İnşaat Taahhüt ve Onarım İşinin İhale Yapım Usuller

İhale makamının müteahhidi seçmek amacıyla istekliler arasında en uygun öneriyi kabul etmesine ihale denilmektedir. Bu seçimde şeffaflık, yeterlilik ve uygun fiyat gibi unsurlar gözetilmektedir. İnşaat taahhüt ve onarım işlerinde ihaleler; kapalı teklif usulü, açık ihale usulü, belli istekliler arasında ihale usulü, pazarlık usulü, doğrudan temin usulü olarak beşe ayrılabilmektedir.

2.3.1.1. Kapalı Teklif Usulü

Kapalı teklif usulünde, teklifler zarf içine konulup kapalı olarak sunulur. Bütün teklifler toplandıktan sonra, oluşturulan ihale komisyonu tarafından en uygun teklifi veren seçilmektedir.41

40 _{4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu, Madde 43.}

41 _{Adiloğlu B. (2006) “İnşaat Taahhüt İşletmelerinde Muhasebe Kayıtları, Birim Maliyetleme ve Bir} Uygulama”, İstanbul Üniversitesi SBE, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), s.18.

20

2.3.1.2. Açık İhale Usulü

Açık ihale usulü, bütün isteklilerin teklif verebildiği bir ihale usulüdür. Bu ihale türünde belirli bir sayıda teklif gelme şartı bulunmamaktadır. 42

2.3.1.3. Belli İstekliler Arasında İhale Usulü

Belli istekliler arasında ihale usulü, yapılacak ön yeterlilik değerlendirmesi sonucu idarece davet edilen isteklilerin teklif verebildiği usuldür. İşin özelliğinin uzmanlık ve/veya ileri teknoloji gerektirmesi nedeniyle açık ihale usulünün uygulanamadığı mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesi bu usule göre yaptırılabilmektedir.43

4734 Sayılı Kanunu’nun 10. Maddesine uygun olarak belirlenen ve ön yeterlilik dokümanı ile ön yeterlilik ilanında belirtilen değerlendirme kriterlerine göre adayların ön yeterlilik değerlendirilmesi yapılmaktadır. Belirtilen asgari yeterlilik koşullarını sağlayamayanlar yeterli kabul edilmemektedir. Yeterli olduğu tespit edilen bütün adaylara tekliflerini hazırlayabilmeleri için en az kırk gün süre verilerek ihaleye davet mektubu gönderilmektedir.

Ön yeterlilik değerlendirmesi sonucunda yeterli bulunmayan adaylara da yeterli bulunmama gerekçeleri yazılı olarak bildirilmektedir. İşin niteliğine göre rekabeti engellemeyecek şekilde 10. Maddeye uygun olarak belirlenen ve ihale dokümanı ile davet mektubunda belirtilen değerlendirme kriterlerine göre tekliflerin değerlendirmesi yapılarak ihale sonuçlandırılmaktadır. İhaleye davet edilecek aday sayısının beşten az olması veya teklif veren istekli sayısının üçten az olması halinde ihale iptal edilmektedir.44

Teklif veren istekli sayısının üçten az olması nedeniyle ihalenin iptal edilmesi durumunda, ihale dokümanı gözden geçirilerek varsa hatalar ve eksiklikler giderilmek suretiyle, ön yeterliliği tespit edilen bütün istekliler tekrar davet edilerek ihale

42 _{4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu, Madde 19.} 43 _{4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu, Madde 20.} 44 _{4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu, Madde 20.}

21

sonuçlandırılmaktadır.45 Bu ihale usulünün özelliklerinden birisi olan ön yeterlilik değerlendirmesi bu usulü diğer usullerden ayırmaktadır. Yapım işlerinde yeterlilik; ekonomik ve mali yeterlilik, mesleki ve teknik yeterlilik olarak iki aşamada belirlenmektedir.46

2.3.1.4. Pazarlık Usulü

Pazarlık usulü, Kamu İhale Kanunu’nda “ihale sürecinin iki aşamalı olarak

gerçekleştirildiği ve idarenin ihale konusu işin teknik detayları ile gerçekleştirme yöntemlerini ve belli hallerde fiyatı isteklilerle görüştüğü usul” şeklinde tanımlanmıştır.

Pazarlık usulünün hangi hallerde kullanılacağı kanunun 21. Maddesinde belirlenmiştir. Bu haller;

• Açık ihale usulü veya belirli istekliler arasında ihale usulü ile yapılan ihale sonucunda teklif çıkmaması,

• Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması, • Savunma ve güvenlikle ilgili özel durumların ortaya çıkması üzerine

ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması,

• İhalenin, araştırma ve geliştirme sürecine ihtiyaç gösteren ve seri üretime konu olmayan nitelikte olması,

• İhale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin özgün nitelikte ve karmaşık olması nedeniyle teknik ve mali özelliklerinin gerekli olan nitelikte belirlenememesi.

İstekliler, öncelikle ihale konusu işin teknik detayları ve gerçekleştirme yöntemleri gibi hususlarda fiyatı içermeyen ilk tekliflerini sunmaktadır. İdarenin ihtiyaçlarını en uygun şekilde karşılayacak yöntem çözümler üzerine ihale komisyonu

45 _{4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu, Madde 20.} 46 _{Kızılot, 46.}

22

her bir istekli ile görüşmektedir. Teknik görüşmeler sonucunda şartların netleşmesi üzerine bu şartları karşılayabilecek isteklilerden, gözden geçirilerek şartları netleştirilmiş teknik şartnameye dayalı olarak fiyat tekliflerini de içerecek şekilde son teklifleri vermeleri istenmektedir.

2.3.1.5. Doğrudan Temin

Doğrudan temin usulünün hangi hallerde kullanılacağı 4734 Sayılı Kanun’un 22. Maddesinde belirtilmiştir. Bu haller;

• İhtiyacın sadece gerçek veya tüzel tek kişi tarafından karşılanabileceğinin tespiti,

• Sadece gerçek veya tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili özel bir hakka sahip olması,

• Mevcut mal, ekipman, teknoloji veya hizmetlerle uyumun ve standardizasyonun sağlanması için ilk alımı izleyen üç yıl içinde ihtiyaç duyulan yedek parça, ek malzeme veya hizmetin ilk alım yapılanın dışında başka gerçek veya tüzel kişiden temin edilememesi.

• İdarelerin beş bin Türk Lirasını aşmayan ihtiyaçları,

• İdarelerin ihtiyacına uygun taşınmaz malın alımı veya kiralanması.

İlk üç bende göre, tekliflerin hazırlanması için yeterli süre tanınmak suretiyle davet edilecek istekli ile idarenin ihtiyaçlarını en uygun şekilde karşılamak amacıyla teknik şartlar ve fiyat üzerinde görüşme yapılarak ihtiyaçlar temin edilmektedir.47

4. Bendin uygulanması halinde, ihale komisyonu kurulmadan ve teminat alınmadan ihale yetkilisince görevlendirilecek kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak ihtiyaçlar temin edilmektedir. Bu bent gereğince temin edilen ihtiyaçlara ilişkin olarak hazırlanan sözleşmelerin notere onaylatılması ve tescil

23

ettirilmesi zorunlu değildir. Son bendin uygulanması halinde de, piyasada fiyat araştırması yapılması zorunludur.48