11.1. Genel Olarak
Türkiye’de yerle[ik olmayan dar mükellef gerçek ki[i bireysel yatırımcıların (çalı[ma veya oturma izni alarak altı aydan daha fazla bir süredir yurt dı[ında ya[amakta olan Türk vatanda[ları ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yerle[ik olanlar Türkiye’de yerle[ik sayılmadıkları için dar mükellef sayılırlar) 2008 yılında elde ettikleri a[aNıdaki gelirleri beyan edilmez ve vergilenmez. DiNer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde de bu gelirler beyannameye dahil edilmez.
x Mevduat faizi, x Repo geliri,
x Hisse senedi ve i[tirak hissesi kâr payı (temettü), x Menkul kıymet yatırım fonu kâr payı,
x Hazine bonosu ve Devlet tahvili faizi, x Özel sektör tahvil faizi,
x Özel finans kurumu (katılım bankası) kâr/zarar katılma hesabı/belgesi kâr payı,
x 31/12/2005 tarihi itibarıyla elde bulunan kanuni veya i[ merkezi Türkiye’de bulunan tam mükellef kurumların.MKB’de i[lem görmeyen hisse senetlerinin 1 yıldan daha fazla bir sürede elden çıkartılmasından saNlanan alım-satım kazançları,
x 31/12/2005 tarihi itibarıyla elde bulunan hisse senetleri için; iktisap bedelinin, hisse senedinin elden çıkartıldıNı ay hariç aylık ÜFE artı[ oranında artırılmasından sonraki kazanç toplamı 16.000,00 TL’lik istisnayı geçmeyen, .MKB’de i[lem görenlerde üç aydan daha kısa sürede, diNer tam mükellef kurum hisse senetlerinde 1 yıldan daha kısa sürede elden çıkartılan hisse senedi alım-satım kazancı.
x 1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen, kanuni veya i[ merkezi Türkiye’de bulunan (tam mükellef) kurumların.MKB’de i[lem görmeyen hisse senetlerinin 2 yıldan daha fazla bir sürede elden çıkartılmasından saNlanan alım-satım kazançları,
x 1/1/2006 tarihinden itibaren banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla iktisap edildikten sonra yine bunlar vasıtasıyla 1 yıldan daha fazla bir sürede elden çıkartılan, .MKB’de i[lem gören tam mükellef kurum hisse senetlerinden saNlanan kazançlar,
x 1/1/2006 tarihinden itibaren banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla iktisap edildikten sonra yine bunlar vasıtasıyla 1 yıldan daha fazla bir sürede elden çıkartılan, sürekli olarak portföyünün en az % 51’i .MKB’de i[lem gören yatırım fonu katılma belgelerinden saNlanan kazançlar,
x 1/1/2006 tarihinden itibaren yapılan menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası araçları i[lemlerinden elde edilen ve GVK Geçici Madde 67 kapsamında stopaja tabi tutulan gelirler.
Dar mükellef gerçek ki[i bireysel yatırımcıların 2008 yılında elde ettiNi a[aNıdaki gelirleri, bu gelirleri saNlayanlar tarafından dar mükellef adına münferit beyanname verilerek beyan edilir.
x 31/12/2005 tarihi itibarıyla elde bulunan bütün menkul kıymetlerin alım – satım kazançlarının (yukarıda sayılan alım – satım kazançları hariç) ÜFE endekslemesinden sonraki tutarının 16.000,00 TL’lik istisnayı a[an kısmı (bu istisna vergiye tabi diNer
x 1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen, kanuni veya i[ merkezi Türkiye’de bulunan (tam mükellef) kurumların.MKB’de i[lem görmeyen hisse senetlerinin 2 yıl ve daha kısa sürede elden çıkartılmasından elde edilen alım – satım kazançlarının, iktisap bedelinin aylık ÜFE endekslemesi uygulamasından sonraki tutarının 16.000,00 TL’lik istisnayı a[an kısmı (bu istisna diNer menkul kıymet alım-satım kazançlarının da bulunduNu durumda bunların vergi matrahına esas tutarları toplamına uygulanır).
Dar mükellef gerçek ki[ilerin bankalar ve aracı kurumlar vasıtasıyla 2006 yılı ve sonrasında gerçekle[tirdikleri ve Gelir Vergisi Kanununa 5281 sayılı Kanun ile eklenen Geçici 67 nci maddeye göre stopaja tabi olan menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası araçları i[lemleri nedeniyle elde ettikleri faiz, repo, kâr payı, alım satım kazancı için hiçbir [ekilde beyanname verilmez.
Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinin (1) numaralı fıkrasında, banka ve aracı kurumların menkul kıymetler ve diNer sermaye piyasası araçlarından elde edilen gelirler üzerinden yapmakla yükümlü oldukları %10 oranındaki tevkifat, dar mükellef gerçek ki[i ve kurumlar tarafından elde edilen gelirlere uygulanmak üzere % 0 olarak belirlenmi[tir.
Dolayısıyla, Geçici 67 nci maddenin (1) numaralı fıkrası gereNince, dar mükellef gerçek ki[i ve kurumların menkul kıymetler ile diNer sermaye piyasası araçlarından 07/07/2006 tarihinden itibaren Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlarına sıfır oranında tevkifat uygulanmaktadır. Bu gelirler için beyanname de verilmez.
Dar mükellef ki[i/kurumların, Geçici 67 nci madde kapsamında Türkiye’deki finansal araçlara kendileri veya yurt dı[ındaki portföy yönetim [irketleri vasıtasıyla yatırım yapabilmeleri için vergi kimlik numarası almaları gerekmektedir.
Dar mükellef gerçek ki[ilerin anılan vergi kimlik numarası almalarının yanı sıra, söz konusu gelirlerine % 0 oranında tevkifat uygulanabilmesi için, ilgili ülkenin yetkili makamları tarafından düzenlenerek imzalanmı[ mukimlik belgesinin aslının ve tercüme bürolarınca tercüme edilmi[ örneNinin, banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla veya doNrudan ilgili vergi dairesine (BoNaziçi Vergi Dairesi) ibraz edilmesi gerekmektedir.
Dar mükellef kurumlarca % 0 tevkifat uygulanabilmesi için mukimlik belgesi ibrazına gerek bulunmayıp kurulu[ belgesinin onaylı Türkçe tercümesinin ibrazı yeterli sayılmaktadır.
Bir takvim yılına ili[kin mukimlik belgesi dar mükellef gerçek ki[iler tarafından her yıl yenilenecektir.
2009 Yılı Uygulaması
Türkiye’de yerle[ik olmayan dar mükellef gerçek ki[i bireysel yatırımcıların (çalı[ma veya oturma izni alarak altı aydan daha fazla bir süredir yurt dı[ında ya[amakta olan Türk vatanda[ları ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yerle[ik olanlar Türkiye’de yerle[ik sayılmadıkları için dar mükellef sayılırlar) 2009 yılında elde ettikleri a[aNıdaki gelirleri beyan edilmez ve vergilenmez. DiNer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde de bu gelirler beyannameye dahil edilmez.
x Mevduat faizi, x Repo geliri,
x Hisse senedi ve i[tirak hissesi kâr payı (temettü), x Menkul kıymet yatırım fonu kâr payı,
x Hazine bonosu ve Devlet tahvili faizi, x Özel sektör tahvil faizi,
x Özel finans kurumu (katılım bankası) kâr/zarar katılma hesabı/belgesi kâr payı,
x 31/12/2005 tarihi itibarıyla elde bulunan, kanuni veya i[ merkezi Türkiye’de bulunan tam mükellef kurumların.MKB’de i[lem görmeyen hisse senetlerinin 1 yıldan (.MKB’de i[lem görenlerin 3 aydan) daha fazla bir sürede elden çıkartılmasından saNlanan alım-satım kazançları,
x 31/12/2005 tarihi itibarıyla elde bulunan hisse senetleri için; iktisap bedelinin, hisse senedinin elden çıkartıldıNı ay hariç aylık ÜFE artı[ oranında artırılmasından sonraki kazanç toplamı 17.900,00 TL’lik istisnayı geçmeyen, .MKB’de i[lem görenlerde üç aydan daha kısa sürede, diNer tam mükellef kurum hisse senetlerinde 1 yıldan daha kısa sürede elden çıkartılan hisse senedi alım-satım kazancı.
x 1/1/2006 tarihinden itibaren banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla iktisap edildikten sonra yine bunlar vasıtasıyla 1 yıldan daha fazla bir sürede elden çıkartılan, .MKB’de i[lem gören tam mükellef kurum hisse senetlerinden saNlanan kazançlar,
x 1/1/2006 tarihinden itibaren banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla iktisap edildikten sonra yine bunlar vasıtasıyla 1 yıldan daha fazla bir sürede elden çıkartılan, sürekli olarak portföyünün en az % 51’i .MKB’de i[lem gören yatırım fonu katılma belgelerinden saNlanan kazançlar,
x 1/1/2006 tarihinden itibaren banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla yapılan menkul kıymet ve diNer sermaye piyasası araçları i[lemlerinden elde edilen ve GVK Geçici Madde 67 kapsamında stopaja tabi tutulan gelirler.
Dar mükellef gerçek ki[i bireysel yatırımcıların 2008 yılında elde ettiNi a[aNıdaki gelirleri, bu gelirleri saNlayanlar tarafından dar mükellef adına münferit beyanname verilerek beyan edilir.
x 31/12/2005 tarihi itibarıyla elde bulunan bütün menkul kıymetlerin alım – satım kazançlarının (yukarıda sayılan alım – satım kazançları hariç) ÜFE
endekslemesinden sonraki tutarının 17.900,00 TL’lik istisnayı a[an kısmı (bu istisna vergiye tabi diNer menkul kıymet alım-satım kazançlarının da bulunduNu durumda bunların vergi matrahına esas tutarları toplamına uygulanır).
x 1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen, kanuni veya i[ merkezi Türkiye’de bulunan (tam mükellef) kurumların.MKB’de i[lem görmeyen hisse senetlerinin 2 yıl ve daha kısa sürede elden çıkartılmasından elde edilen alım – satım
kazançlarının, iktisap bedelinin aylık ÜFE endekslemesi uygulamasından sonraki tutarının 17.900,00 TL’lik istisnayı a[an kısmı (bu istisna diNer menkul kıymet alım-satım kazançlarının da bulunduNu durumda bunların vergi matrahına esas tutarları toplamına uygulanır).
