KOBİ’lerin Çalışanlara Yönelik Özellikler

Küçük ve orta büyüklükteki iĢletmelerde genellikle emek yoğun teknoloji kullanıldığından, çoğunlukla da nitelikli iĢgücünden oluĢan insan faktörü, büyük iĢletmelerden daha fazla önem taĢır. Böylece KOBĠ‟lerin piyasada sağladıkları olumlu imajları, sahip oldukları makine parkından çok istihdam ettikleri kalifiye personelden kaynaklanır. KOBĠ‟lerde çalıĢanlar, yeteneklerini daha kolay gösterebilmekte, ödüllendirildikçe de haz almaktadırlar. ĠĢe yabancılaĢmanın KOBĠ‟lerde pek görülmemesinin nedenlerinden biri de budur. Toplumu eğitenler olarak nitelendirilen bu iĢletmeler, iktisadi Ģartların iyileĢtirilmesinin ilk Ģartı olarak iĢten personel çıkarmayı görmemektedirler. Bunda genelde kalifiye olan personelin ileride tekrar istihdam edilebilme ihtimalinin düĢük oluĢu etkili olmakla birlikte, kiĢisel iliĢkilerin etkisi de daha fazladır. (Tutar ve Küçük, 2003, s.201)

3.3. Dünya’da KOBİ’lerin Yeri ve Önemi

Küçük ve orta büyüklükteki iĢletmeler geliĢen dünyada, ekonominin olmazsa olmazları arasında yer almaktadır. Gerek emek yoğun çalıĢmaları, gerekse geliĢen teknolojiye daha kolay adapte olmaları nedeniyle ekonomide geniĢ yer tutmaktadırlar.

Küçük ve orta büyüklükteki iĢletmelerin sadece ekonomik hayatta değil, sosyal hayatta da önemli rolleri vardır. KOBĠ‟ler ülkede geniĢ bir alana yayıldıkları için bölgelerarası geliĢmiĢlik farklarını gidermede, mülkiyeti tabana yaymada, istihdam olanağı yaratıp bunu sürdürmede ve demokratik hayatı canlı tutmada önemli bir güçtür. KOBĠ giriĢimcilerinin mülkiyet tutkuları, baĢarılı olma arzuları, cesaretli adımları ve yatırım yapma istekleri siyasi istikrarın temel mekanizmalarındandır. BaĢarılı giriĢimciler, potansiyel giriĢimcilerin ekonomiye girmelerine neden olacak ve

demokratik bir ortamda psikolojik tatmin gittikçe artacaktır. Güçlü KOBĠ‟ler büyük iĢletmeleri de etkileyecek ve sosyal yönden bir rahatlama olacaktır.

(http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sme/files/sme_definition/sme_user_guide_en.pdf , EriĢim tarihi: 06.03.2008)

GeliĢmiĢ ülkelerde, Ģimdiye kadar izlenen küçük iĢletmelerle ilgili istihdam artırmayı amaçlayan politikalar yanında, üretimde, satıĢta ve yönetimde yeniliklere giden küçük iĢletmelerin oluĢumunu ve rekabetini sağlayan politikalar da oluĢturulmaya çalıĢılmaktadır. (Sarıaslan,1994,s.20)

Küçük ve orta büyüklükteki iĢletmeler büyük iĢletmelerin yapamadıkları ya da yapmak istemedikleri yeni malzemelerin, fikirlerin, süreçlerin ve hizmetlerin temel kaynağını oluĢturmaktadır. Çünkü büyük iĢletmeler ölçek ekonomisinin maliyet avantajından yararlanmak amacıyla makine, araç, gereç ve iĢgücüne yaptıkları büyük yatırımlar nedeni ile aynı ürünü uzun süre üretmeye bağlı kalmaktadır. Fakat KOBĠ‟lerin büyük ölçekli yatırımlara bağlı kalmak gibi bir sorunları bulunmadığı için büyük iĢletmelere göre daha esnek bir yapıya sahiptirler. (Efe,1998,s.8)

