Türkiye’de Yatırımlara Uygulanan Teşvik Sistemi

4. TÜRKİYE’NİN DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR AÇISINDAN

4.3. Türkiye’de Yatırımlara Uygulanan Teşvik Sistemi

Türkiye yabancı yatırımcılara yerli yatırımcıların eşit olarak yararlanabileceği bir teşvik sistemi uygulamaktadır. 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren yürürlüğe giren

yeni teşvik sistemiyle teşvik alanları dört farklı kategoriye ayrılmıştır:109

Genel Yatırım Teşvik Uygulamaları: Yatırımın yapılacağı bölge ayrımı

yapılmaksızın, belirlenen kapasite şartları ve asgari sabit yatırım tutarını karşılayan tüm projeler Genel Yatırım Teşvik Uygulamaları çerçevesinde desteklenmektedir. Yatırım teşvik sistemi kapsamında yer almayan yatırım konuları bu rejimden yararlanamamaktadır. Bölge 1 ve 2 için belirlenen asgari sabit yatırım tutarı 1 milyon TL; Bölge 3, 4, 5 ve 6 için ise 500.000 TL’dir. Bölgelerde yer alan iller Ek 5’te yer almaktadır.

Genel yatırım teşvik uygulamaları kapsamında gümrük vergisi muafiyeti ve KDV istisnası yer almaktadır. Bu çerçevede yatırım teşvik belgesi kapsamında, yurt dışından ithal edilen makine ve teçhizat için gümrük vergisi muafiyeti ve yurt dışından

109_{T.C. Başbakanlık Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı,}

http://www.invest.gov.tr/tr-TR/investmentguide/investorsguide/Pages/Incentives.aspx, Erişim: 17.01.2015

104₁₀₄

ya da iç piyasadan tedarik edilen makine ve teçhizat için KDV muafiyeti uygulanmaktadır (Tablo 4.4)

Bölgesel Yatırım Teşvik Uygulamaları: Her bölgede desteklenecek sektörler,

bölgenin potansiyeli ve yerel ekonomik ölçek büyüklükleri doğrultusunda belirlenirken, sağlanacak desteklerin yoğunluğu bölgelerin gelişmişlik düzeyine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Asgari sabit yatırım tutarı her sektör ve bölge için ayrı ayrı belirlenmektedir; en düşük tutar Bölge 1 ve 2 için 1 milyon TL iken, bu tutar diğer bölgelerde 500.000 TL’dir.

Bölgesel yatırım teşvikleri kapsamında KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, vergi indirimi, sosyal sigortalar prim desteği, gelir vergisi stopajı indirimi, faiz oranı desteği ve arazi tahsisi destekleri uygulanmaktadır (Tablo 4.4).

Büyük Ölçekli Yatırım Teşvik Uygulamaları: Potansiyel olarak Türkiye’nin

teknolojisi, Ar-Ge kapasitesi ve rekabetçiliğini artıracak 12 yatırım konusu, Büyük Ölçekli Yatırım Teşvik Uygulamaları çerçevesinde desteklenmektedir. Bahsi geçen 12 yatırım konusu ve asgari sabit yatırım tutarı Tablo 4.5’de yer almaktadır.

Stratejik Yatırım Teşvik Uygulamaları: Aşağıdaki kriterlere uyan yatırımlar

Stratejik Yatırım Teşvik Uygulamaları kapsamında desteklenmektedir:

 Yatırımla imal edilecek ürüne yönelik yerel üretim kapasitesi ürünün

ithalatından az olmalıdır.

 Yatırımın asgari sabit yatırım tutarı 50 milyon TL olmalıdır.

 Yatırım asgari yüzde 40 katma değer yaratmalıdır (rafineri ve petrokimya

yatırımlarında bu şart aranmamaktadır).

 Üretilecek ürünle ilgili toplam ithalat değeri son 1 yıl itibarıyla en az 50

milyon ABD doları olmalıdır (yurt içi üretimi olmayan mallarda bu şart aranmamaktadır).

Stratejik yatırım teşvik uygulamaları kapsamında yer alan yatırımlar için uygulanacak destek unsurları KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, vergi indirimi, sosyal sigortalar prim desteği, gelir vergisi stopajı indirimi, faiz oranı desteği, arazi tahsisi ve KDV iadesidir (Tablo 4.4).

105

Tablo 4.3. Teşvik Alanları ve Destek Unsurları

Kaynak: T.C. Başbakanlık Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı, http://www.invest.gov.tr/tr- TR/investmentguide/investorsguide/Pages/Incentives.aspx, Erişim: 17.01.2015

* Yatırımın Bölge 6’da gerçekleştirilmesi halinde sağlanır.

