Türkiye’de Uygulanan Ar-Ge Vergi Teşvikleri

Türkiye’de uygulanan Ar-Ge vergi teşvikleri 2008 yılına kadar GVK ve KVK’da ve Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’da (TGBK) yapılan düzenlemelerde yer almakta iken, 2008 yılından itibaren özel olarak Ar-Ge’ye yönelik 5746 Sy. Kanun ihdas edilmiştir. GVK ve KVK’da 2004 yılına kadar yer alan Ar-Ge vergi teşviki uygulaması “Vergi Ertelemesi” uygulamasıydı. Bu uygulamada mükelleflerin yılı içinde kendi yaptıkları araştırma ve geliştirme harcamaları tutarını geçmemek üzere, ilgili dönemde ödenmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinin % 20’sinin kanuni süresinde tahsilinden vazgeçilerek bu orana isabet eden vergi faizsiz olarak üç yıl süreyle ertelenebilmekte ve ertelenen vergi ise üç yıl içinde gelir ve kurumlar vergisinin ödenme süreleri içinde eşit taksitler halinde ödenmesi imkanı sağlanmıştır⁶². 31.07.2004

60 Ivan Chan, “Tax Incentives to Spur High Tech Industries”, August 2003, s.1., http://www.ey.com/GLOBAL/content.nsf/China_E/Tax_,_Tax_Insight_,_2003_Aug_7 Erişim:26.09.2007. [Aktaran:

Günaydın-Can, s.20.]

61 Günaydın-Can, s.20.

62 Nagihan Oktayer, “Teknolojinin Gelişiminde Vergisel Teşviklerin Rolü”, Vergi Sorunları, S.184 (Ocak- 2004), s.134.

24

tarihinden itibaren Ar-Ge vergi ertelemesi olarak adlandırılan teşvik uygulaması, cari dönem kazançları üzerinden geçici verginin alınmaya başlanması, kurumlar vergisinin tek taksit, gelir vergisinin iki taksit halinde ödenmeye başlanması ve enflasyon oranlarının önemli ölçüde aşağıya çekilmesi ile teşvik edici niteliğini zamanla kaybetmesi nedeniyle; gelir ve kurumlar vergisi kanunlarında “Ar-Ge İndirimi” olarak adlandırılan yeni kanuni düzenlemeler yapılmıştır⁶³. Ar-Ge İndirimi uygulamasıyla ile;

gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine işletmeleri bünyelerinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının % 40’ı (01.04.2008 tarihinden itibaren ise % 100) oranında hesaplanacak “Ar-Ge İndirimi” tutarının vergiye tabi kazancın tespitinde gider veya indirim olarak dikkate alınabilmesi sağlanmıştır. Böylece Ar-Ge vergi indirimi uygulaması ile mükellefler, hem Ar-Ge faaliyetleri için yaptıkları harcamaların tamamını gider olarak yazma ve hem de bu giderlere ilave olarak harcamaların toplamının % 40 veya % 100’ünü gelir ve kurumlar vergisi matrahından indirme imkanına sahip olmaktadırlar. Ar-Ge vergi indirimi, geçici vergi dönemlerinde de uygulanabilecektir⁶⁴.

Ülkemizde Ar-Ge faaliyetlerini vergisel olarak teşvik etmek amacıyla yapılan diğer bir Kanuni düzenleme; 4691 Sy. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu⁶⁵ (TGBK) ile yapılan düzenlemelerdir. 06.07.2001 tarihinden itibaren yürürlüğe giren TGBK ile; üniversiteler, araştırma kurum ve kuruluşları ile üretim sektörlerinin işbirliği sağlanarak, ülke sanayisinin uluslararası rekabet edebilir ve ihracata yönelik bir yapıya kavuşturulması maksadıyla teknolojik bilgi üretmek, üründe ve üretim yöntemlerinde yenilik geliştirmek, ürün kalitesini veya standardını yükseltmek, verimliliği artırmak, üretim maliyetlerini düşürmek, teknolojik bilgiyi ticarileştirmek, teknoloji yoğun üretim ve girişimciliği desteklemek, küçük ve orta ölçekli işletmelerin yeni ve ileri teknolojilere uyumunu sağlamak, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulunun kararları da dikkate alınarak teknoloji yoğun alanlarda yatırım olanakları yaratmak, araştırmacı ve vasıflı kişilere iş imkânı yaratmak, teknoloji transferine yardımcı olmak ve yüksek/ileri teknoloji sağlayacak yabancı sermayenin ülkeye girişini hızlandıracak teknolojik alt yapıyı sağlamak amaçlanmıştır. TGBK çerçevesinde bugüne kadar 37 adet Teknoloji Geliştirme Bölgesi (teknopark) kurulmuştur. TGBK ve bu Kanun’da değişiklikler yapan

63 Recep Bıyık ve Aydın Kıratlı, Gelir ve Kurumlar Vergisi Matrahlarının Tespitinde Giderler ve İndirimler, 5. Baskı, Ankara: Yaklaşım Yayınları, 2007, s.571.

64 İhsan Günaydın, “Türkiye’de Ar-Ge Faaliyetleri ve Teşviki” Vergi Sorunları, S.196 (Ocak 2005), s.162.

65 RG T/S: 06.07.2001 / 24454.

25

5035 Sy. Kanun⁶⁶ ve 5084 Sy. Kanun⁶⁷ ile 31.12.2013 tarihine kadar uygulanmak üzere;

teknoloji geliştirme bölgelerinde bulunan yönetici şirketlerin Kanun uygulaması kapsamında yürüttükleri işlemleri ile elde ettikleri kazançlara, bölgelerde faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin münhasıran bu bölgelerde yürüttükleri yazılım ve Ar-Ge’ye dayalı üretim faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlara ve bölgelerde çalışan, araştırmacı, yazılımcı ve Ar-Ge personellerinin ücretlerine, muafiyet ve/veya istisna hükümleri öngörülmüştür.

5084 Sy. Kanun ile 3065 Sy. Katma Değer Vergisi Kanunu(KDVK)’na eklenen Geçici 20. madde ile TGB’de faaliyette bulunan girişimcilerin kazançlarının gelir veya kurumlar vergisinden istisna bulunduğu süre içinde münhasıran bu bölgelerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları, sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygumla yazılımı şeklindeki teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden istisna edilmiştir.

Ülkemizde Ar-Ge faaliyetlerini vergisel olarak teşvik etmek amacıyla yapılan ve “Ar-Ge vergi Ertelemesi” ile “Ar-Ge İndirimi” uygulamalarından daha geniş kapsamlı olan son kanuni düzenleme; 01.04.2008 tarihinden itibaren yürürlüğe giren 5746 Sy. Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun⁶⁸ (Ar-Ge Kanunu) ile yapılan düzenlemelerdir. Bu Kanun ile; sürdürülebilir büyümenin sağlanması, Ar-Ge faaliyetlerinin desteklenmesi suretiyle rekabet gücünün artırılması, Ar-Ge harcamalarının GSYİH içindeki payının yükseltilmesi, katma değeri yüksek mal ve hizmet üretiminin artırılması, verimliliğin artırılması suretiyle üretim maliyetlerinin düşürülmesi, araştırmacı ve nitelikli işgücü istihdamının desteklenmesi, yurtdışındaki Türk araştırmacıların yurt içinde istihdamının özendirilmesi, Ar-Ge kapsamındaki doğrudan yabancı yatırımların ülkeye girişinin hızlandırılması, rekabet öncesi işbirliği projelerinin geliştirilmesi, katma değeri yüksek ürünler üreten bu sayede verimliliği ve rekabetçiliği yüksek bir ekonomik ortam oluşturulması, ithalat bağımlılığını azaltacak ihracatını artıracak yenilikçilik kapasitesini geliştirecek, dünyadaki gelişmelere uygun bir altyapı oluşturulması, ülkemizin uluslararası rekabet gücünü artıracak teşebbüsün, yenilikçiliğin ve verimliliğin teşvik edilmesi amaçlanmıştır. Ar-Ge Kanunu ile; Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı(KOSGEB)

66 RG T/S: 02.01.2004 / Mükerrer 25334.

67 RG T/S: 06.02.2004 / 25365.

68 RG T/S: 12.03.2008 / 26814.

26

tarafından 3624 Sy. Kanun’a⁶⁹ göre oluşturulan teknoloji merkezi işletmelerine, Türkiye’deki Ar-Ge Merkezlerine, Ar-Ge Projelerine, Rekabet Öncesi İşbirliği Projelerine ve Teknogirişim Sermayesine yönelik olarak, Ar-Ge İndirimi, Gelir Vergisi Stopaj Teşviki, Sigorta Primi Desteği, Damga Vergisi İstisnası, Teknogirişim Sermayesi Desteği, Özel Fon uygulamaları ile vergisel teşvikler ve vergi dışı destekler sağlanmaktadır.

2.2. Bilimsel ve Teknolojik Göstergeler Bakımından Ülkemiz Ar-Ge