Türkiye’de KOBİ’lerin Sorunları ve Çözüm Öneriler

DeğiĢim ve geliĢim esnekliğine sahip olan, toplumun hemen her kesimine kadar uzanabilen tüm ekonomik birimlerin baĢında KOBĠ‟ler gelmektedir. 1999 yılı itibariyle, Türkiye‟de imalat sanayi sektöründe hizmet veren iĢletmelerin payı, toplam iĢletmelerin yaklaĢık %99,2‟sine, toplam istihdamın %45‟ine, katma değerin %24,2‟sine ve gerçekleĢtirilen yatırımlarında %26‟sına sahip olan KOBĠ‟lerin Türkiye açısından birer can damarı olduğunu söylemek yanlıĢ olmayacaktır. (Yörük ve Ban, 2003)

KOBĠ‟ler bütün ülkelerde sanayinin geliĢmesine büyük katkıda bulunurken, bir yandan da sorunlarla mücadele etmek zorunda kalmaktadır. Küçük ve orta büyüklükteki iĢletmelerin yapısal, yönetim, üretim gibi temel sorunlarının yanında çok çeĢitli sorunları vardır. Bu sorunlar Ģöyle sıralanabilir: Yeni teknolojilere uyum sorunlarının yanı sıra düĢük kapasiteyle çalıĢma, tedarik ve stoklama, bilgi desteği ve teknik yardım, pazarlama ve rekabet, yeni yatırım yapamama, Gümrük Birliği‟ne uyum ve bürokratik engeller vb gibi. Ancak tüm bu sorunların özünde finansman yetersizlikleri yer almaktadır. KuruluĢ aĢamasında baĢlayan bu sorun hammadde alımından üretime varıncaya kadar her çeĢit faaliyeti etkilemektedir. Bir yandan ülkede yaĢanan enflasyon, reel satın alma gücünü azaltması sebebiyle, KOBĠ‟lerin ürettiği mallara yeterince talep oluĢmamasına, öte yandan girdi maliyetlerinde ortaya çıkan sürekli artıĢlar sermaye birikimini engelleyerek, üretimin güçlükle yapılmasına yol açmaktadır. (Karabıçak ve Altuntepe, 2001, s.369)

KOBĠ‟lerin çalıĢma koĢullarını Avrupa Birliği standardı düzeyine çıkartmaları ve çevre sorunlarına çözüm bulmaları gerekmektedir. Türkiye‟de faaliyet gösteren KOBĠ‟lerin AB iç Pazar koĢullarına uyum sağlayarak ülkede varlıklarını devam ettirmeleri gerekmektedir. KOBĠ‟lerin üzerinde AB üyeliği, teknolojik geliĢmeler, korumacılık politikaları ve politik baskılar etkili olmaktadır.

Avrupa Birliği üyeliği yolunda hızla ilerleyen Türkiye‟de KOBĠ‟ler açısından birçok fırsat ve tehdit ortaya çıkmaktadır. KOBĠ‟lerin rekabet edebilmelerinde pazarda yer bulmaları, fiyatlar, kalite önemli bir rol üstlenmeye devam etmektedir. Avrupa Birliği çerçevesinde uygun Ģekilde KOBĠ‟lerin rekabet gücünü arttırmak için iĢgücünün niteliğinin artırılması ve çalıĢanların eğitim düzeylerinin geliĢen teknolojiye ayak

uydurabilecek Ģekilde geliĢmesi, üniversiteler ile KOBĠ iĢbirliğinin sağlanması gerekmektedir.

Türkiye‟nin kalkınma sürecinde, KOBĠ‟lerin ilerlemesi ve bunun sonucunda AB ile uyum sürecinde KOBĠ‟leri geliĢtirmeye ve desteklemeye yönelik politika ve programların geliĢtirilmesi çok önemlidir. KOBĠ‟lerin varlıklarının devam edebilmesi ve korunmaları açısından en etkili araçlardan biri de devlet destekleridir.

KOBĠ‟lerin en büyük sorunu ekonomik istikrarsızlıktır. Türkiye‟de ki düĢük gelir seviyesi tasarrufları aĢağı çekmekte bu durumda yatırımlara aktarılacak sermaye miktarını etkilemektedir. Böylece KOBĠ‟lerin ihtiyaç duydukları finansman olanakları karĢılanamamaktadır. Türkiye ekonomisindeki süregelen yüksek enflasyon oranı öz sermayeyi olumsuz etkilemekte bu da KOBĠ‟ler için sıkıntı teĢkil etmektedir. Bu çıkmaz KOBĠ‟leri yüksek maliyetle ve ağır teminatlarla banka kredilerine yönlendirmektedir.

KOBĠ‟lerin karĢı karĢıya kaldıkları diğer önemli sorun ise; finansman sıkıntılarını gidermek için bankalardan aldıkları krediler karĢısında karĢılaĢtıkları yüksek faizlerdir.