Dünyada 1945–1970 döneminde büyük ölçekli iĢletmelere ağırlık verilerek ekonomik büyüme ve kalkınma faaliyetleri yürütülmüĢtür. Fakat bu süre içerisinde KOBĠ‟lerin büyük iĢletmeler karĢısında üstün yanlarının olduğu anlaĢılmaya baĢlanmıĢtır. Birçok ülkede istihdam yaratmada ve rekabet ortamının sağlanmasında KOBĠ‟lerin rolü giderek artmıĢtır. Dünya‟da 1970 ekonomik krizi, KOBĠ‟lerin önem kazanmasına, büyük ölçekli iĢletmelerin önem kaybetmesine neden olmuĢtur. Diğer taraftan ölçek ekonomisinin öneminin azalmaya baĢlamasından sonra KOBĠ‟ler, birçok ülkede 1970 bunalımından sonra kaynakların ekonomik kullanılması, istihdam ve gelir dağılımına katkılarından dolayı makro ekonomik politikaların temelini oluĢturmaya baĢlamıĢtır. Büyük iĢletmelerin aksine, üretim rasyonalizasyonunu, talebin gelir esnekliği ya da düĢük fiyat esnekliği gösterdiği ürünlerin üretimine ağırlık veren küçük iĢletmeler, ekonomik krizden de en az etkilenen birimler olmuĢtur.

(htpp://www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/EAD/TanitimKoordinasyonDb/Beytullah.doc , EriĢim tarihi: 14.03.2008)

KOBĠ‟ler, yalnızca geliĢmekte olan ülkelerde değil; aynı zamanda geliĢmiĢ ve sanayileĢmiĢ ülkelerde de önemini korumaktadır. GeliĢmiĢ ülkelerde, Ģimdiye kadar izlenen küçük iĢletmelerle ilgili istihdamı artırmayı amaçlayan politikalar ikinci plana atılarak, üretimde, satıĢta ve yönetimde yeniliklere giden küçük iĢletmelerin oluĢumunu ve rekabetini sağlayan politikalar oluĢturulmaya çalıĢılmaktadır. GeliĢmiĢ ülkelerin küçük iĢletme politikaları istihdamı artırma odaklı değil, çağın gereği olan canlı, yaĢanabilir, dinamik giriĢimcilerin geliĢtirilmesi olmaktadır. Bu zorluklara rağmen tüm ülkelerde, iĢletmelerin yaklaĢık %99‟unun KOBĠ‟lerden oluĢtuğu Ģeklinde bir genelleme yapılabilir. Ülkeden ülkeye değiĢmekle birlikte, istihdamın %40-80‟i ve gayri safi milli hâsılanın %30-70‟i KOBĠ‟ler tarafından oluĢturulmaktadır. KOBĠ‟lerin %5‟i hızlı büyüyen Ģirketler statüsündedir. Bu verilere göre KOBĠ‟lerin büyük iĢletmelere göre açık bir üstünlükleri ortaya çıkmaktadır. KOBĠ‟lerin küçük fakat önemli bir grubu da, yeni sanayilerin ve teknolojilerin geliĢmesinde öncü konumundadırlar. Yenilikçi çalıĢmalar yapanlar içinde KOBĠ‟ler yoğun durumdadır. ĠletiĢim ve otomasyon maliyetlerinin azalmasıyla KOBĠ‟lerin teknik imkânları artacak, bu da küresel piyasa içindeki baĢarılarının büyümesini sağlayacaktır. KOBĠ‟lerin istihdama katkısı da önemlidir. (Sarıaslan, 1994,s.11)

KOBĠ‟ler geliĢmiĢ ve geliĢmekte olan ülkelerde istihdama katkıları, yatırım içindeki payları değiĢiklik gösterse de istatistiklere baktığımızda tüm iĢletmelerin hemen hemen tamamını kapsamaktadır.

GeliĢmiĢ ülkelerdeki Küçük ve orta ölçekli iĢletmelerin ekonomi içindeki paylarına baktığımızda, küçük farklılıklarla ülkemizdekine benzer özellikler görebiliriz. Tablo 3‟de “SeçilmiĢ Bazı Ülke Ekonomilerinde KOBĠ‟lerin Durumu” ele alınmıĢtır.

Tablo 3: Bazı Ülke Ekonomilerinde KOBİ’lerin Durumu DEVLET Tüm İşletmeler İçindeki Yeri (%) Toplam İstihdam İçindeki Yeri (%) Toplam Yatırım İçindeki Yeri (%) Katma Değer İçindeki Yeri (%) Toplam İhracat İçindeki Payı (%) Toplam Kredilerden Aldığı Pay (%) A.B.D 97,2 50,4 38,0 36,2 32,0 42,7 Almanya 99,8 64,0 44,0 49,0 31,1 35,0 Hindistan 98,6 63,2 27,8 50,0 40,0 15,3 Japonya 99,4 81,4 40,0 52,0 38,0 50,0 Ġngiltere 96,0 36,0 29,5 25,1 22,2 27,2 G.Kore 97,8 61,9 35,7 34,5 20,2 46,8 Fransa 99,9 49,4 45,0 54,0 23,0 48,0 Ġtalya 97,0 56,0 36,9 53,0 - - Türkiye 98,8 45,6 6,5 37,7 8,0 3,0-4,0 Kaynak: Küçükçirkin, 2001 , s.2-5

Tablo 3‟e bakıldığında ekonomik kalkınmıĢlık düzeyleri ne olursa olsun, tüm ülkelerde KOBĠ‟ler gerek sayısal büyüklük olarak gerekse istihdam yaratma gücü açısından ekonomik ve toplumsal düzenin ana unsurunu oluĢturmaktadır. Türkiye de KOBĠ‟lerin istihdam içindeki payı diğer ülkelere göre daha düĢük olup, tüm iĢletmeler içindeki KOBĠ‟lerin yerleri hemen hemen aynıdır. Buna rağmen ihracat içindeki payları çok düĢüktür. Kredilerden yararlanma oranları da diğer ülkelerle kıyaslandığında yok denecek kadar düĢük seviyededir.

KOBĠ‟lerin taĢıdıkları önem Ģu Ģekilde sıralanabilir: (Gücelioğlu,1994,s.1; Alpugan, 1994,s.14; Sarıaslan, 1994,s.22)

-Küçük ve orta büyüklükteki iĢletmeler, emek yoğun teknoloji ile çalıĢma ve kaynak kullanımında etkili olma özelliğine bağlı olarak ülke çapında istihdam yaratmaya ve iĢsizliğin azaltılmasına katkıda bulunmaktadır.

-Küçük ve orta büyüklükteki iĢletmeler, talep değiĢikliklerine ve çeĢitliliklerine daha kısa bir sürede, daha kolay bir Ģekilde uyum sağlamaktadır.

-Küçük ve orta büyüklükteki iĢletmeler, büyük ölçekli iĢletmelerin kullandıkları hammadde, yardımcı malzeme, iĢletme malzemesi veya yarı mamül gibi girdileri üreterek onların geliĢimini tamamlamakta ve böylece ekonomide “yan sanayi” oluĢturmaktadır.

-Küçük ve orta büyüklükteki iĢletmeler, büyük ölçekli iĢletmelerin ürettiği aynı mal veya hizmetleri üretip, onları rekabetçi ortama çekerek ekonomiye canlılık kazandırmaktadır.

-Küçük ve orta büyüklükteki iĢletmeler, esneklik ve yenilikleri teĢvik etmektedir.

-Küçük ve orta büyüklükteki iĢletmeler, emek yoğun olmaları nedeniyle bölgesel istihdam olanaklarının artırılmasına önemli katkıda bulunarak, küçük Ģehirlerden büyük merkezlerine insan gücünün engellenmesine ve bölgenin kendi potansiyeli içinde kalkınmasına temel oluĢturmaktadır.

-Küçük ve orta büyüklükteki iĢletmeler, gelir dağılımını olumlu yönde etkileyerek, sermayenin büyük iĢletmelerde ve az kiĢinin elinde toplanmasını önleyerek toplumda gelirin gerek fonksiyonel gerekse bölgesel düzeyde dağılımını olumlu yönde etkilemektedir.

Tablo 4: Ölçeklere Göre İşletmelerin İstihdama Katkısı

Ülke 1–9 (%) 10–49 50–249 250+ Toplam (%) Kore 10,5 29,9 26,4 33,3 100 Fransa 10,3 20,1 22,3 47,3 100 Belçika 8,1 19,7 20,4 51,7 100 Danimarka 7,8 19,2 26,3 46,6 100 Avustralya 14,1 20,5 17,8 47,7 100 Norveç 9,1 21,1 28,3 41,6 100 Portekiz 27,5 32,4 24,1 16,1 100 Ġzlanda 20,3 33,5 46,2 - 100 Japonya 11,1 28,3 29,8 30,7 100 Hollanda 11,7 27,1 28,1 33,1 100 Ġspanya 18,5 33,5 21,4 26,6 100 Ġsviçre 15,4 21,3 29,2 34,1 100 Finlandiya 10,3 14,1 20,2 55,4 100 Türkiye 34,0 10,5 19,8 35,8 100

Tablo 4‟de bazı OECD ülkelerinde ölçeklere göre iĢletmelerin istihdama katkısı verilmiĢtir. Belçika ve Finlandiya hariç olmak üzere incelenen OECD ülkelerinin hepsinde KOBĠ‟lerin (çalıĢan sayısı <250) istihdamdaki payının %50‟nin üzerinde olduğu görülmektedir. Türkiye de söz konusu oran %64,30 olarak karĢımıza çıkmaktadır.