TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNİN ÖRGÜTLENMESİ

Türkiye'de eğitim; adalet, güvenlik ve sağlık gibi devletin temel işlevlerinden birisi olup devletin denetimi ve gözetimi altında yapılmaktadır (Ilgar, 2005:86).Türkiye’de eğitimle ilgili politika ve kararları belirleyen ulusal düzeyde başta anayasanın 42. maddesi olmak üzere ilgili kanunların yanında kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmelik, yönerge ve genelgeler vardır. Türkiye’de eğitim sistemi Cumhuriyetin ilanından sonra 1924’te yayımlanan Tevhid-i Tedrisat (öğretimin birleştirilmesi) Kanunu ile yeniden örgütlenmiştir. İlk haliyle Osmanlı Devleti döneminde Maarif Nezareti adıyla kurulan ve zaman içinde Maarif Vekilliği, Kültür Bakanlığı, Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı gibi adlar da alan ve şimdi Milli Eğitim Bakanlığı olarak örgütlenen mevcut Türk Eğitim Sisteminin örgütsel ve yönetsel yapısı, 652 sayılı 14 Eylül 2011 Çarşamba tarih ve 28054 sayılı Resmi gazetede yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile günümüzdeki şeklini almıştır. Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilatı merkez örgütü, taşra örgütü ve yurt dışı örgütü olmak üzere üç koldan örgütlenmektedir. Okul müdürlükleri, taşra teşkilatı içerisinde yer almaktadır.

2.4.1.Türk Eğitim Sisteminde İlköğretim Okullarının Yeri;

Mili Eğitim Temel Kanununa (1973) göre Türk Millî Eğitim Sistemi “Örgün Eğitim” ve “Yaygın Eğitim” olmak üzere iki ana bölümden oluşmaktadır.

Türkiye’de örgün eğitim; okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim, yükseköğretim kurumlarını kapsamakta, yaygın eğitim ise; halk eğitimi, çıraklık eğitimi ve uzaktan eğitim uygulamalarını kapsamaktadır. (Milli Eğitim Temel Kanunu, 1973).

Okul, toplumun eğitim işlevlerini yerine getirmekle için toplumun ihtiyaç ve isteklerine uygun olarak, iyi vatandaş yetiştirmek için fertlerdeki başarı güdüsünü harekete geçirmeye ve kabiliyetlerinin geliştirilmesine çalışan bir kurumdur (Elmacıoğlu,1998; Uluğ, 1999).

63

Örgün eğitim sisteminin ilk basamağı ilköğretim okullarıdır. İlköğretim okulu; her Türk çocuğunun iyi birer yurttaş olabilmesi için; gerekli temel bilgi, beceri, davranış ve alışkanlıkların kazanmasını, milli ahlak anlayışına uygun olarak yetişmesini, ilgi, istidat ve yetenekleri doğrultusunda hayata ve bir üst öğrenime hazırlanmasını sağlayan eğitim örgütleridir (Erdoğan, 2002: 10). İlköğretim, toplumdaki tüm vatandaşların sahip olması gereken belli düzeyde ve nitelikteki ortak bilgi, beceri ve davranışların kazanıldığı bir öğretim basamağı aynı zamanda bireyin yaşamında, akademik temellerinin atıldığı önemli bir aşamadır. İlköğretim çağına gelen bir birey ilk kez planlı, programlı, amaçlı, güdümlü, destekli ve zorunlu bir öğretim süreci içine girmekte ve sürekli olarak yeni bilgi, beceri ve davranışlar kazanmaktadır. Bu yönüyle ilköğretim bireyin gelişiminde ve eğitiminde çok önemli ve kritik bir dönemi oluşturmaktadır (Gürkan ve Gökçe, 1999).

Türkiye’ de ilköğretim okulları işleyiş ve yönetim olarak Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olarak çalışmaktadır. İlköğretimden sonraki bütün eğitim basamakları ilköğretime dayanır. Bu temel eğitimin işlevsizliği başta eğitim kurumları olmak üzere tüm sistemleri etkilemektedir. İlköğretimin öğrenci üzerindeki etkisi hiçbir zaman bütünüyle ortadan kalkmamakta bu yıllarda oluşan başarı veya başarısızlık sonraki tüm eğitim yaşamını kapsayacak şekilde kalıcı hale gelmektedir. Bunun için İlköğretim okullarının yöneticileri etkili bir yönetim sergileyerek öğrencilerin bu dönemi sorunsuz geçirmesini sağlamalıdır.