KOBĠ‟ler için diğer bir sıkıntı ise vergilerdir. KOBĠ‟ler, finansman konusunda genellikle kiĢisel sermaye ya da çevrenin desteğine bağımlı oldukları için vergiler ve vergilendirme sistemi için önemli bir yere sahiptirler. KOBĠ‟ler lehine kimi hükümleri içermesine rağmen vergi kanunları ve vergiler KOBĠ‟ler için önemli bir sorun niteliğindedir. KOBĠ‟lerin ihracat yaparken karĢılaĢtıkları sorunların baĢında da gümrük vergisi oranlarının yüksekliği gelmektedir.

KOBĠ‟ler ile ilgili yapılan araĢtırmalar sonucunda ortak nokta finansal sorunlardır. Finansal açıdan KOBĠ‟ler için sermayenin yeterliliği, nakit yönetim ve envanter kontrolünün önemli olduğu görülmektedir. Üretim ve pazarlama fonksiyonlarına yeterince ağırlık verebilseler dahi baĢarısız finansman yönetiminin KOBĠ‟lerin iflasında önemli bir neden olduğu görülmektedir. (Peel ve Wilson, 1997, s.53)

ÇalıĢma sermayesi yönetimi, firmanın tam kapasite ile çalıĢabilmesi, üretimin kesintisiz olarak devam edebilmesi, iĢ hacmini geniĢletilebilmesi, yükümlülüklerini karĢılayamama riskini azaltılması açısından önemlidir. Ayrıca çalıĢma sermayesinin kredi değerliliğinin arttırılması, olağanüstü durumlarda mali yönden zor durumlara düĢülmemesi, faaliyetlerin karlı ve verimli bir Ģekilde yürütülebilmesi açılarından büyük önem taĢımaktadır.

KOBĠ‟lerde öz kaynak yetersizliği, kredi alımlarında teminat gösterme zorluğu, teĢviklerle ilgili karĢılaĢılan güçlükler ve dıĢ kaynak bulmada zorluk çektikleri görülmektedir. Ülkemizde KOBĠ‟lere kredi kullandırma güçlüğünün temel sebeplerinden biri de kredi karĢılığında KOBĠ‟lerden istenilen teminatlar konusudur. Teminatlar genelde kredi tutarının en az iki katı olmakta ve gayrimenkul ipoteğine bağlı olmaktadır. Teminat konusunda ülkemizde garantör kuruluĢ Kredi Garanti Fonu (KGF)‟dur.

Kredi Garanti Fonu (KGF), baĢarı vadeden ve yaratıcı giriĢimlerle, küçük ve orta ölçekli iĢletmelerin büyüme ve geliĢmelerine destek veren, iyi iĢ fikirlerinin önündeki teminat yetersizliği engelini ortadan kaldıran bir fondur. Banka kredisi olanaklarına büyük iĢletmeler kadar kolay ulaĢamayan küçük iĢletmelerin bu teminat problemi, KGF kefaleti ile giderilmekte, bu sayede KOBĠ‟lerin banka kredileri kullanma imkânı doğmaktadır. ÇalıĢan sayısı 250‟den az olan iĢletmelere yönelik hizmet veren KGF, imalat sanayi yanında hizmetler ve madencilik sektöründeki giriĢimcilerin de taleplerini karĢılamaktadır. Türkiye‟nin bütün yörelerindeki KOBĠ‟ler KGF kefaleti için baĢvurabilmektedirler.

Kredi Garanti Fonu‟nun amaçları Ģu Ģekildedir; KGF, küçük ve orta ölçekli iĢletmeler için sağladığı kefaletle bu iĢletmelere destek vermekte, yatırımlarının ve iĢletmelerinin finansmanında banka kredisi kullanmalarını mümkün kılmaktadır. Öte yandan KOBĠ‟lerin uzun vadeli kredi kullanmalarında da bankaca talep edilen yüksek teminatlar önemli bir engel olarak ortaya çıkmaktadır. Bunun dıĢında KOBĠ‟lerin iĢlerini büyütürken mevcut kredi limitlerinin artırılmasında bankaca talep edilen ek teminatlar çoğu kez iĢletme ve banka arasında çözülmesi gereken bir sorun olarak karĢımıza çıkmaktadır.

ĠĢletmelerin KGF‟den yararlanabilmesi için gerekli koĢulları Ģöyle sıralayabiliriz: -BaĢvuruyu bir KOBĠ yapmalıdır.

-Proje, karlı, gerçekleĢtirilebilir ve yapılabilir olmalıdır.

-Projeyi yürütecek yönetim kadrosu proje becerisi ve mesleki deneyime sahip olmalıdır. –Proje istihdam artıĢı sağlamalı ve istihdamı korumalıdır.

-Proje “kabul edilebilir” risklere sahip olmalıdır.