**Yatırımın Bölgesel Yatırım Teşvik Uygulamaları kapsamında Bölge 3, 4, 5 veya 6’da gerçekleştirilmesi halinde sağlanır.

***Asgari sabit yatırım tutarı 500 milyon TL olan stratejik yatırımların inşaat harcamaları için sağlanır. Destek Unsurları Genel Yatırım Teşvik Uygulamaları Bölgesel Yatırım Teşvik Uygulamaları Büyük Ölçekli Yatırım Teşvik Uygulamaları Stratejik Yatırım Teşvik Uygulamaları

KDV İstisnası Var Var Var Var

Gümrük Vergisi

Muafiyeti Var Var Var Var

Vergi İndirimi - Var Var Var

Sosyal Sigortalar Prim Desteği (İşveren Payı) Gelir Vergisi

Stopajı İndirimi* - Var Var Var

Sosyal Sigortalar Prim Desteği (Çalışan Payı)* Faiz Oranı

Desteği ** - Var Var Var

Arazi Tahsisi - Var Var Var

KDV İadesi*** - - - Var

- Var Var Var

106

Tablo 4.4. Büyük Ölçekli Yatırım Teşviki Kapsamına Giren Sektörler ve Gerekli Olan Asgari Sabit Yatırım Tutarı

Kaynak: T.C. Başbakanlık Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı, http://www.invest.gov.tr/tr- TR/investmentguide/investorsguide/Pages/Incentives.aspx, Erişim: 17.01.2015

Yukarıda bahsedilen teşvik alanları haricinde araştırma ve geliştirme destekleri, KOBİ desteği, üniversitelerle işbirliği şeklinde gerçekleştirilen Sanayi Tezleri destekleri, teknoloji geliştirme projelerine yönelik krediler ve eğitim desteği ve ihracata yönelik devlet teşvikleri olmak üzere çeşitli destek unsurları da uygulanmaktadır. Bunun yanı sıra teknoloji geliştirme bölgeleri, organize sanayi

Yatırımın Konusu Asgari Sabit Yatırım _{Tutarı (milyon TL)}

1 Rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı 1000

2 Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı 200

3 Liman ve liman hizmetleri 200

a) Motorlu kara taşıtları ana sanayi 200

b) Motorlu kara taşıtları yan sanayi 50

5 Demir yolu ve tramvay lokomotifleri _{ve/veya vagon imalatı}

6 Transit boru hattıyla taşımacılık hizmetleri

7 Elektronik sanayi

8 Tıbbi alet, hassas ve optik aletler imalatı

9 İlaç üretimi

10 Hava ve uzay taşıtları ve/veya parçaları _imalatı

11 Makine (elektrikli makine ve cihazlar _{dâhil) imalatı}

12 Madencilik (metal üretimi dâhil)

107

bölgeleri ve serbest bölgeler olmak üzere üç özel yatırım bölgesine de önemli avantajlar

ve teşvikler sağlanmaktadır. Özel yatırım bölgeleri ve sağlanan teşvikler şöyledir:110

Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (TGB) – Teknoparklar

TGB, Ar-Ge çalışmaları için tasarlanmış alanlar olup ileri teknoloji alanındaki yatırımları cazip hale getirmektedir. Hâlihazırda 40’ı faaliyette olan 59 TGB mevcuttur; diğer 19 bölgenin ise onayı alınmış olup yapımı devam etmektedir.

TGB’lerin sağladığı avantajlar şöyledir:

 Yazılım geliştirme ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde edilen kazançlar 31

Aralık 2023 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden muaftır.

 TGB içinde üretilen uygulama yazılımlarının satışı 31 Aralık 2023

tarihine kadar KDV’den muaftır. Bunlara sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları, farklı iş sektörleri, internet, mobil telefonlar ve askeri komuta kontrol sistemlerinde kullanılan yazılımlar dâhildir.

 Bölgede çalışan, Ar-Ge ve destek personelinin bu görevleri ile ilgili

ücretleri 31 Aralık 2023 tarihine kadar her türlü vergiden müstesnadır. Muafiyet kapsamındaki destek personeli sayısı Ar-Ge personeli sayısının yüzde 10’unu aşamaz.

 İşletmeler, bölgede başlatıp sonuçlandırdıkları Ar-Ge projeleri sonucu

elde ettikleri teknolojik ürünün üretilmesi için gerekli yatırımı, yönetici şirketin uygun bulması ve Bakanlığın izin vermesi şartıyla bölge içerisinde yapabilirler.