DiNer hususlar 2008 yılı için yapılan açıklamalarla aynıdır.
11.2. Dar Mükellef Gerçek Ki[i ve Kurumların Özel Amaçlı Araçlardan (ADR, GDR, DR) Elde Ettikleri Kazançların Vergilendirilmesi
257 seri numaralı Gelir Vergisi Genel TebliNinde menkul kıymetlerin, mülkiyetin [ekil deNi[tirerek devri sonucunu doNuran, ADR, GDR ya da DR gibi uluslararası piyasalarda i[lem görmek üzere ihraç edilmi[ özel amaç araçları (depo sertifikası) haline getirilmesi
durumunda, bu sertifikalardan elde edilen gelirlerin vergilendirilmesine ili[kin açıklamalara yer verilmi[tir.
1/1/2006 tarihinden sonra iktisap edilmi[ depo sertifikalarının (ADR-GDR-DR) iptal edilerek
durumunda (ilgili çifte vergilendirmeyi önleme anla[maları ile 257 ve 258 seri numaralı Gelir Vergisi Genel TebliNleri göz önünde bulundurularak) % 15, bu tarihten itibaren yapılması halinde ise % 0 oranında tevkifat uygulanacaktır.
Söz konusu sertifikaların 1/1/2006 tarihinden önce mi yoksa sonra mı iktisap edildiNinin tespitinde, dönü[üm talebinde bulunan yabancı yatırımcının (gerçek ki[i/kurum) yazılı beyanı esas alınacaktır.
Örnek: Yabancı yatırımcı Bay (A)’nın (X) Bankası aracılıNıyla yapmı[ olduNu ADR-GDR-DR i[lemlerine ili[kin bilgiler a[aNıdaki gibidir.
Hisse senedinden
Bay (A)’nın, 1/1/2006 tarihinden sonra iktisap edip, dönü[ümü 07/07/2006 tarihinden önce olan (ADR-GDR-DR)’lara ili[kin elde ettiNi gelirle ilgili olarak % 15 oranında vergi tevkifatı yapılacaktır.
Bay (A)’ nın, 1/1/2006 tarihinden sonra iktisap edip, dönü[ümü 07/07/2006 tarihinden sonra (bu tarih dahil) olan (ADR-GDR-DR)’lara ili[kin elde ettiNi gelirle ilgili olarak ise % 0 oranında vergi tevkifatı yapılacaktır.
(ADR-GDR-DR)’a dönü[ümü 1/1/2006 tarihinden önceki bir tarih olup, 1/1/2006 tarihinden sonra iktisap edilen söz konusu menkul kıymetlerle ilgili olarak dönü[ümün 07/07/2006 tarihinden önceki bir tarihte olması halinde % 15, 07/07/2006 tarihinden sonra (bu tarih dahil) olması durumunda ise % 0 oranında tevkifat uygulanacaktır.
1/1/2006 tarihinden önce iktisap edilmi[ depo sertifikalarının (ADR/GDR/DR) iptal edilerek kar[ılıNı menkul kıymetlerin alımı [eklinde dar mükellef yatırımcılarca 1/1/2006 tarihinden sonra (gerçek ki[i/kurum) elden çıkarılması sonucu elde edilen kazançlar, Geçici 67 nci madde kapsamında olmayıp, söz konusu gelirlerin vergilendirilmesi 31/12/2005 tarihinde geçerli olan vergi mevzuatına göre yapılacaktır.
Bu çerçevede, dar mükellef gerçek ki[ilerce elde edilen söz konusu gelirin Gelir Vergisi Kanununun 101 inci maddesi hükmü gereNince münferit beyanname ile beyanı
gerekmektedir. Dar mükellef kurumların ise söz konusu gelirlerini özel beyanname ile beyan edecekleri tabiidir.
Dar mükellef yatırımcılarca (gerçek ki[i/kurum) beyan edilecek gelir, söz konusu depo sertifikasının elde tutulma süresince olu[an deNer artı[ kazancı kadar olacaktır.
1/1/2006 tarihinden önce iktisap edilmi[ depo sertifikalarının iptali sonucu elden çıkarılması kar[ılıNı elde edilen kazançların vergilendirilmesinde, sertifikanın çıkarılmasına aracılık eden
kurumların veya sertifikaya konu menkul kıymetleri saklayan kurumların, söz konusu sertifikaların yurtdı[ındaki dola[ımını ve bu süreçte ortaya çıkan deNer artı[ını takip etmeleri mümkün olmadıNından, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunu hükümleri çerçevesinde tarhiyata muhatap tutulmaları söz konusu deNildir.
1/1/2006 tarihinden önce iktisap edilmi[ olan depo sertifikaları ile ilgili olarak tam mükelleflerce elde edilen gelirlerin yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir.