TABLO 3:MIGA 2004-2009 ÖNEMLİ FİNANSAL GÖSTERGELER (MİLYON DOLAR)

Finansal Göstergeler 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Faaliyet Geliri 26 24 17 49 55 51

Çalışma Sermayesi _{811 830 863 950 1.019 1.044}

Net Risk Tutarı 3.259 3.138 3.310 3.209 3.578 3.966

IDA’dan Kredi Almaya Uygun Ülkelerdeki

Net Risk Tutarı 1.139 1.341 1.435 1.411 1.477 1.362

Desteklenen Proje Sayısı 41 41 41 29 24 26

Garanti Sağlanan Proje Sayısı 55 62 66 45 38 30

Kaynak:The world Bank Annual Report 2008 , The World Bank Annual Report 2009, MIGA Annual Report 2008 ve 2009

Tablodan da görüleceği üzere MIGA 2004-2009 yılları arasındaki faaliyetlerinden net gelir elde etmiştir. MIGA’nın 2009 yılı faaliyet geliri 51 milyon

dolar olarak gerçekleşmiştir. MIGA 2009 yılında 26 projeyi desteklemiş, 30 projeye toplam 1.4 milyar dolar garanti sağlamıştır. MIGA’nın kurulduğu günden bu tarafa sağladığı garanti tutarı 20.9 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir (WB Annual Report ,2009:10 ve MIGA Annual Report, 2009:3-5).

1.3.5.Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıkları Çözüm Merkezi

(International Centre for Settlement of Investment Disputes)

1.3.5.1 Kuruluşu ve Üyeleri

Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıkları Çözüm Merkezi (ICSID) üye ülke ile bir başka üye ülkenin kişi veya kurumları arasında ortaya çıkabilecek yatırım anlaşmazlıklarının çözümüne yardımcı olabilmek ve daha yüksek miktarlarda uluslararası yatırım yapılabilmesi amacına hizmet etmek amacıyla 1965 yılında kurulmuştur. ICSID’ın toplam 75 maddeden oluşan bir Antlaşması mevcuttur. Kurulan bu örgüt Dünya Bankası çatısı altında ancak Dünya Bankasından bağımsız bir örgüttür (Kaya, 2003:13).

ICSID üyeliği bütün ülkelere açıktır, yani ICSID üyesi olabilmek için Dünya Bankasına üye olma şartı aranmamaktadır. Kuruluşundan itibaren ICSID üyesi ülkelerin sayısı sürekli artmaktadır. 2009 yılı itibariyle 157 ülke ICSID konvansiyonuna imza atarken bunların 144 tanesi bu konvansiyonu onaylatıp örgüte  depozite ederek ICSID üyesi haline gelmiştir (http://icsid.worldbank.org, Erişim Tarihi:02.01.2011). Kuruluşun merkezi Dünya Bankası’nın da merkezi olan Washington’dur. Dünya Bankası Başkanı aynı zamanda bu kuruluşun da Başkanlığını yürütür.

1.3.5.2.Amaçları

Yabancı yatırımcılar, GYÜ’lere yönelirken normal ticari risklerin dışında kalan tehlikelerden daima çekinmişlerdir. Bu ülkelerin ekonomik kalkınmalarında sermayeye olan ihtiyaç büyüktür. Bu ihtiyacın karşılanması amacıyla Dünya

Bankası, yabancı sermayenin ürktüğü riskleri ortadan kaldırmak ve yabancı yatırımcılara güven veren bir ortam yaratmak amacıyla ICSID sözleşmesini hazırlamıştır (Karluk,1998:276).

ICSID’in temel amacı kuruluş sözleşmesinin birinci maddesinde yer almaktadır. Bu maddeye göre amaç, ICSID antlaşmasını imzalayan yani bu kuruluşa üye olan ülkeler ile diğer üye ülkelerin kuruluşları arasında ortaya çıkabilecek yatırım anlaşmazlıklarının çözümü için gerekli uzlaşma zeminini oluşturmaktır. Bu tip sorunlar genelde ülkelerde iç yasal işlemlere konu olan işlemlerdir. Ancak bazı durumlarda bu tip sorunların uluslararası bir tahkim kurumu ile çözümlenmesi gerekebilir. ICSID bu tahkim kurumu görevini gören bir kuruluştur.

ICSID yukarıda değinilen amaca yönelik olarak bir hakem ya da uzlaştırma kurumu olarak çalışır. Üye ülkeler ile diğer üye ülkelerin kuruluşları arasında yatırım konularına ilişkin anlaşmazlık veya uzlaşmazlık çıktığında üç seçenek mevcuttur; (ı) mahkemeye başvurarak yargı kararı almak, (ıı) hakeme başvurarak ortak bir hakem kararı almak ve ona uymak, (ııı) bir uzlaştırma mercii önünde uzlaşma yolunu denemek (Bu durumda uzlaştırma mercii’nin kararı bağlayıcı değildir).ICSID, ikinci veya üçüncü yolun benimsenmesi halinde başvuru organıdır (Eğilmez, 1996:119).

