli’nin diğer ilçelerine göre düşük olduğu görülür. Bunun en önemli sebebi şekerpancarın su isteği yüksek bir bitki olmasıdır. Bunun yanında düşük fiyat, kota uygulaması gibi faktörler de sahada şekerpancarı üretimini sınırlandıran diğer unsurlardır.

Son yıllarda Sarayönü içerisinde, gerek D.S.İ. ve gerekse sulama kooperatiflerinin çalışmaları neticesinde ilçede yetiştirilen buğday ve şekerpancarı üretiminde artış kaydedilmiştir. Ayrıca sulamanın yanında, gübreleme ve kaliteli tohum kullanımı da ilçedeki şekerpancarı üretimini arttırmaktadır.

Etüt sahasındaki mısır üretiminde hayvan yemi olarak kullanılan slajlık mısırın oranı daha fazladır. Slajlık mısır üretimi ise her geçen yıl artmaktadır.

Araştırma sahasında ayçiçeğinin 2005 yılında üretimi 75 ton civarında olduğu görülür. Bu ürünün bir kısmı yağlık, bir kısmıda çerezlik olmak üzere kullanılır.

3.1.3.3. Yem Bitkileri

Sarayönü ilçesinde yetiştirilen yem bitkilerinin toplam tarım alanları içerisindeki payı % 1,07 (835 ha.)’dir. Burada yem bitkilerinden fiğ, trikatale korunga ve yonca yetiştirilmektedir. Toplam tarım alanları içerisinde fiğ % 0,49’luk (382 ha.), korunga % 0,19 (150 ha), yonca ise % 0,33’lük (253 ha.) bir orana sahiptir (Tablo 33).

3.1.3.4. Sebzecilik

İlçede sulak yerler çok az olduğu için ve taban suyundan da çok fazla yararlanılmadığı için sebzecilik faaliyetleri istenilen düzeyde gelişmemiştir. Sarayönü’nde sebze bahçeleri genelde Bakırpınar Deresi’nin geçtiği Zengi, Yenicekaya ve Değirmenli köyleri çevresinde toplanmıştır.

İlçede sebzecilik, aile sebzeciliği görünümündedir. Ancak az olmakla beraber ıspanak, patates, fasulye gibi sebzeler ticari amaçla yetiştirilmektedir (Tablo 34). Ancak ilçede görülen iklimin karasal olması ve iklim şartlarının elverişli olmaması sebzelerin geç yetişmesine neden olmakta, bu da çiftçiye pek fazla bir kâr getirmemektedir.

Tablo 34. İlçede Sebze Üretimi (2005)

ÜRÜN ADI _ALAN(Ha) EKİLEN %’si ÜRETİM_{(Ton) (Kg/Ha)} VERİM

Lahana (beyaz) 8 8,6 80 10.000 Marul (kıvırcık) 3 3,2 30 10.000 Marul (göbekli) 3 3,2 30 10.000 Maydanoz 4 4,3 20 5.000 Nane 4 4,3 20 5.000 Hıyar 10 10,9 150 - Patlıcan 10 10,9 50 5.000 Domates 10 10,9 200 -

Biber (sivri çarliston) 10 10,9 50 5.000

Kavun 10 10,9 100 10.000

Fasulye (taze) 20 21,7 70 3.500

Toplam 92 100 800 63.500

Kaynak:İl Tarım Müdürlüğü verileri 2005

Sarayönü İlçesi’nde en fazla yetiştirilen sebze fasulye (taze) dir. Bunu: domates, biber, patlıcan ve kavun takip eder (Tablo 34). Fasulye üretimi, tüm sebzeler içersinde önemli bir yere sahiptir. Sulama imkanlarının daha da geliştirilmesi, kaliteli tohum kullanımının arttırılmasıyla bu üretim daha da arttırılabilir. Bunların dışında yetiştirilen diğer sebzeleri şu şekilde sıralayabiliriz; lahana, marul, maydanoz, hıyardır.

Araştırma sahasında özel sektöre ait tarım işletmeleri bulunmaktadır. Bunların arasında organik tarım metoduna göre sebze yetiştiren işletmelerden en önemlisi Demirpolat Organik Tarım İşletme’sidir.

3.1.3.5. Meyvecilik

Araştırma sahasında meyvecilik geçmiş yıllara dayanmaktadır. Günümüzde sahanın iklim, toprak ve sulama imkanları doğrultusunda armut, elma, erik, kayısı, kiraz, vişne, badem, ceviz yetiştirilmektedir (Tablo 35).

Sarayönü İlçesi’nde 2005 yılı itibarıyla en çok üretimi yapılan meyve elma (1794 ton)’dır. Bunu sırası ile armut (284 ton), erik (48 ton), vişne (180 ton), kiraz (40 ton), ceviz (18 ton), kayısı (34 ton), ve badem (1ton) izler (Tablo 35).

Tablo 35. Sarayönü’nde Meyve Türlerine Göre Ağaç Sayısı ve Üretim Miktarlarının Yıllara

Göre Değişimi (2005)

Kaynak: Konya Tarım İl Müdürlüğü, 2005

3.2. Hayvancılık

Sarayönü’nde hayvancılık önemli bir gelir kaynağıdır. Ancak bölgenin iklim karakterine bağlı olarak tarım biraz daha önem kazanmıştır. Ancak 1980’li yıllarda ilçeye kurulan devlete ait tesisler hayvancılığın gelişmesine katkı sağlamıştır. Bu tesislerden birisi olan Gözlü Tarım İşletmesi, özellikle yöre hayvancılığına önemli katkı sağlayan kuruluşlardan birisidir.

Gözlü Tarım İşletmesi; Konya ili, Sarayönü ilçesi sınırları içerisinde, Konya ‘ya 78 km uzaklıkta bulunmaktadır. İşletmenin doğusunda Özkent, Batısında Gözlü, güneyinde Kolukısa, kuzeyinde Çesmelisebil, kuzeybatısında ise Başkuyu kasabası bulunmaktadır. Altınova Tarım İşletmesine 34 km’lik bir stabilize yolla bağlantısı bulunmaktadır. Ayrıca ve Konuklar Tarım İşletmesi arazileri’ne 7-8 km’lik mesafededir.

Gözlü Tarım İşletmeleri Müdürlüğü, 1943 yılında Başkuyu grup amirliğine bağlı bir zirai işletme olarak kurulmuştur. 1950 yılında ise devlet üretme çiftliği haline dönüştürülmüştür.

Gözlü Tarım İşletmesi Müdürlüğü denizden yüksekliği 1000–1025 m. arasında yer almakta ve 290.000 dekarlık bir arazi üzerinde kurulmuştur (Gözlü

Toplu meyvelikler

Ağaç sayısı Dağınık ağaç sayısı Meyve adı Kapladığı alan (hektar) Meyve veren yaşta Meyve vermeyen yaşta Meyve veren yaşta Meyve vermeyen yaşta Toplam meyve veren ağaç sayısı Üretim (ton) Armut 10 1.655 - 1.500 50 3.155 284 Elma (golden) 6 1.150 - 4.988 5 6.138 430 Elma (starking) 24 3.850 - 16.405 5 20.255 1.215 Elma (amasya) 3 245 - 1.630 100 1.875 94 Elma (grannysmith) 1 55 - 325 5 380 23 Elma (diğer) 2 195 - 332 5 527 32 Erik - - - 1.200 300 1.200 48 Kayısı (zerdali hariç) 3 500 - 1.200 125 1.700 34 Kiraz - - - 800 230 800 40 Vişne - - - 3.600 200 3.600 180 Badem 2 60 240 140 10 200 1 Ceviz 16 100 1.200 500 5.400 600 18

Devlet Üretme Çiftliğinin Hidrolojisi, s. 99–117). Bugün bölge tarımının ilerisinde tekniklerin kullanıldığı TİGEM’e bağlı 38 işletmeden biri olmuştur. 290.000 dekar arazinin 191.000 dekarında hububat ziraatı yapılmakta, geriye kalan kısmı mera ve yol dur. Rüzgâr erozyonunu önleyici orman şeridi ise ağaçlıktır.

İşletmede buğday ve arpa ekimi yapılmaktadır. Yem bitkilerinden korunga, ot ve tohum elde etmek için yetiştirilmektedir. İşletmede 4.500 baş akkaraman ve ivesi ırkı ile koyunculuk yapılmaktadır. Bunlardan yılda 200 ton süt, 20 ton yapağı ve 5.500 adet kuzu alınmaktadır. 1000 baş damızlık koyun satılmaktadır. Süt ise işletmede yoğurt ve peynir yapılarak halka sunulmaktadır.

3.2.1. Küçükbaş Hayvancılık

Bilindiği gibi İç Anadolu Bölgesi’nin karakteristik bitki örtüsü bozkırdır. Küçükbaş hayvanlar bozkırlarda gelişme gösterirler.

Ayrıca ilçenin sahip olduğu 18 860 hektarlık çayır ve mera varlığı hayvancılık olarak koyunculuğun gelişmesine imkân tanımıştır. Koyun tipik bir bozkır hayvanıdır. Bu yüzden ilçedeki doğal şartlara çok çabuk uymuştur. İlçedeki koyunların büyük bir kısmı Karaman türündedir. Kuyruğu büyük, yağlı ve yünü kabadır. Ayrıca ilçedeki Devlet Üretme Çiftliği önderliğinde merinos türünden koyunlar da yetiştirilir. İlçede merinos koyununa Karaman koçu katılarak Kırma adı verilen melez bir ırk üretilmiştir. Günümüzde ortalama olarak 51 598 baş koyun, 2 998 baş keçi beslenmektedir (Tablo 36).

Tablo 36. Sarayönü İlçesi’ndeki Küçükbaş Hayvan Varlığı (2005). 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Kuzu(Dişi-Erkek) 6 Ay 2.221 2.500 4.000 3.822 Toklu(Dişi-Erkek) 6-12 Ay 11.402 11.506 8.079 8.700 10.000 9.557 Şişek(Dişi-Erkek)12-24 Ay - - 12.110 12.100 11.000 10.514 Koyun +24 Ay 32.841 32.508 23.939 20.000 25.000 23.893 Koç +24 Ay 1.368 1.363 3.045 3.000 3.500 3.345 KOYUN (Y ERL İ- D İĞ ER)

Her yaşta TOPLAM 45.611 45.377 49.394 46.300 53.500 51.131

Kuzu(Dişi-Erkek) 6 Ay 123 125 60 30 30 28 Toklu(Dişi-Erkek) 6-12 Ay 65 100 100 95 Şişek(Dişi-Erkek)12-24 Ay - - 90 100 100 95 Koyun +24 Ay 358 351 261 200 200 192 Koç +24 Ay 14 15 15 60 60 57 KOYUN (MER İNOS )

Her yaşta TOPLAM 495 491 491 490 490 467

KOYUN _TOPL AM Kuzu(Dişi-Erkek) 6 Ay 11.525 11.631 2.281 2.530 4.030 3.850 Toklu(Dişi-Erkek) 6-12 Ay 8.144 8.800 10.100 9.652 Şişek(Dişi-Erkek)12-24 Ay 0 0 12.200 12.200 11.100 10.609 Koyun +24 Ay 33.199 32.859 24.200 20.200 25.200 24.085 Koç +24 Ay 1.382 1.378 3.060 3.060 3.560 3.402

Her yaşta TOPLAM 46.106 45.868 49.885 46.790 53.990 51.598

Oğlak(Dişi-Erkek) 6 Ay 250 100 600 510 Çebiç(Dişi-Erkek) 6-12 Ay 600 500 216 211 450 200 400 340 Gezdan(Dişi-Erkek)12-24 Ay - - - - 200 200 200 170 Keçi +24 Ay 2.800 1.850 1.117 1.115 500 500 2.114 1.800 Teke +24 Ay 55 150 113 115 100 100 150 125 KIL KEÇ İ

Her yaşta TOPLAM 3.455 2.500 1.446 1.441 1.500 1.100 3.464 2.945

Oğlak(Dişi-Erkek) 6 Ay 5 5 10 8 Çebiç(Dişi-Erkek) 6-12 Ay 120 0 15 15 10 10 10 9 Gezdan(Dişi-Erkek)12-24 Ay - - - - 10 10 7 6 Keçi +24 Ay 400 0 40 41 25 25 30 25 Teke +24 Ay 10 0 5 4 10 10 5 5 T İFT İK KE Ç İ

Her yaşta TOPLAM 530 0 60 60 60 60 62 53

Oğlak(Dişi-Erkek) 6 Ay 255 105 610 518 Çebiç(Dişi-Erkek) 6-12 Ay 720 500 231 226 460 210 410 349 Gezdan(Dişi-Erkek)12-24 Ay 0 0 0 0 210 210 207 176 Keçi +24 Ay 3.200 1.850 1.157 1.156 525 525 2.144 1.825 KEÇ İ TO PLAMI Teke +24 Ay 65 150 118 119 110 110 155 130

Her yaşta TOPLAM 3.985 2.500 1.506 1.501 1.560 1.160 3.526 2.998

3.2.2. Büyükbaş Hayvancılık

İlçede, karasal iklim şartlarının etkili olması sebebiyle kış ayları soğuk, yazları ise sıcak ve kurak geçer. Bitki örtüsü cılız ve seyrek olması sonucu ilçede büyükbaş hayvan beslemeye elverişli bir ortam oluşmamıştır. Bilindiği gibi bu hayvanlar gür otlak ister. İlçede bu tür otlak ve mera arazileri oldukça azdır. Kısa ve seyrek otlardan meydana gelmiş olan step (bozkır) araziler geniş yer kaplamaktadır. İlçede yetiştirilen yerli tip (kırma) dediğimiz küçük yapılı sığırlar çevre şartlarına uymuşlardır. Ancak İlçede kurulan devlete ait çiftliklerde (TİGEM) yurt dışında ithal edilen et ve süt üretimi oldukça yüksek olan büyükbaş hayvanlar beslenmektedir. İlçede toplam 8801 adet sığır cinsi hayvan beslenmektedir (Tablo 37, Foto 21).

Tablo 37. Sarayönü İlçesi’nin Büyükbaş Hayvan Varlığı (2005) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Erkek(Dana-Buzağı)-12 Ay 225 400 971 955 Dişi (Dana-Buzağı)-12 Ay 230 400 971 960 Tosun 12-24 Ay 210 220 186 180 Düve 12-24 Ay 879 891 245 250 186 185 İnek + 24 Ay 1.277 1.253 1.248 1.000 2.698 2.650 Boğa + 24 Ay 43 45 60 65 402 395 Öküz + 24 Ay 0 0 0 0 0 0 S ığ ır (sa f kü lt ür)

Her yaşta TOPLAM 2.199 2.189 2.218 2.335 5.414 5.325

Erkek(Dana-Buzağı)-12 Ay 854 750 400 393 Dişi (Dana-Buzağı)-12 Ay 841 800 400 390 Tosun 12-24 Ay 864 365 153 150 Düve 12-24 Ay 1.400 1.394 361 360 193 190 İnek + 24 Ay 2.601 2.643 2.814 2.200 1.338 1.315 Boğa + 24 Ay 123 118 124 125 235 230 Öküz + 24 Ay 0 0 0 0 0 0 S ığ ır (kültür mele zi)

Her yaşta TOPLAM 4.124 4.155 5.858 4.600 2.719 2.668

Erkek(Dana-Buzağı)-12 Ay 210 350 126 123 Dişi (Dana-Buzağı)-12 Ay 852 850 214 310 126 124 Tosun 12-24 Ay 212 210 65 65 Düve 12-24 Ay 220 220 65 62 İnek + 24 Ay 1.216 1.218 1.234 1.200 408 400 Boğa + 24 Ay 63 62 65 65 35 34 Öküz + 24 Ay 0 0 0 0 0 0 S ığ ır (y er li -d iğ er)

Her yaşta TOPLAM 2.131 2.130 2.155 2.355 825 808

Erkek(Dana-Buzağı)-12 Ay 1.289 1.500 1.497 1.471 Dişi (Dana-Buzağı)-12 Ay 1.285 1.510 1.497 1.474 Tosun 12-24 Ay 1.286 795 404 395 Düve 12-24 Ay 3.131 3.135 826 830 444 437 S ığ ır t op lam ı İnek + 24 Ay 5.094 5.114 5.296 4.400 4.444 4.365 Boğa + 24 Ay 229 225 249 255 672 659 Öküz + 24 Ay 0 0 0 0 0 0

Her yaşta TOPLAM 8.454 8.474 10.231 9.290 8.958 8.801

3.2.3. Kümes Hayvancılığı

İlçede kümes hayvanı olarak genelde en çok tavuk, hindi, kaz ve ördek beslenmektedir. İlçede kümes hayvancılığı modern koşullarda pek yapılmadığı için bu alanda ilçe geri kalmıştır. Ancak son zamanlarda kurulan Atak Tavukçuluk gibi çiftlikler gelişme göstermiş (Foto 22), ancak ilçede bu sektör aile tavukçuluğu ile sınırlı kaldığı için. kümes hayvancılığı üretimi istenilen düzeye gelememiştir. İlçede 60.000 tavuk, 1.600 hindi ve 250 kaz bulunmaktadır (Tablo 38).

Tablo 38. Sarayönü İlçesi’nin Kümes Hayvan Varlığı (2005)

TEKTIRNAKLI TOPLAMI 208 207 202 200 243 170 Broiler tavuk 0 0 4.000 0 0 0 Yumurtacı tavuk 0 0 28.000 35.000 60.000 60.000 Tavuk Toplamı 0 0 32.000 35.000 60.000 60.000 Ördek 0 0 0 0 0 0 Kaz 0 0 0 0 200 250 Kan atl ıla r Hindi 0 0 0 0 1.500 1.600 KANATLI TOPLAMI 0 0 32.000 35.000 61.700 61.850 Kaynak: İl Tarım Müdürlüğü Verileri 2006

3.2.4.Arıcılık

Bölge ikliminin arı yetiştirilmesine müsait olmaması, bitki çeşidinin az olması gibi nedenlerden ötürü arıcılık ilçede pek gelişmemiştir. İlçede 2005 yılı itibariyle 370 arı kovanı bulunmaktadır. Bunlardan ortalama olarak 6,550 kg bal üretimi yapıldığı tespit edilmiştir (Tablo 39).

Tablo 39. Sarayönü ve Çevresindeki Arıcılık Faaliyeti ( Karakovan 2005).

Üretim yılları 2001 2002 2003 2004 2005 Yeni Usul Kovan Sayısı 340 380 400 450 370 Bal (Kg) 6.800 7.600 7.500 8.000 6.550 Balmumu (Kg) 0 0 500 0 0

Ar

ı

Arı Besleyen Köyler Sayısı 8 8 8 3 3 Kovan Toplamı 340 380 400 450 370

3.2.5. Balıkçılık

İlçe dere, göl gibi unsurlar bakımından oldukça fakirdir. İlçede bulunan Bakırpınar ve Gözlü derelerinde somon gibi balık türleri bulunur. Ancak bunların ticari bir değeri yoktur. Yöre halkı tarafından tutularak yerinde pişirilir ve yenir. Ancak Ülkemizde ilk kez tarla kültür balıkçılığını başlatan Konuklar Tarım İşletmesi’dir. Bu kuruluş Yenicekaya, Değirmenli ve Büyükzengi köylerinde özel şahıslarca kurulan tarla kültür balıkçılığına örnek olmuştur. Genelde topraktan yapılmış bu havuzlarda alabalık beslenmektedir (Foto 24).

Konuklar Tarım İşletmesi, Sarayönü’ne 7 km. Konya’ya 45 km uzaklıktadır. Kuzeyinde, Gözlü kasabası ve Kökez; batısında, Yenicekaya köyü ve Beşgöz gölü; doğusunda, Sarayönü ilçe merkezi arazileri yer alır. İşletme, 42.610 dekar arazi üzerinde kurulmuştur. 1950 ile 1983 yılları arasında Konuklar Devlet Üretme Çiftliği olarak hizmet vermiş, 20.06.1983’den sonra Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne (TİGEM) bağlanarak faaliyetlerine devam etmiştir. Bu arada, Tarım Meslek Lisesi ve Zirai Alet Makine Kullanımı ve Tamir Bakımı üzerine eğitim veren okullar 1983 yılına kadar eğitimlerini sürdürmüş bu tarihten sonra Çumra ilçesine taşınmıştır (Konuklar D.Ü.Ç. Brifingi, 2006).

İşletme TİGEM’e bağlı bir kuruluş olduğu için faaliyetler genelde tarım üzerine yapılmaktadır. İşletme 42 610 dekar arazi üzerinde kurulmuştur. Bunun 31 125 da kuru tarım alanı, 2 300 da sulu tarım olup toplam tarla arazisi 33 425 da ‘dır. Geriye kalan arazinin 1 850 da park-ağaç ve orman arazisi, 7 335 da‘ı ise kültür dışı arazi (Yollar,kanallar) olarak kullanılmaktadır. Zirai üretim yapılan tarla arazisinde, hayvancılığa yönelik silajlık mısır ve yonca yetiştirilmektedir.

Tarla arazilerinde 2005 yılı üretim miktarlarına bakıldığında: 3.092 ton buğday, 675 ton arpa, çayır ve mera arazilerinden 372 ton yonca, 223 ton fiğ, 4.088 ton slaj mısır üretim yapılmıştır. Ayrıca Toplam arazilerin 2.300 da’ı sulu tarla arazisidir. İşletmenin sulama kaynağı Beşgöz adı verilen göletten sağlanmaktadır. Değişik zamanlarda yapılan ölçümlerde kaynak debisinin 500 lt/sn civarında olduğu tespit edilmiştir. Bu suyun ½ ‘si işletmeye ait olup, İşletme ortalama olarak 220

lt/sn‘lik kısmından yaralanmaktadır. Su, beton sulama kanalları ile araziye alınmakta, yüzey sulama ve yağmurlama sulama yapılmaktadır. Gölet etrafındaki arazilerde, şekerpancarı ekimi fazla olduğu yıllarda alınan su miktarı 140 lt/sn’ye kadar düşmektedir (Konuklar D.Ü.Ç. Brifingi, 2006).

İşletmede hayvan varlığı olarak montofon cinsi (esmer ırk) süt sığırcılığı yapılmaktadır. 564 baş sığır mevcut olmakla birlikte bunların yaklaşık 247 baş kadarı ana kadroyu oluşturmaktadır. Bu hayvanların yeminin önemli bir kısmı Altınova T.İ.M.’den sağlanmaktadır. İhtiyaca göre erkek buzağılar çevredeki vatandaşlara satılmakta, satılamayanlar ise Samsun’daki Gelemen T.İ.M.’ne besicilik faaliyetleri için gönderilmektedir. Dişi buzağıların önemli bir kısmı işletmedeki sürünün devamı için elde tutulmaktadır. Bu ineklerin süt verimleri ortalama olarak bir laktasyon devresinde 5–6,5 / yıl ton civarındadır. Üretilen sütün bir kısmı işletme içerisinde tüketilmekte geriye kalan önemli bir kısmı ise Ankara’daki Atatürk Orman Çiftliği’ne gönderilmektedir (Konuklar D.Ü.Ç. Brifingi, 2006).

3.3. Madencilik

Sarayönü İlçesi’nde en önemli maden Sızma- Halıcı (Lâdik) çevresinde bulunan cıva’dır. Farklı zamanlarda kullanılan cıva yatakları özellikle 1964-1990 döneminde Etibank tarafından işletilmiştir.

İlçe sınırları içerisinde kalan Lâdik (Halıcı) çevresindeki en önemli cıva yatakları Kurşunlu Beldesi’nde yer almaktadır (Foto 23). Zaman içerisinde Kurşunlu’da cıva yatakları açılmıştır. Daha sonra 1968 yılında Kurşunlu’da kurulan cıva işletmesi yöre insanına iş imkanı sağlamıştır. Kurşunlu bir köy yerleşmesi iken kısa sürede nüfuslanarak kasaba yerleşmesi haline gelmiştir. Ancak işletmede çalışan işçiler ve çevrede görülen sağlık sorunları nedeni ile 1990 yılında işletme kapatılmıştır. Bu durum özellikle yöre insanının ekonomik durumunu olumsuz yönde etkilemiştir.

3.4. Sanayi

Sarayönü köy ve kasabalarında 45 değişik meslek dalında faaliyet gösteren 1 865 esnaf ve sanatkâr bulunmaktadır. İlçenin kalkınmasına öncülük eden esnaf ve sanatkârlara kefalet kooperatifi aracılığı ile kredi verilmektedir. Sarayönü İlçesi’nde ekonomi genel olarak tarıma dayanır. İlçe zamanımıza kadar sanayileşmeden gerekli payını alamamıştır. Tarımdaki sanayileşme yeterince sağlanamamıştır. İlçede yıllardır bulunan ve Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne bağlı iki işletmede, klasik üretimler dışında, Konuklar işletmesinde alabalık üretimi ve Gözlü işletmesinde küçükbaş hayvancılık yapılmaktadır. Bu işletmeler bu üretimler yanında bilgi birikimi ve tecrübeleriyle ilçede tarımın sanayileşmesine öncülük yapamamışlardır. İlçede yer alan Esnaf ve Sanatkarlar Odası‘nın verdiği bilgiler doğrultusunda;

Sarayönü İlçesi’nde son yıllarda sanayileşme eğilimi yükselmiştir. Un ve yem sanayisi yanında, yeni sanayi tesisleri kurulmakta ve sanayiye dayalı üretim artmaktadır. Küçük ve orta ölçekli sanayi tesisleri yaygınlaşmaktadır. İlçede tarıma bağlı olarak sanayi faaliyetleri de bu ölçüde gelişmiştir. Daha çok ilçede un ve yem fabrikaları bulunmaktadır. Sarayönü’nde 1960’lara kadar “kara değirmen” adı verilen su veya motorla çalışan taş ile unu öğüten değirmenler bulunmaktaydı. İlçede ilk un fabrikası 1960’da kurulmuş ancak başarılı olunamamıştır. Daha sonraları 1965’te Derya Un Fabrikası adı altında un fabrikası kurulmuştur. Günlük kapasitesi 30 ton olan fabrika 4 katlı binasıyla hizmet vermektedir. 1971’de ise Emek Un Fabrikası açılmıştır. 20 tonluk buğday işleme kapasitesi bulunmaktadır.

Kuruluş tarihi öncelik sıralamasına göre ilçede faaliyet gösteren üretim yerlerini kısaca belirtebiliriz:

Güney Un ve Yem San Tic Aş: Güneyler, 1989 yılında Sarayönü Ticaret Borsası karşısında yaklaşık 35.000. m²’lik arsa alarak 60 tonluk bir kantar ve depolar yapmış, daha sonra 1990 yılında Güneyler A.Ş. yi kurarak un fabrikasının temeli atılmış ve 1992 yılında üretime başlamıştır. 1997 yılında şirket bünyesinde yem fabrikası kurulmasına karar verilmiş ve temeli atılmış ve 1998 yılında yem fabrikası

üretime başlamıştır.Un fabrikası yılda 17200 ton un ve 4320 ton kepek üretimi yapmaktadır. Fabrikada 15 işçi çalışmaktadır. Yem fabrikasında ise 29.600 ton yem üretimi yapılmaktadır. Fabrikada 17 adet işçi çalışmaktadır (Foto 17).

Demirpolat Şirketler Topluluğu: Demirpolat Şirketler Topluluğu bünyesinde bulunan Derya Un San. ve Tic. AŞ.1964 yılında bölgenin tarım ürünlerini değerlendirmek amacı ile kurulmuştur. Derya un o yıllarda bazı imkânsızlıklara rağmen dizel motorla 10 yıl imalatına devam etmiştir.1975 yılında elektrik sistemine geçmiştir. Bu süre zarfında kapasite artımı ve belirli revizyonlarla kendini yenilemiş günlük 150 ton /24 saat kapasite ve modern bir laboratuar ile faaliyetini devam ettirmekte ve 10 yıldır dünyanın çeşitli ülkelerine ihracata çalışmaktadır.

1989 yılında sanayi bölgesine göre hayvancılığa ve çiftçiliğe katkıda bulunmak üzere Saray Yem San ve Tic A. Ş. Kurulmuş ve bu gün yem çeşitleri imalatına devam etmekte olup entegre çalışmaları devam etmektedir.

Lâdik Halıcılık Kooperatifi: Lâdik Kasabası’nda kurulan kooperatif, 1968 yılında kasaba genelinde küçükbaş hayvancılığı geliştirmek maksadıyla kurulmuştur. Daha sonra Dünyaca ünlü Lâdik halısının üretimini artırmak ve halıcılığı geliştirmek amacıyla faaliyetlerine devam etmiştir. Bu amaç doğrultusunda günümüze kadar çalışmalarına devam ederek halı üretiminde istihdam edilen eleman sayısı 800’ü bulmuştur. Kooperatifimiz bünyesinde senede 2500 m² Lâdik halısı üretilip iç ve dış piyasalara pazarlanmaktadır. Kooperatifimiz Bünyesinde ek olarak market işletilmektedir. Kooperatifimizin amacı halıcılığımızı daha da geliştirerek istihdamı artırmak iç ve dış piyasalarda aranılan özelliklerde Lâdik halısı üretmektir.

Aslanoğlu Un San. ve Tic. Aş.: Şirket 15 Aralık 1989 yılında kurulmuştur. Şirketin faaliyet alanı ticaret sanayi ve nakliyeciliktir. Şirketin bünyesindeki un fabrikası inşaatına 1991 yılında başlanıp 1996 yılında bitirilmiştir. Şirketimizin yıllık kapasitesi 51.000 ton / yıldır. Mamul madde olarak yılda 38800 tonun ve 9720 ton kepek üretilmektedir. Fabrikada Şu anda 20 adet personel istihdam edilmektedir. Fabrika günde 8 saat çalışmaktadır. Ağustos 1998 tarihinden itibaren çalışma süresi

günde 16 saate ve işçi sayısı da 30 kişiye çıkarılacaktır. Fabrika tam kapasite çalıştığı zaman 50 kişi istihdam edilecektir. Şu anda fabrikada 50 kg’lık lüks unlar üretilmektedir.

Kompen: 1996 yılında Kombassan Şirketler Topluluğu bünyesinde faaliyetine başlamıştır. Kompen PVC kapı ve pencere üretimi yaparak Konya ve Türkiye ekonomisine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Fabrikanın kapasitesi 50 ton/gün olup, şu anda 35 ton /gün olarak üretim yapmaktadır. Fabrikada 250 işçi istihdam edilmektedir. Fabrikanın üretmiş olduğu ürünler yurtiçi ve yurtdışı pazarlarda satılmaktadır.

Atom Taşcı Dinlenme Tesisleri: İlk kuruluşu halı imalatı için kurulan tesis son 3 yıldan beri dinlenme tesisi olarak hizmet vermektedr. Konya-Afyon karayolu 40. km. Hacıpınar mevkide kurulmuş sahibi Mustafa Taşcı ve İrfan Taşcı’dır.

Ayrıca Konya-Afyon karayolu Ertuğrul-Lâdik arasında hizmet veren İnsu (Shell) petrol, Oflaz (Total) petrol, Kompen (Petrol ofisi) Petrol, Dinç oflaz (Tuta) petrol istasyonları bulunmaktadır.

Atak Tavukçuluk ve Ekipmanları Gıda Tekstil ve Turizm Sanayi Ticaret Anonim Şirketi: Konya-İzmir yolu 40 km. üzerinde Sarayönü İlçesi hudutları içinde, 100.000 m²’ye kurulan bu tesislerde şu anda 75.000/gün kapasiteli yumurta üretimi yapılmaktadır. Şirketin gelecekteki hedefleri arasında;

Komple akaryakıt istasyonu ve sosyal tesisleri , yem fabrikası , soğuk hava deposu

800.000 adet yumurta üretimi (günlük) , civciv ve yarka üretim tesisleri yer almaktadır.

Sarayönü İlçesi’nde yer alan diğer sanayi tesisleri ise şunlardır:

1-Cam Dekorculuğu: Merkez, Lâdik ve Başhüyük kasabalarında olmak üzere üç adet cam dekor atölyesi bulunmaktadır.

2-Konfeksiyon İşletmeciliği: Biri ilçe merkezinde diğeri de Başhüyük Kasabası’nda olmak üzere iki adet konfeksiyon ve trikotaj atölyesi bulunmaktadır.

3-Halı Üretim atölyeleri: İlçe merkezinde iki ve Lâdik Kasabası’nda olmak üzere toplam üç adet halı atölyesi faaliyette bulunmaktadır. Bu atölyelere ek olarak bir adet konfeksiyon atölyesi ve bir adet de ayakkabı atölyesi açılması planlanmıştır.