Taahhüt Aşamasında Öngörülemeyen Hallerde İşin Bitim Tarih

Taahhüt edilen inşaat ve onarma işinin yapılması sürecinde müteahhit açısından öngörülmeyen durumlar ortaya çıkabilmektedir. Öngörülmeyen durumlar; sözleşmenin feshi, müteahhidin ölümü, ağır hastalık, tutukluluk ve mahkumiyet halleri, tasfiye, devir olarak sınıflandırılabilmektedir.

71 _{Yapım İşleri Genel Şartnamesi, Madde 42.} 72 _{Kızılot, 193.}

34

2.3.4.6.1. Sözleşmenin Feshi

Normal iş bitiminin dışında herhangi bir nedenle sözleşmenin fesh edilmesi halinde müteahhit, hesaplarını kapatmak ve fesih tarihi itibariyle kar-zararını tespit etmek zorunda kalmaktadır. Bu durumda sözleşmenin feshi halinde, işin bitim tarihi, sözleşmenin fesih tarihi olmaktadır.73

2.3.4.6.1.1. Müteahhidin Sözleşmeyi Fesh Etmesi

Yüklenicinin mali zorluk içinde olması sebebiyle taahhüdünü yerine getiremeyeceğini gerekçeleriyle birlikte bildirmesi halinde, ayrıca protesto çekmeye gerek kalmadan kesin teminat ve varsa ek kesin teminatlar gelir kaydedilmektedir. Sözleşme feshedilerek hesabı genel hükümlere göre tasfiye edilmektedir.74

2.3.4.6.1.2. İdarenin Sözleşmeyi Fesh Etmesi

Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 20. Maddesine göre aşağıdaki hallerde idare sözleşmeyi feshetmektedir:

a. Yüklenicinin taahhüdünü ihale dokümanı ve sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirmemesi veya işi süresinde bitirmemesi üzerine, ihale dokümanında belirlenen oranda gecikme cezası uygulanmak üzere, idarenin en az yirmi gün süreli ve nedenleri açıkça belirtilen ihtarına rağmen aynı durumun devam etmesi,

b. Sözleşmenin uygulanması sırasında yüklenicinin 25. Maddede sayılan yasak fiil veya davranışlarda bulunduğunun tespit edilmesi hallerinde, ayrıca protesto çekmeye gerek kalmaksızın kesin teminat ve varsa ek kesin teminatlar gelir kaydedilir ve sözleşme feshedilerek hesabı genel hükümlere göre tasfiye edilmektedir.

Bir çok durumda feshin gerçekleştiği tarihle, hukuken tekamül ettiği tarih farklı olmaktadır. Örneğin, müteahhidin nedensiz olarak işi terk etmesi, idareye sözleşmeyi

73 _{Kızılot, 193.} 74 _{Kızılot, 193-195.}

35

feshetme hakkını vermektedir. Ancak işlemin hukuken tekabül edebilmesi için, feshin müteahhide tebliğ edilmesi gereklidir. Ayrıca tebliğ işleminden sonra da yapılmış işin kontrolü ve metrajlamasının yapılması, buna göre müteahhide hak kazandığı istihkakın ödenmesi gerekmektedir. Böylece, sözleşmenin feshi halinde da işin bitimi bakımından;

• İşin fiilen terk edildiği tarih,

• Feshin hukuken tekamül ettiği tarih,

• Fesihten sonra, inşaatın metrajlanıp, istihkak durumunun kesinlik kazandığı tarih, olmak üzere üç ayrı tarih ortaya çıkmaktadır.75

2.3.4.6.2. Müteahhidin Ölümü, Ağır Hastalığı, Tutukluluk ve Mahkumiyet Durumları

İşi yüklenen müteahhidin ölümü, ağır hastalığı, tutukluluğu veya özgürlüğünü kısıtlayıcı bir cezaya mahkumiyeti durumlarında uygulanacak hükümler Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 17. Maddesinde belirtilmekte olup, aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:

a) “Yüklenicinin ölümü halinde, sözleşme feshedilmek suretiyle hesabı genel

hükümlere göre tasfiye edilerek kesin teminatları ve varsa diğer alacakları varislerine verilir. Ancak, aynı şartları taşıyan ve talepte bulunan varislere idarenin uygun görmesi halinde, ölüm tarihini izleyen otuz gün içinde varsa ek teminatlar dahil taahhüdün tamamı için gerekli kesin teminatı vermeleri şartıyla sözleşme devredilebilir.”

b) “Ağır hastalık, tutukluluk veya özgürlüğü kısıtlayıcı bir cezaya mahkumiyeti

nedeni ile yüklenicinin taahhüdünü yerine getirememesi halinde, bu durumun oluşunu izleyen otuz gün içinde yüklenicinin teklif edeceği ve ilgili idarenin kabul edeceği birinin vekil tayin edilmesi koşuluyla taahhüde devam edilebilir. Ancak, yüklenicinin kendi serbest iradesi ile vekil tayin edecek

75 _{Tuna, Ö. (2009), “Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Faaliyetlerinin Vergisel Denetimi”, T.C. Marmara}

36

durumda olmaması halinde, yerine ilgililerce aynı süre içinde genel hükümlere göre bir yasal temsilci tayin edilmesi istenebilir. Bu hükümlerin uygulanmaması halinde, sözleşme feshedilerek yasaklama hariç haklarında 20 ve 22 nci maddeye göre işlem yapılır.”

2.3.4.6.3. Tasfiye

Tasfiye durumunda, şirket ve işveren arasındaki hukuki bağ sona ermekte ve sözleşme gereği taahhüt edilen işle ilgili olarak, tasfiyenin başladığı tarihe kadar yapılan harcamalar göz önüne alınarak, işveren ile şirket arasında bir tasfiye protokolü hazırlanmaktadır. Hazırlanan bu protokolde, işle ilgili olarak kesin kar veya zarar (yıllara yaygın inşaat ve onarım işi ile ilgili olarak kurumun bilançosunun aktifinde yer alan harcamalar ile pasifinde yer alan istihkaklar karşılaştırılarak) tespit edilmektedir. Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK)’nun 42. Maddesine göre tasfiye halinde, tasfiye edilen kurumlar namına tasfiye karı üzerinden tarh olunan vergiler, tasfiye beyannamesi verme süresi içinde ödenmektedir.76

2.3.4.6.4. Devir

Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 16. Maddesinde sözleşmelerin, zorunlu hallerde ihale yetkilisinin yazılı izni ile başkasına devredilebileceği yer almaktadır. Ancak, devir alacaklarda ilk ihaledeki şartların aranması yine aynı madde hükmüne göre zorunlu tutulmaktadır. Ayrıca, isim ve statü değişikliği gereği yapılan devirler hariç olmak üzere, bir sözleşmenin devredildiği tarihi takip eden üç yıl içinde aynı yüklenici tarafından başka bir sözleşmeye devredilemeyeceği veya devir alınamayacağı bu maddede belirtilmektedir.

İhale yetkilisinin vereceği izinle yapılan devir sözleşmesi ile müteahhit açısından iş bitmiş sayılmaktadır. Bu sözleşmeyle işverene karşı yapılan taahhüde bağlı borçlar sona ermektedir. Bu durumda yapılan devir sözleşmesinin hukuken tamamlandığı tarihin, devreden firma açısından işin bitim zamanı olarak ele alınması gerekmekte ve devir tarihine kadar oluşan faaliyet sonucunun ilgili yılda beyan edilmesi

76 _{Yılmaz, A. (2003), “Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşlerinde ve Özel İnşaatlarda Vergilendirme”,}

37

gerekmektedir. İşin devri halinde, devir alan kimse bütün hak ve vecibeleri ile işi devreden müteahhidin durumuna girecek, vergisel açıdan da mükellefiyet kendisine ait olacaktır. Devreden kişinin daha önce aldığı istihkakları da devralan kişiye devretmesi nedeniyle vergi kesintisi yapılmayacaktır. Maliye Bakanlığı, idarenin de onayı ile taahhüt edilen inşaat ve onarım işinin devri halinde, kesilen gelir vergisi stopajının devralan kişi tarafından beyannamede gösterilmek suretiyle mahsup edilebileceğini kabul etmiştir.77

38

II. BÖLÜM

İNŞAAT TAAHHÜT İŞLETMELERİNDE