Okul Yöneticilerinin Etik İlkelere Uyma Sorumluluğu

Yapılan  bir  işin  meslek  olarak  değerlendirilebilmesi  için,  son  yıllarda  uygulanan  bir  ölçüt  de,  o  işe  ait  genel  kabul  görmüş  etik  ilkelerin  varlığıdır.  Dünyada  okul  yöneticilerine  ilişkin  genel  kabul  görmüş  etik  ilkeler  bulunmaktadır.  Etik  liderler  olarak  okul  yöneticilerinin  en  temel  sorumluluğu  mesleğinin etik ilkelerine uymaktır. 

Etik  bir  lider  olarak,  okul  yöneticisinin  temel  sorumluluğu,  mesleğinin  etik  ilkelerine  uymaktır.  Bir  okul  yöneticisinin  mesleki  davranışı  bir  etik  koda  uymalıdır. Etik kod, idealistik olmalı ve aynı zamanda tüm okul yöneticilerine  uygulanabilmelidir.  Okul  yöneticisi,  kamuya  ait  okulların  herkese  eğitim  olanakları  sağlama  amacına  hizmet  ettiğini  kabul  eder.  Fakat  yönetici,  okulda  ve toplumda mesleki liderlik sağlamak için resmi bir sorumluluğu üstlenir. Bu  sorumluluk  yöneticinin  örnek  gösterilen  mesleki  davranış  standartlarını  sürdürmesini  gerektirir.  Yöneticinin  eylemlerinin,  toplum,  mesleki  birlikler  ve  öğrenciler  tarafından  gözlenerek,  değerlendirileceğinin  farkında  olunmalıdır  (American Association of School Administrator,1996).     

Yapılan bir işin meslek olarak kabul edilme şartlarından biri de o işe ait  genel  kabul  gören  etik  ilkeler  setinin  olmasıdır.  Doktorların  ettikleri  Hipokrat  yemini,  Avukatların  bağlı  oldukları  “Avukatlık  Yasası”nın  ilgili  maddeleri  buna örnek teşkil etmektedir. Dünyanın farklı yerlerinde eğitim yöneticiliği ile  ilgili  mesleki  kuruluşlar,  eğitim  yöneticilerinin  uyması  gereken  etik  ilke  ve  standartlar geliştirmişlerdir.  

Minnesota  Eyaleti  Yasaları  Düzenleme  Ofisi  (Minnesota  Office  of  the  Revisor of Statudes) okul yöneticilerinin uyması gereken etik ilkeleri ve mesleki  davranışları belirlemiştir. Bu ilke ve davranışlar şunlardır (Minnesota Office of  the Revisor of Statudes, 2003): 

Okul yöneticisi; 

A. Eğitim hizmetlerinde ayrım gözetmemelidir.  

B. Öğrencileri  ve  personeli  sağlığa  ve  güvenliğe  zararlı  şartlardan  korumak için makul bir yol izlemelidir.  

C. Öğrenmeye  yardım  eden  bir  atmosfer  sağlamak  için  makul  bir  yol  izlemelidir.  

D. Özel  çıkar  sağlamak  için  öğrenciler,  aileler,  personel  ya  da  meslektaşlarıyla ilişkilerini kötüye kullanmamalıdır.  

E. Kanunlar  ve  okul  politikaları  gereğince,  zorunlu  bir  mesleki  amaca  hizmet  etmesi  dışında,  bireyler  hakkındaki  gizli  bilgiyi  açıklamamalıdır.  

F. Yöneticilerin  ya  da  diğer  personelin  niteliklerine  ilişkin  kayıtları  ya  da  gerçekleri  bile  bile  tahrif  etmemeli  ya  da  yanlış  bir  şekilde  tanıtmamalıdır.  

G. Öğrenciler,  öğrencilerin  aileleri,  personel  ya  da  meslektaşlar  hakkında yanlış ya da çirkin ifadeler kullanmamalıdır. 

H. Kendi özel çıkarlarına hizmet edecek ve mesleki yargısını etkileyecek  hediye, ödül ya da iltimasları kabul etmemelidir.  

İ. Bir sözleşme ya da mukaveleyi yetkili olduğunda onaylamalıdır.  

J. Personele  ihtiyaç  duyulan  konumları  doldurmada,  yalnızca  ehliyetli  personeli  ya  da  insanları  atamalı,  atama  için  tavsiye  etmeli  ya  da  görevlendirmelidir.  

K. Mesleki  görevlerin  ifa  edilmesinde  dürüst  olmayan,  aldatıcı  ya  da  yanlış tanıtıcı davranışlar göstermemelidir.       

Amerikan  Okul  Yöneticileri  Birliği  (American  Association  of  School  Administrator)  ise,  okul  yöneticilerinin  uyması  gereken  on  etik  ilke  belirlemiştir. Bu ilkeler şunlardır (Rebore, 2001: 136): 

Eğitim yöneticisi; 

1. Bütün  karar  ve  eylemlerinde  temel  değer  olarak  öğrencilerin  başarısını göz önünde bulundurur. 

2. Mesleki sorumluluklarını doğruluk ve dürüstlükle yerine getirir. 

3. Tüm bireylerin yurttaşlık ve insan haklarını gerektiği şekilde korur. 

4. Yerel ve ulusal yasalara uyar ve doğrudan veya dolaylı olarak devlet  yönetimini  yıkmaya  çalışan  örgütleri  bile  bile  desteklemez  ya  da  katılmaz. 

5. Eğitim  kurulunun  yönetim  politikalarını,  yönetsel  kurallarını  ve  düzenlemelerini uygular. 

6. Eğitimsel  amaçlarla  tutarlı  olmayan  kanunları,  politikaları  ve  yönetmelikleri, düzeltmek için uygun önlemleri alır. 

7. Politik,  sosyal,  dinsel,  ekonomik  ya  da  diğer  etkilerle  konumunu  kendi kişisel çıkarı için kullanmaktan kaçınır.  

8. Sadece, uygun olarak akredite edilmiş kurumlardan mesleki sertifika  ya da akademik dereceleri kabul eder.  

9. Standartları  korur  ve  araştırma  ve  sürekli  kişisel  gelişim  yoluyla  mesleğin etkililiğini artırmaya çalışır.  

10.  Bütün  anlaşmalara,  sona  erinceye  kadar  ya  da  sona  erdirilinceye  kadar uygun davranır. 

Ulusların  geliştirmiş  oldukları  etik  sistemler,  onların  toplumsal  ve  kültürel değerlerinden ayrı olarak düşünülemez. Bu yüzden bir kurumun etik 

anlayışı  ve  ilkeleri  içinde  bulunduğu  toplumun  normatif  değerlerine  göre  şekillenecektir. Ülkemizdeki okul yöneticilerinin uyması gereken etik ilkelerden  söz edebilmek için, evrensel etik değerlerle birlikte, sosyal ve örgütsel koşullar  da dikkate alınmalıdır.  

Aydın  (2003:  94),  ülkemizde  okul  yönetimine  ilişkin  etik  dışı  sayılabilecek  uygulamaları  belirledikten  sonra,  literatür  taramasına  dayalı  olarak  etik  ilkeler  listesi  geliştirmiştir.  Türkiye’de  farklı  üniversitelerde  görev  yapan 13 eğitim yönetimi profesörünün görüşleri doğrultusunda bu listeye son  şeklini vermiş ve araştırmasında kullanmıştır. Altı bölümden (hoşgörü, adalet,  sorumluluk,  dürüstlük,  demokrasi,  saygı)  oluşan  anketteki  etik  ilkeler  şunlardır:  A. HOŞGÖRÜ  1. Başkalarının görüşlerine değer verir.  2. Eleştirilere açıktır.         3. Farklılıklara karşı hoşgörülüdür.  4. Başkalarını dinlerken kendini onların yerine koyar.  5. Astlarını yargılarken katı davranmaz.  6. İyi bir dinleyicidir.   7. Astlarını korkutmayı bir baskı aracı olarak kullanmaz.  8. Astları ile takım çalışması yapar.  9. Saldırgan ve kırıcı davranmaz.  10. Astlarının kendilerini ilgilendiren kararlara katılmalarını sağlar.  11. İnsanları tanımaya çalışır.  12. İnsanlara zaman ayırır.   13. Astları arasında meydana gelen çatışmalarda hakemlik yapar.  14. Astlarının haklarını kullanma özgürlüklerini engellemez.  15. Astlarıyla ilişkilerinde güven vericidir.   16. İnsanların tek ve değerli olduğuna inanır.  

17. Astlarının olumlu eylemlerini destekler.  18. Astlarını rakip olarak değil, aynı sistemin parçaları olarak görür.  19. Deneyimlerini astları ile paylaşır.   20. İnsan ilişkilerinde yapıcıdır.   21. Bencil davranmaz.   22. Eylemlerinden dolayı hesap verir.   23. Başkalarını çekiştirip, dedikodu yapmaz.   B. ADALET  1. Ödülleri hak edenlere verir.   2. Kuralları herkese eşit olarak uygular.  3. Bireylerin emeğinin karşılığını verir.   4. Bireylere eşit davranır.   5. Başkalarının hakkını sömürmez.  6. Astları arasındaki anlaşmazlıklarda taraf tutmaz.  7. İş yükünü dengeli olarak dağıtır.   8. Haksızlıkların düzeltilmesi için çaba gösterir.   9. Cezalandırmayı işlenen suça denk olarak yapar.  10. Bireylerin yasal haklarını kullanmalarını sağlar.  11. Değerlendirmelerde objektif davranır.   12. Gerçekleri çarpıtmaz.  13. İnsanlara zarar verecek eylemlerden kaçınır.   14. İnsan haklarına saygılıdır.  

15. Kişilere  dinsel,  siyasal,  ırksal  ve  politik  nedenlerle  ayrıcalıklı  davranmaz.  

16. Astlarından yeterlilikleri oranında üretim bekler.  17. Sahtekârlık yapmaz. 

18. Kadın ve erkeklere eşit davranır.    

C. SORUMLULUK