Yönetici Şirkete Sağlanan Vergisel Avantajlar

Yönetici şirket, 4691 Sy. TGBK’nın 3. maddesi ve TGBUY’nin 4.

maddesinde; “Yönetici Şirket: Kanuna uygun ve anonim şirket olarak kurulan, Bölgenin yönetimi ve işletilmesinden sorumlu şirket” şeklinde tanımlanmıştır.

Yönetici şirketin kuruluşunun nasıl olacağı ve bu şirketin ortaklarının kimlerden teşekkül edeceği 4691 Sy. TGBK’nın 5. ve TGBUY’nin 13. ve 14.

maddelerinde açıklanmıştır. Yönetici şirketin bölgenin kurulması, yönetimi ve işletilmesine ilişkin görev ve sorumlulukları ise mezkur Yönetmeliğin 15. maddesinde tadadi olarak sayılmıştır.

TGBK’nın 4. maddesinin ikinci fıkrasına ve TGBUY’nin 12. maddesine göre;

Bölgeler, Kurucu Heyetin¹⁵¹, Değerlendirme Kuruluna¹⁵² başvurusunun uygun bulunması ile Bakanlığın teklifi üzerine ve Bakanlar Kurulunun Kararı(BKK) ile kurulacaktır. Bölge kurulmasına izin veren BKK’nın Resmi Gazetede yayımlanması suretiyle bölgenin ilan edilmesi gerekmektedir.

Bölgenin, kuruluşuna ilişkin BKK’nın Resmi Gazete’de yayımlanıp Kurucu Heyete bildirimi yapıldıktan sonra; Kurucu Heyeti oluşturan temsilcilerin ortaya koyacakları katılım paylarına göre, Bölgenin yönetimi ve işletilmesinden sorumlu anonim şirket statüsünde yönetici şirket kurulur.

151 Kurucu Heyet: Bölgenin içinde veya bulunduğu ilde yer alan en az bir üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü ya da kamu Ar-Ge merkez veya enstitüsü ve diğer kuruluş temsilcilerinden oluşan heyeti ifade eder (TGBUY Md. 4.).

Kurucu Heyeti oluşturacak temsilcilerin kimler olduğu TGBUY’nin 6. ve 14. maddelerinde açıklanmıştır.

Buna Göre; Teknoloji geliştirme bölgesi içinde veya bölgenin bulunduğu ilde yer alan en az bir Üniversite veya Yüksek Teknoloji Enstitüsü ya da Kamu Ar-Ge Merkezi veya Kamu Ar-Ge Enstitüsü temsilcilerinden birinin bulunması zorunlu olup; a)Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve birliğe bağlı odalar ve borsaların, b) Yerel yönetimlerin, c) Bankalar ve finansman kurumlarının, d) Yerli ve yabancı özel hukuk tüzel kişilerinin, e) Ar-Ge ve teknoloji geliştirme ile ilgili vakıf ve derneklerin, f) İlgili kamu kuruluşlarının, g) İhracatçı Birliklerinin ve h) 6224 Sy. Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu ve ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde gerekli izinleri almak kaydıyla yabancı özel hukuk tüzel kişilerinin kurucu heyet içerisinde yer almaları ihtiyaridir.

152 Değerlendirme Kurulu, TGBK’nın 4. maddesine ve TGBUY’nin 10. maddesine göre; Bakanlık Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürünün başkanlığında ve aşağıda yer alan kurum ve kuruluşların görevlendireceği, Bölge kuruluş başvuru dosyasını Kanun ve Yönetmelik Hükümleri ve temsil ettikleri kuruluşu ilgilendiren hususlar açısından değerlendirebilecek eğitim, bilgi, deneyim ve yetkiye sahip bir asil ve bir yedek temsilciden oluşur.

a) Bayındırlık ve İskan Bakanlığı,

b) Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı (DPT), c) Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı (YÖK),

d) Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu Başkanlığı (TÜBİTAK), e) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB )

f)Teknoloji konusunda faaliyet gösteren özel bir kuruluş (Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği'nin 10. maddesinde, Değerlendirme Kurulunda yer alacak teknoloji konusunda faaliyet gösteren özel kuruluş Bakanlık tarafından Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) olarak belirlenmiştir.)

65

TGBUY’nin 14. maddesine göre; Bölgenin yönetimi ve işletmesinden sorumlu yönetici şirketin kurucuları arasında, Bölgenin içinde veya bulunduğu ilde yer alan en az bir üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü ya da kamu Ar-Ge merkez veya enstitüsü bulunması şartı aranır. Bu kurum ve kuruluşlar, şirketleri ve/veya vakıf işletmeleri ile de yönetici şirkete iştirak edebilirler. Yönetici şirkete ayrıca; Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ne bağlı odalar ve borsalar, Yerel yönetimler, Bankalar ve finansman kurumları, Yerli ve yabancı özel hukuk tüzel kişileri, Ar-Ge ve teknoloji geliştirme ile ilgili vakıf ve dernekler, İlgili kamu kuruluşları, İhracatçı Birlikleri kurucu ya da sonradan ortak olarak iştirak edebilirler.