2.4.2.İlköğretim İle İlgili Yasal Düzenlemeler

Türk Milli Eğitim Sistemi içinde ilköğretim alt sistemi, 1982 Anayasası’nın 42. maddesinde, 1739 Milli Eğitim Temel Kanunu’nun 22-23 maddelerinde ve 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanununda ve bu kanunlara bağlı olarak çıkarılan İlköğretim Kuurmları Yönetmeliğinde konu edilmektedir.

1982 T.C. Anayasası’nın 42. maddesine göre:

(1) Kimse eğitim ve öğrenim hakkından mahrum bırakılamaz.

(2) Öğrenim hakkının kapsamı kanunla tespit edilir ve düzenlenir.

(3) Eğitim ve öğretim, Atatürk ilkeleri ve inkılapları doğrultusunda, çağdaş bilim ve eğitim esaslarına göre, devletin gözetim ve denetimi altında yapılır. Bu esaslara aykırı eğitim ve öğretim yerleri açılamaz.

(4) Eğitim ve öğretim hürriyeti, Anayasaya sadakat borcunu ortadan kaldırmaz.

(5) İlköğretim kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunludur ve devlet okullarında parasızdır.

222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Yasası’nın genel hükümlerine göre:

(1) İlköğretim kadın erkek bütün Türklerin milli gayelerine uygun olarak bedeni, zihni ve ahlaki gelişmelerine ve yetişmelerine hizmet eden temel eğitim ve öğretimdir.

(2) İlköğretim, ilköğrenim kurumlarında verilir; öğrenim çağında bulunan kız ve erkek çocuklar için mecburi, devlet okullarında parasızdır.

(3) Mecburi ilköğrenim çağı 6–14 yaş grubundaki çocukları kapsar. Bu çağ, çocuğun 5 yaşını bitirip yılın Eylül ayı sonunda başlar, 14 yaşını bitirip 15 yaşına girdiği öğretim yılı sonunda biter.

(4) Türk vatandaşı kız ve erkek çocuklar öğrenimlerini resmi veya özel Türk okullarında yapmakla mükelleftir.

(5) Mecburi öğrenim çağında olup da memleket dışında olmak, oturduğu yerde okul bulunmamak veya sağlık durumu dolayısıyla ilköğretim okuluna devam edemeyen vatandaşlardan özel olarak öğretim görenler, imtihanla ve yaşlarına göre layık oldukları ilköğretim okulu sınıflarına veya mezuniyet imtihanına alınırlar (İ.E.Y.,1961).

Bu yasa ilköğretimin görevleri; ilköğretimin açma, kapanma ve öğretime ara verme zamanları, kayıt ve kabul, okula devam, okulların arsa ve arazi işleri, okul yapımı ve donatım işleri, ilköğretimin gelir, giderleri ile ilgili hükümleri kapsamaktadır.

1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu (1973) ile Türk milletinin bütün fertlerini; insan haklarına ve Anayasa’nın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan milli, demokratik, laik, sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek hedeflenmektedir. Bu kanunun 22. maddesinde “6–14 yaşlarındaki çocukların eğitim ve öğretimini kapsayan ilköğretim, kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunlu ve devlet okullarında parasızdır” hükmü bulunmaktadır.

İlköğretim okullarının örgüt yapısına göre bu okullarda okul müdürü, müdür başyardımcısı ve müdür yardımcısı, branş ve sınıf öğretmenleri, memurlar (yönetim işleri ve büro memuru, hesap işleri memuru, ambar memuru, ayniyat ve depo memuru, döner sermaye memuru, kütüphane memuru, sağlık memuru, sağlık personeli), hizmetliler (şoför, aşçı, aşçı yardımcısı, kaloriferci, bahçıvan, gece

65

bekçisi, teknisyenler, diğer yardımcı personel) görev yapmaktadır. (M.E.B.

İlköğretim Kurumları Yönetmeliği )