_{31 Aralık 2024 tarihine kadar beş yıl boyunca SGK primi işveren payının}

yüzde 50'si devlet tarafından karşılanacaktır. Organize Sanayi Bölgeleri (OSB)

OSB, şirketlerin hazır altyapı ve sosyal tesisleri kullanarak faaliyette

bulunmalarını sağlayacak biçimde tasarlanmıştır. Bu bölgelerde sağlanan altyapıya yol,

110_{T.C. Başbakanlık Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı, <}_{http://www.invest.gov.tr/TR-} TR/INVESTMENTGUIDE/INVESTORSGUIDE/Pages/SpecialInvestmentZones.aspx, Erişim: 17.01.2015

108

su, doğal gaz, elektrik, iletişim araçları, atık arıtma ve diğer hizmetler dâhildir. 80 ilimizde, hâlihazırda 212’si faal, toplam 289 OSB mevcuttur; geri kalan 77 OSB’nin yapımı hâlen Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde devam etmektedir.

OSB’ler içinde faaliyet gösteren yatırımcılar, Türkiye’de mevcut teşvik uygulamalarına (genel yatırım teşvikleri, bölgesel yatırım teşvikleri, büyük ölçekli yatırım teşvikleri, stratejik yatırım teşvikleri, istihdama yönelik teşvikler, Ar-Ge desteği, vb.) ek olarak, aşağıdaki avantajlardan da faydalanmaktadır:

 Arazi alımlarında KDV muafiyeti

 Tesis inşasının tamamlanmasından itibaren geçerli olmak üzere beş yıl

boyunca emlak vergisi muafiyeti

 Düşük su, doğal gaz ve iletişim giderleri

_{Parsellerin bölümü/birleştirilmesi işlemlerinde vergi muafiyeti}

_{Tesis inşası ve işletiminde yerel yönetimler vergisi muafiyeti}

_{OSB’nin belediye hizmetlerinden yararlanmıyor olması durumunda katı}

atık vergisi muafiyeti Serbest Bölgeler

Serbest Bölgeler, Türkiye’nin siyasi sınırları içinde yer almalarına rağmen, gümrük bölgelerinin kapsamları dışında konumlandırılan özel alanlardır. Bu bölgeler ihracat odaklı yatırımların sayısını artırmak için tasarlanmıştır. Gümrük bölgelerindeki ticari, finansal ve ekonomik alanlarda uygulanan yasal ve idari düzenlemeler serbest bölgelerde uygulanmamakta veya kısmen uygulanmaktadır.

Türkiye’de, AB ve Orta Doğu pazarlarına yakın 20 Serbest Bölge (19’u faal) olup, bunlar Akdeniz, Ege ve Karadeniz’deki limanlarla uluslararası ticaret yollarına erişimin kolayca sağlanabildiği noktalarda yer almaktadır.

Serbest Bölgelerin sağladığı avantajlar şunlardır:

 Gümrük vergisi ve aynı tür diğer vergilerden yüzde 100 muafiyet

109

108

 Arazi alımlarında KDV muafiyeti

 Tesis inşasının tamamlanmasından itibaren geçerli olmak üzere beş yıl

boyunca emlak vergisi muafiyeti

 Düşük su, doğal gaz ve iletişim giderleri

_{Parsellerin bölümü/birleştirilmesi işlemlerinde vergi muafiyeti}

_{Tesis inşası ve işletiminde yerel yönetimler vergisi muafiyeti}

_{OSB’nin belediye hizmetlerinden yararlanmıyor olması durumunda katı}

atık vergisi muafiyeti Serbest Bölgeler

Serbest Bölgelerin sağladığı avantajlar şunlardır:

 Gümrük vergisi ve aynı tür diğer vergilerden yüzde 100 muafiyet

 İmalat firmaları için kurumlar vergisinden yüzde 100 muafiyet

109

 Katma değer vergisi (KDV) ve özel tüketim vergilerinden yüzde 100

muafiyet

_{Çalışan maaşı üzerinden alınan gelir vergisinden yüzde 100 muafiyet}

(serbest bölgelerde ürettiği ürünlerin FOB bedelinin en az yüzde 85’ini ihraç eden şirketler için)

 Mallar süre sınırlaması olmaksızın serbest bölgelerde tutulabilmektedir

 Şirketler, serbest bölgelerden elde edilen kârı hiçbir sınırlama olmaksızın

yurt dışına ya da Türkiye’ye serbestçe aktarabilmektedir

4.4. Çekim Modeline Göre Türkiye’nin Doğrudan Yabancı Yatırım

Belgede Türkiye’nin Doğrudan Yabancı Yatırım Potansiyelinin Çekim Modeli Kullanılarak Belirlenmesi (sayfa 118-124)