1.3.5.3.Örgüt Yapısı ve Yönetim

ICSID’in örgütü; Yönetim Konseyi, Sekreterya, Uzlaşma Paneli ve Tahkim Paneli’nden oluşur. ICSID Yönetim Konseyi üye olan ülkelerin her birinin temsilcilerinden oluşur. Bir de söz konusu temsilcilerin yerlerine temsilciler bulunmadıklerı zaman toplantılara katılmak üzere birer yedek üye bulunur. Yönetim Konseyi’nin ICSID’in idari ve mali kurallarını kabul etmek, Tahkim ve Uzlaşma  Panellerine ilişkin kuralları kabul etmek, yıllık bütçeyi kabul etmek, Genel Sekreter ve yardımcısının hizmet koşullarını belirlemek gibi önemli görevleri vardır.

ICSID’de uzlaşmazlıkları çözümlemekle görevli üyelerden oluşan iki adet panel vardır. Her üye ülke bu panellere katılmak için kendi vatandaşları arasından

veya bir başka üye ülke vatandaşları arasından gerekli koşullara sahip dört kişi belirler. Dünya Bankası Başkanı da her panel için ayrı milliyetten olan on kişiyi belirleyebilir. Panel üyeleri altı yıl hizmet yaparlar. Bu süre yenilenebilir. Herhangi bir uzlaşmazlık çözümü veya tahkimi nedeniyle ICSID’e başvurulduğunda Genel Sekreter başvurunun çeşidine göre Uzlaşmazlık Paneli ya da Tahkim Paneli üyeleri arasından seçeceği kişilerden bir Uzlaşmazlık Komisyonu kurar.

1.3.5.4.Mali Kaynakları, Faaliyetleri ve Türkiye-ICSID İlişkileri

ICSID’in, Dünya Bankası grubunun diğer kurumlarından farklı olarak bir sermayesi ya da borçlanma vb gelir kaynakları yoktur. ICSID’in temel gelir kaynağı, merkeze intikal eden uzlaşma ve tahkim talepleri karşılığında ilgili taraflardan aldığı ücretlerdir. Eğer söz konusu gelirler ICSID’in giderlerini karşılamaya yetmezse o takdirde aradaki fark, Dünya Bankası üyesi ülkelerden, Bankada mevcut sermaye payları oranında, Dünya Bankası üyesi olmayıp da ICSID üyesi olan ülkelerden ise benzer yöntemler çerçevesinde Yönetim Konseyi tarafından belirlenecek oranlarda tahsil edilir (Eğilmez, 1996:121).

ICSID faaliyetlerini temel olarak yukarıda bahsettiğimiz paneller aracılığıyla sürdürür. Herhangi bir üye ülkede yatırım yapan bir başka ülke kökenli şirket ile ev sahibi ülke arasında bir yatırım anlaşmazlığı doğmuş ve mahkemeye gitmeksizin bu sorunun çözümü için ortak bir anlayış belirlenmişse konu ICSID’e getirilir.

Kurulduğu 1966 yılından bu tarafa ICSID’e 292 başvuru yapılmış olup bunların 24 tanesi 2009 yılında yapılmıştır. Bu başvuruların 205 tanesi sonuçlanırken diğerleri sonuçlanmayı beklemekte ya da sonuçsuz muallakta kalmış olan başvurulardır” (Worldbank Annual Report 2009 ve www.icsid.worlbank.org, Erişim Tarihi:10.12.2009).

Türkiye’nin yatırımlar için uygun bir hukuki iklim oluşturmaya yönelik çabalarının esasen 2000’li yıllardan başlayarak yoğunlaştığı gözlenmektedir. Türkiye bugün ulusal yatırım mevzuatına sahiptir. Uluslararası tahkimin önündeki yasal

engeller tamamen ortadan kaldırılmıştır. Türkiye, 1988 yılında ICSID sözleşmesini onaylayarak iç hukukunun bir parçası haline getirmiş olmakla beraber Türkiye’nin yatırım uyuşmazlıklarında ICSID tahkiminin yolunu akdetmiş olduğu iki taraflı yatırım anlaşmaları ile güvence altına alınmıştır (www.uedtp.org.tr, 

Erişim:10.12.2009).

Yatırım uyuşmazlıkları nedeniyle ülkemizde yatırım yapan bazı şirketler de ICSID tahkiminden yararlanmak amacıyla bu kuruluşa başvurmuşlardır. Bu kuruluşların adları ile dava numaraları aşağıdaki tabloda özet olarak verilmiştir.

TABLO 4: T.C. HÜKÜMETİ ALEYHİNE ICSID BÜNYESİNDE GÖRÜLEN