Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 

1982  yılında  yürürlüğe  giren  Anayasamızın  3.  Bölümünü  oluşturan  Sosyal,  Ekonomik  Haklar  ve  Ödevler  Bölümünde  yer  alan  10,  24  ve  42.  Maddeler de sosyal adalete ilişkin önemli ifadeler bulunmaktadır. Bu maddeler  aşağıdaki gibidir: 

Kanun Önünde Eşitlik 

Madde  10‐  “  Herkes,  dil,  ırk,  renk,  cinsiyet,  siyasi  düşünce,  felsefi  inanç,  din,  mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.  

Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.” 

Din ve Vicdan Hürriyeti  

Madde  24‐  “….  Din  ve  ahlak  eğitim  ve  öğretimi  Devletin  gözetim  ve  denetimi  altında yapılır. Din kültürü ve ahlak öğretimi ilk ve ortaöğretim kurumlarında  okutulan  zorunlu  dersler  arasında  yer  alır.  Bunun  dışındaki  din  eğitim  ve  öğretimi  ancak,  kişilerin  kendi  isteğine,  küçüklerin  de  kanunî  temsilcisinin  talebine bağlıdır…..” 

Anayasamızın  10.  ve  24.  maddeleri  eşitlik  ve  özgürlüğü  vurgulamaktadır.  10.  Madde  hangi  farklılığa  sahip  olursa  olsun  hiç  kimsenin  ayrıcalıklı olmadığını ortaya koyarak, sosyal adalete ilişkin önemli bir maddeyi  oluşturmaktadır.  24.  Madde  ise  din  ve  vicdan  hürriyetini  ve  din  ve  ahlak  eğitiminde bireylerin özgürlüğünü garanti altına almaktadır. Bu madde sosyal  adaletin,  özgürlük  boyutuna  ilişkin  eğitim  kurumlarında  sağlanması  gereken  önemli bir şartı yansıtmaktadır.  

  Madde 42.  

• Kimse eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz.  • Öğrenim hakkının kapsamı kanunla tespit edilir ve düzenlenir.  

• Eğitim ve öğretim, Atatürk ilkeleri ve inkılâpları doğrultusunda,  çağdaş  bilim  ve  eğitim  esaslarına  göre,  Devletin  gözetim  ve  denetimi  altında  yapılır.  Bu  esaslara  aykırı  eğitim  ve  öğretim  yerleri açılamaz. 

• Eğitim ve öğretim Atatürk ilkeleri ve inkılapları borcunu ortadan  kaldırmaz. 

• İlköğretim  kız  ve  erkek  bütün  vatandaşlar  için  zorunludur  ve  devlet okullarında parasızdır. 

• Özel  ilk  ve  orta  dereceli  okulların  bağlı  olduğu  esaslar,  devlet  okulları  ile  erişilmek  istenen  seviyeye  uygun  olarak  kanunla  düzenlenir.  

• Devlet  maddi  imkânlardan  yoksun  başarılı  öğrencilerin,  öğrenimlerini sürdürebilmeleri amacı ile burslar ve başka yollarla  gerekli yardımları yapar. Devlet durumları sebebiyle özel eğitime  ihtiyacı olanları topluma yararlı kılacak tedbirleri alır.  

• Eğitim ve öğretim kurumlarında sadece eğitim, öğretim araştırma  ve  inceleme  ile  ilgili  faaliyetler  yürütülür.  Bu  faaliyetler  her  ne  suretle olursa olsun engellenemez.  

• Türkçe’den başka hiçbir dil, eğitim ve öğretim kurumlarında Türk  vatandaşlarına  ana  dilleri  olarak  okutulamaz  ve  öğretilemez.  Eğitim  ve  öğretim  kurumlarında  okutulacak  yabancı  diller  ile  yabancı  dille  eğitim  ve  öğretim  yapan  okulların  tabi  olacağı  esaslar  kanunla  düzenlenir.  Milletlerarası  antlaşma  hükümleri  saklıdır.  

Anayasamızın  42.  Maddesinin  altı  çizilmiş  bölümleri,  sosyal  adalet  açısından  büyük  önem  taşımaktadır.  Bu  ifadeler  özellikle  eğitim  hakkı  ve 

eğitimde  genellik  ve  eşitlik  konularını  vurgulamaktadır.  Ancak  bu  konularla  ilgili  detaya  inmemekte  ve  bunları  ilgili  kanunlara  bırakmaktadır.  Bir  sonraki  başlık  altında  inceleyeceğimiz  1739  sayılı  Milli  Eğitim  Temel  Kanunu  Anayasamızın eğitimle ilgili ifadelerinin açıklaması niteliğindedir.   

2.4.4. 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu 

14.06.1973  tarihinde  Türkiye  Büyük  Millet  Meclisinde  kabul  edilen  ve  24.06.1973  tarihinde  resmi  gazetede  yayınlanan  Milli  Eğitim  Temel  Kanunu,  Türk  Milli  Eğitimi  açısından  büyük  önem  taşımaktadır.  Bu  kanunla  milli  eğitimimizin  genel  amaçları  belirlenmiş,  bu  genel  amaçları  gerçekleştirirken  dikkate  alınacak  temel  ilkeler  açıklanmış  ve  eğitim  sistemimizin  genel  yapısı  şekillendirilmiştir.  

Milli  Eğitim  Temel  Kanununun  birinci  kısmındaki  genel  amaçlar  ve  temel ilkeler eğitimde sosyal adalet açısından büyük önem taşımaktadır. Çünkü  Türkiye  Cumhuriyeti  Anayasası  ile  ortaya  konulan  genel  ifadeleri  daha  geniş  bir çerçeveye oturtmaktadır. Bu genel amaç ve ilkeler şunlardır.   BİRİNCİ KISIM   Türk Millî Eğitim Sistemini Düzenleyen Genel Esaslar   BİRİNCİ BÖLÜM   Türk Millî Eğitiminin Amaçları   I ‐ Genel amaçlar:   Madde 2 ‐ Türk Millî Eğitiminin genel amacı,Türk Milletinin bütün fertlerini,  

1.  (Değişik:  16/6/1983  ‐  2842/1  md.)  Atatürk  inkılâp  ve  ilkelerine  ve  Anayasada  ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı;Türk Milletinin millî, ahlaki, insani, manevi ve  kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve  daima  yüceltmeye  çalışan;  insan  haklarına  ve  Anayasanın  başlangıcındaki  temel  ilkelere  dayanan  demokratik,  laik  ve  sosyal  bir  hukuk  Devleti  olan  Türkiye  Cumhuriyetine  karşı  görev  ve  sorumluluklarını  bilen  ve  bunları  davranış  haline  getirmiş  yurttaşlar  olarak  yetiştirmek;  

Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş  bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, 

insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan;  yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek; 

İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte  iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu  kılacak  ve  toplumun  mutluluğuna  katkıda  bulunacak  bir  meslek  sahibi  olmalarını  sağlamak;  

Böylece  bir  yandan  Türk  vatandaşlarının  ve  Türk  toplumunun  refah  ve  mutluluğunu  artırmak;  öte  yandan  millî  birlik  ve  bütünlük  içinde  iktisadi,  sosyal  ve  kültürel  kalkınmayı  desteklemek  ve  hızlandırmak  ve  nihayet  Türk  Milletini  çağdaş  uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır.   II ‐ Özel amaçlar:   Madde 3 ‐ Türk eğitim ve öğretim sistemi, bu genel amaçları gerçekleştirecek şekilde  düzenlenir ve çeşitli derece ve türdeki eğitim kurumlarının özel amaçları, genel amaçlara  ve aşağıda sıralanan temel ilkelere uygun olarak tespit edilir.   İKİNCİ BÖLÜM   Türk Millî Eğitiminin Temel İlkeleri   I ‐ Genellik ve eşitlik:   Madde 4 ‐ Eğitim kurumları dil, ırk, cinsiyet ve din ayırımı gözetilmeksizin herkese  açıktır. Eğitimde hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.   I ‐ Ferdin ve toplumun ihtiyaçları:  Madde 5 ‐ Millî eğitim hizmeti, Türk vatandaşlarının istek ve kabiliyetleri ile Türk  toplumunun ihtiyaçlarına göre düzenlenir.  I ‐ Yöneltme:  

Madde  6  ‐  Fertler,  eğitimleri  süresince,  ilgi,  istidat  ve  kabiliyetleri  ölçüsünde  ve 

doğrultusunda çeşitli programlara veya okullara yöneltilerek yetiştirilirler.  

(Değişik:  16/8/1997‐4306/3  md.)  Millî  eğitim  sistemi,  her  bakımdan,  bu  yöneltmeyi 

gerçekleştirecek  biçimde  düzenlenir.  Bu  amaçla,  orta  öğretim  kurumlarına,  eğitim  programlarının hedeflerine uygun düşecek şekilde hazırlık sınıfları konulabilir. 

Yöneltmede  ve  başarının  ölçülmesinde  rehberlik  hizmetlerinden  ve  objektif  ölçme  ve değerlendirme metotlarından yararlanılır. 

IV ‐ Eğitim hakkı: