Türkiye Dünya Miras Listesi Kapsamındaki Görüşler

Kavramsal çerçeve ili ilgili sorulardan sonra anketin ikinci bölümü Türkiye’nin Dünya Miras Listesi’nde yer alan alanlarını bir bütün olarak ele alınarak ülkesel boyutta bir değerlendirmeye gidilmiştir. Bu bölümde öncelikle Dünya Miras Listesi’nde yer alan alanların sayıca yeterli olup olmadığı incelenmiş daha sonra listede yer alması önerilen alanlar belirlenmiştir.

4.8.2.1 Türkiye Dünya Miras Listesi’nde bulunan alanların yeterliliği ve listede yer alması önerilen alanlar

2012 yılı itibari ile Türkiye’nin Dünya Miras Listesi’nde yer alan alanlarının sayısı 10’dur. Anket katılımcılarına bu sayıyı yeterli bulup bulmadıkları sorulduğunda %90’ının yetersiz bulduğu sonucuna ulaşılmıştır. Evet, cevabı veren dört ankette belediye bünyesinde gerçekleştirilmiştir. Bu dağılım çizelge 4.5’te izlenmektedir.

Çizelge 4.5: Türkiye’nin Dünya Miras Listesi’nde bulunan alanlarının yeterlilik oranı.

SAYISAL DEĞER YÜZDE ORANI

Evet Yeterli 4 %10

Hayır Yetersiz 36 %90

TOPLAM 40 100

Türkiye’nin tarih boyunca birçok uygarlık ve köklü imparatorluğa ev sahipliği yapmış olması ve buna ek olarak Osmanlı İmparatorluğu ve Bizans İmparatorluğu’na başkentlik yapmış olması sebebi ile birçok uygarlığa ait somut ve soyut evrensel değerler içermesi gerekçeleri sayıca yetersiz bulunması konusundaki ortak görüşü oluşturmaktadır.

Belirtilen, sadece tanıtımı yapılan ve kapsamlı bir çalışması yapılmış alanların listede yer alması sorunu çerçevesinde, hazırlanan geçici listedeki alanlar ile ilgili çalışmaların hızlanması gerektiği açıkça ortadadır.

167

10 alanı yeterli bulmayan 36 katılımcıya listede yer alması için hangi alanları önerdikleri sorulmuştur. Katılımcıları ortak bir çerçevede tutmak amacı ile Türkiye’nin mevcut geçici listesindeki alanlar sunulmuş bu sayede oluşacak ortak cevaplar ile hangi alanlar üzerinde öncelikle durulması gerektiği konusunda bir çıkarım yapmak hedeflenmiştir.

Çizelge 4.6’da görüldüğü gibi katılımcıların her birinden oy alan tek alan Efes- İzmir’dir. Alanın seçilmesinde en etkin kriter özgünlüğü olarak ortaya çıkmıştır. Bunu 34 oy ile Sümela Manastırı (Trabzon) 32 oy ile Çatalhöyük Neolitik Kenti (Konya), 30 oy ile Mardin Kültürel Peyzaj Alanı (Mardin) ve son olarak 28 oy ile Bursa ve Cumalıkızık (Bursa) takip etmiştir.

En yüksek oyu alan bu ilk beş alan listede %50’nin üzerinde oy alan alanlar olarak da öne çıkmaktadır. Listede yer alan diğer alanlara ek olarak önerilen 4 alan vardır bunlar; Batman Hasankeyf, Tokat Kalesi, Amasya Kral Mezarlıkları, Ahtamar ve Sivas Çifte Minare’dir. Bu öneriler geçici listenin yeniden hazırlanması sürecinde dikkate alınmalıdır.

Çizelge 4.6: Türkiye kapsamında Dünya Miras Listesi’nde yer alması önerilen alanlar.

SAYISAL DEĞER YÜZDE ORANI

Efes (İzmir), 36 %90

Sümela Manastırı (Trabzon), 34 %85

Çatalhöyük Neolitik Kenti (Konya), 32 %80

Mardin Kültürel Peyzaj Alanı (Mardin), 30 %75

Bursa ve Cumalıkızık (Bursa), 28 %70

4.8.2.2 Dünya Miras Listesi’nde yer almanın Türkiye kapsamındaki olumlu ve olumsuz etkileri

Dünya Miras Listesi’nde yer almanın ülkesel boyuttaki etkisini ortaya koyabilmek için sorulan UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer almanın Türkiye üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri sizce nelerdir? Sorusunda hazırlanan şıklar anket kapsamında olumlu ve olumsuz olarak ayrılmamış bir bütün olarak hazırlanmıştır. Bu sayede katılımcının herhangi bir yönde etkilenmemesi amaçlanmıştır.

Anket analizinde şıklar çizelge 4.7’de olumlu ve olumsuz olarak ayrıldığında olumlu etkilerinin aldıkları oy yüzdelerinin olumsuz etkilerinin aldıkları oy yüzdesinden

168

fazla olduğu ortaya çıkmaktadır. Anket katılımcılarından sadece iki kişi olumlu ve olumsuz bir etkisi olmadığı yönünde görüş bildirmiştir.

Çizelge 4.7: Dünya Miras Listesi’nde yer almanın Türkiye kapsamındaki olumlu ve olumsuz etkilerinin oranları.

SAYISAL DEĞER YÜZDE ORANI

Olumlu 261 %88

Olumsuz 35 %12

TOPLAM 296 %100

Olumlu etkiler değerlendirildiğinde kültür turizminin gelişmesinin, koruma konusunda sabit ve sürekliliği sağlanmış bir politikaya sahip olmaktan fazla oy almış olması korumanın turizm çerçevesinde değerlendirildiği yönündeki görüşü desteklemektedir. Katılımcılar tarafından eklenmiş olan kültürel sürekliliğin sağlanması ve yerele ait bir değerin evrenselleşmesini sağlaması bir diğer olumlu etkilerdir. Olumlu etkileri aldıkları oy yüzdelerine göre dağılımı çizelge 4.8’deki gibi ortaya çıkmaktadır.

Çizelge 4.8: Dünya Miras Listesi’nde yer almanın Türkiye kapsamında olumlu yanları.

SAYISAL DEĞER

YÜZDE ORANI

-Kültür turizminin gelişmesini sağlar. 36 %90

-Koruma konusunda gerçekleştirilen projelerin uluslararası

kurumlarca da incelenmesini sağlar. 34 %85

-Ülke prestiji ve ülke markasını olumlu yönde etkiler. 33 %82,5 -Yerel yönetimin değişkenliğine karşın sabit bir koruma

politika geliştirilmesini sağlar. 30 %75

-Uluslar arası bilgi, belge paylaşımı ve danışmanlık sağlar. _{29 %72,5} -Alanın evrensel değerinin kullanıcı isteklerinden daha

değerli kabul edilmesini sağlar 28 %70

-Konaklama ve benzeri hizmetler ile yerel halkın

kalkınmasını sağlar. 26 %65

-Kültür turizminden elde edilen gelir ile koruma

çalışmalarının arttırılabilmesini sağlar. 22 %55

-Yatırımlar için mali kaynak sağlar. _{23 %57,5}

Olumsuz yöndeki etkiler aldıkları oy yüzdesine göre sıralandığında dağılım çizelge 4.9’daki gibi ortaya çıkmaktadır. Alanların listede olmaları sonucu sahip oldukları avantajların rant amaçlı kullanılarak koruma açısından negatif etkiye dönüşmesi yönündeki görüş en fazla oy oranı ile dikkat çekicidir. Olumlu bir etkinin yanlış idare

169

ile nasıl olumsuz bir etkiye dönüşebileceği açıkça ortaya sermektedir. Buna ek olarak turizmin kontrolsüz gelişmesi ile alanların kullanıcı ruhuna sahip olmadığı müze kentlere dönüşmesi katılımcılardan gelen bir diğer olumsuz etkidir.

Çizelge 4.9: Dünya Miras Listesi’nde yer almanın Türkiye kapsamında olumsuz yanları. SAYISAL

DEĞER

YÜZDE ORANI -Alanların potansiyelleri sonucu rant alanı haline dönmesi

riskini yaratır. 15 %38

-Alanın evrensel değerinin kullanıcı isteklerinden daha

değerli kabul edilmesine sebep olur. 12 %30

-Listeden çıkarılmanın yaratacağı imaj kaybı sebebi ile üretilen projelerin kimi zaman UNESCO Dünya Miras Komisyon Raporlarına göre istemeden değiştirilmesi gerekliliğine sebep olur.

6 %15

-Ulusal ve uluslar arası farklı aktörler olması sonucu zaman

kaybının yaşanmasına sebep olur. 2 %5

4.8.3 Dünya Miras Listesi’ndeki “İstanbul Tarihsel Alanları” Kapsamındaki