Yabancı özel hukuk tüzel kişileri 6224 Sy. Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu ve ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde gerekli izinleri almak kaydıyla yönetici şirkete iştirak edebilirler.

4.2.1. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nun Uygulanmasına İlişkin İşlemlerde Yönetici Şirkete Sağlanan Vergi Muafiyeti

4691 Sy. TGBK’nın “Destek ve muafiyetler” başlığını taşıyan 8. maddesinin ikinci fıkrasında;

“Yönetici şirket, bu Kanunun uygulanması ile ilgili işlemlerde her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır. Atık su arıtma tesisi işleten Bölgelerden, belediyelerce atık su bedeli alınmaz. ” hükmü yer almaktadır.

TGBUY’nin 37/a maddesine göre; yönetici şirketin, Kanun’un uygulanması ile ilgili işlemlerde, her türlü vergi, resim ve harçtan muaf tutulabilmesi için; yönetici şirketin kuruluşunu gerçekleştirerek tüzel kişiliğinin Ticaret Sicil Gazetesi’nde ilanından sonra Maliye Bakanlığı’na başvuruda bulunması gerekir.

Bu hükme göre, Kanunda ve Yönetmelikte tanımı yapılan, bölgenin yönetimi ve işletilmesinden sorumlu anonim şirket statüsündeki yönetici şirket, TGBK’nın uygulanması ile ilgili işlemlerde her türlü vergi resim ve harçtan muaftır. Yönetici şirkete sağlanan bu muafiyet hükmünün ilk bakışta her türlü vergi, resim ve harç muafiyeti olarak algılanabilir mahiyette olmakla beraber, TGBK’ya 5035 Sy. Kanun’un 44. maddesi ile eklenen Geçici 2. madde hükmü ve Maliye Bakanlığı’nın 28.10.2003 tarihli KVK-1/2003-1/Teknoloji Geliştirme Bölgeleri-1 Sirküleri açıklamaları birlikte değerlendirildiğinde; muafiyet hükmünün sadece yönetici şirketin TGBK’nın uygulanması ile ilgili işlemlere ait muamele vergileri yönünden tanınan muafiyet

66

hükmü olduğu ortaya çıkmaktadır¹⁵³. Bu yönüyle, bir muafiyetten ziyade bir istisnadan bahsetmek daha uygun düşecektir¹⁵⁴.

TGBK’nın Geçici 2. maddesinde; yönetici şirketin TGBK’nın uygulanması kapsamında elde ettiği “kazanç” larını 01.01.2004 tarihinden başlamak üzere 31.12.2013 tarihine kadar kurumlar vergisinden istisna eden ayrı bir hükmü mevcut bulunduğundan TGBK’nın 8. maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen muafiyet hükmünü muamele vergileri yönünden geçerli kabul etmek gerekmektedir. Bu hususu ayrıca;

Maliye Bakanlığı’nın 28.10.2003 tarihli KVK-1/2003-1/Teknoloji Geliştirme Bölgeleri-1 Sirkülerinin “Yönetici Şirketlerin Yararlanabilecekleri Vergisel Teşvikler” başlıklı 4.bölümünde yer alan aşağadaki açıklamalar da bu durumu teyit eder mahiyettedir.

“4- Yönetici Şirketlerin Yararlanabilecekleri Vergisel Teşvikler

4691 sayılı Kanunun 8 inci maddesinde yönetici şirketlerin faaliyet gelirlerinin gelir ve kurumlar vergisinden müstesna olduğuna ilişkin bir hükme yer verilmediğinden, bu şirketlerin faaliyetlerinden elde edilen gelirlerin anılan istisna kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir.

Ancak, bu şirketler Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununun uygulamasıyla ilgili olarak yaptıkları işlemler dolayısıyla her türlü vergi, resim ve harçtan muaf tutulmuşlardır.”

4.2.2. Yönetici Şirketlere TGBK’nın Uygulanması Kapsamında Elde Ettikleri Kazançlarına Sağlanan Kurumlar Vergisi İstisnası

5035 Sy. Kanun’un 44. maddesi ile TGBK’ya eklenen Geçici 2. madde 02.01.2004 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiş olup, bu maddenin birinci fıkrasında yer alan “Yönetici şirketlerin bu Kanun uygulaması kapsamında elde ettikleri kazançlar ile bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, münhasıran bu bölgedeki yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları 31.12.2013 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır” hükmüne göre; yönetici şirketlerin TGBK’nın uygulanması kapsamında elde ettiği kazançlar 31.12.2013 tarihine kadar kurumlar vergisinden istisna edilmiştir.

İstisna hükmü, yönetici şirketin Kanun ile kendisine verilen bölgenin işletilmesine ve yönetilmesine ilişkin görevleri kapsamında gerçekleştirmiş olduğu

153 Abdullah Kiraz (b), “Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (Teknoparklar) ve Sağlanan Vergisel Avantajlar-II”, Yaklaşım, 2004, S.141 (Eylül-2004), s.128.

154 İsmail Şahin, Türkiye’de Teknoloji Geliştirme Bölgeleri ve Sağlanan Teşvikler, Dumlupınar Ün.

S.B.E., Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya, 2006, s.74

67

faaliyetlerinden 01.01.2004 ila 31.12.2013 tarihleri arasında bir kazanç elde etmesi durumda, elde edilen kazançlara uygulanacaktır¹⁵⁵.

4.2.2.1. İstisnanın Mahiyeti

Yönetici şirketlerin istisna edilen kazançları, TGBK kapsamında; bölgenin kurulmasına, yönetilmesine ve işletilmesine ilişkin faaliyetlerden kaynaklanan kazançlardır. İstisna kazanç istisnası mahiyetinde olup edilen elde edilen hasılattan bölgenin kurulmasına, yönetilmesine ve işletilmesine ilişkin faaliyetlerin maliyetinin düşürülmesi sonucu bulunacak kazancın tamamı istisna olacaktır. İstisna kazancın ve bu bağlamda gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespiti açısından, istisna kapsamında olan faaliyetlere ilişkin hasılat, maliyet ve gider unsurlarının ayrı ayrı izlenmesi gerekmektedir. Kazancı istisna kapsamında olacak projelere ait giderlerin diğer faaliyetlerle ilişkilendirilmesi beyan edilecek matrahın hatalı tespitine yol açacaktır. Bu nedenle hasılat, maliyet ve gider unsurlarının ayrı ayrı ilgili hesapların alt kırılımlarında şeklinde izlenmesi gerekmektedir¹⁵⁶.

Kanun uygulaması kapsamında, kazancı istisna olacak faaliyetlerin zararla sonuçlanması halinde bu zararların diğer faaliyetlerden elde edilen kazançlardan indirilmesi mümkün değildir.

4.2.2.2. Müşterek Genel Giderler ve Amortismanların Dağıtımı

İstisna kapsamına giren faaliyetler ile bu kapsama girmeyen işlerin birlikte yapılması halinde, müşterek genel giderlerin bu faaliyetlerle ilgili olarak cari yılda oluşan maliyetlerin birbirine oranı esas alınarak dağıtılması gerekir. Mükelleflerin istisna kapsamına girmeyen üretim faaliyetlerinde de müşterek kullandığı tesisat, makine ve ulaştırma vasıtalarının amortismanları ise bunların her bir işte kullandıkları gün sayısına göre dağıtımın yapılması gerekmektedir.

4.2.2.3. İstisna Kazançların Beyannamede Gösterilmesi

İstisna kapsamındaki kazançlar kurumlar vergisi beyannamesinin “Zarar Olsa Dahi İndirilecek İstisnalar” bölümünde yer alan “Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde

155 “Teknoloji Geliştirme Bölgeleri-2” KVK Sirkülerinin “3.3. Yönetici Şirketlerin Yararlanabilecekleri Vergisel Teşvikler” / “3.3.3.3. İstisna Uygulamasında Süre” bölümleri.

156 Hasan Altuncu, “Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Vergisel Boyutu ve Muhasebeleştirilmesi

-I-”, Vergi Raporu, S.108(Eylül-2008), s.22.

68

Elde Edilen Kazançlar” satırında gösterilecektir. İstisnaya tabi faaliyetin zararla sonuçlanması halinde, zarar tutarı “Kanunen kabul edilmeyen giderler” satırında gösterilir. Geçici vergi beyannamesinde de aynı esaslar geçerlidir.

4.2.2.4. Bölgedeki Diğer Faaliyetlerden Sağlanan Kazançların İstisna Kapsamında Değerlendirilip Değerlendirilemeyeceği

Yönetici şirketlerin Kanun uygulaması kapsamındaki faaliyetleri dışında, ancak normal ticari işlemleri kapsamında elde edecekleri gelirleri ile olağandışı gelirlerin istisna kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir. Bu kapsamda nakitlerin değerlendirilmesi sonucu oluşan faiz gelirleri, yabancı para cinsinden aktifler dolayısıyla oluşan kur farkları, iktisadi kıymetlerin elden çıkarılmasından doğan gelirler istisna kapsamında değerlendirilemez.

4.2.2.5. İstisna Kapsamındaki Kazançların Dağıtılmasında Stopaj

Yönetici şirketlerin istisna kapsamına giren kazançlarının dağıtılması halinde halinde, GVK’nın 94. maddesinin 6/b-i ve 6/b-ii alt bentleri ile KVK’nın 15. ve 30.

maddeleri uyarınca % 15 oranında gelir vergisi stopajına tabi tutulacaktır.

4.3. Bölgede Girişimci Olarak Faaliyet Gösteren Gelir ve Kurumlar