“TükenmiĢliğin sonuçlarının neler olduğu araĢtırıldığında karĢımıza çeĢitli bilgiler çıkmaktadır. Bu kapsamda, iĢi savsaklama, aksatma, çalıĢılan ortamdaki iĢin fazlalığını ve ağırlığını bilerek ve ortamdan uzaklaĢtığında iĢin yükünü diğer arkadaĢlarının yüklenmek durumunda kalacağını bile bile ortamdan uzaklaĢma eğiliminin görülmesi, çalma ve hırsızlık (bir çalıĢmada her yıl milyarlarca dolar olduğu tahmin edilen hırsızlık ve çalma oranlarının doğrudan “burnout” ile iliĢkisi
saptanmıĢtır) eğilimleri, hastalıktan kaynaklanan nedenlerle iĢe gelmemelerindeki artıĢ, iĢe geç gelmelerdeki artıĢ, iĢi bırakma eğilimi ya da niyetindeki artıĢ, hizmetin niteliğinde bozulma, iĢe zaman zaman izinsiz gelmeme ya da iznin sonunda izin uzatma eğilimi, evraklarla ilgili sahtekârlıklar, iĢte ve iĢ dıĢında genel olarak insan iliĢkilerinde bozulma ve uyumsuzluklar, eĢ ve aile bireylerinden uzaklaĢma ve aile kutlamalarına katılmama eğilimi, düĢük iĢ performansı, iĢ doyumsuzluğu, yeni bir meslek için eğitim alma, azalmıĢ verim ve düĢük performanstan kaynaklanan hasta kalıĢ süresindeki artıĢ (maddi ve manevi yük oluĢturarak), iĢteki kaza ve yaralanmalarda artıĢ seklindeki sonuçlardan söz edildiği görülmüĢtür (Çam, 1995).
Birey
TükenmiĢlikte kiĢisel baĢarının düĢümü, verimsiz çalıĢma saatleri, isteksiz iĢe gitmeler gibi olumsuz tavırla önalandadır. Ve böylece randımanın azaldığı tutumların sonucunda her zaman için bitkin bir görüntü söz konusudur (Dilber, 2009).
Yorgunluk, bitkinlik, uyku bozuklukları, baĢ ağrısı, uyuĢukluk, solunum güçlüğü, deri Ģikayetleri, sindirim güçlükleri vb. tükenmiĢliğin fiziksel sonuçlarıdır. Duygusal tükenme, çabuk öfkelenme, içe kapanma, alay etme, negatif duygular, alınganlık vb. tükenmiĢliğin duygusal sonuçlarıdır. Hizmet kalitesinde düĢme, iĢe gelmeme isteği, iĢten ayrılma isteği, iĢ kazaları, performans miktarı ve kalitesinde düĢme ise sendromun örgüt ortamındaki zararlı sonuçlarıdır (Torun, 1995; GümüĢ, 2006; Akt: Oruç, 2007).
Tükenme yaĢayan kiĢiler genellikle yardım alma konusunda, çok istekli değillerdir. Her zaman baĢarılı olacaklarına inandıklarından baĢarısız olarak gördükleri hiçbir Ģeye yaĢamlarında yer vermezler. Her zaman zor iĢleri baĢarabildikleri ve bu durumlarla baĢa çıkabildikleri için kendileri ile gururlanırlar. TükenmiĢlik yaĢadıklarında ise mesleki ve kiĢisel baĢarısızlık, doyumsuzluk ve yorgunluk gibi duygusal durumların farkına varırlar (Aslan, 2009).
TükenmiĢlik sendromu yaĢayan kiĢiler sıkıntılarını azaltmak için sigara, uyuĢturucu ve sakinleĢtirici tüketimini arttırmakta ve zamanla bu maddelere bağımlı
hale gelmektedirler. Performansta düĢüĢ iĢe devamsızlık, iĢten ayrılma, ise sendromun örgüt ortamındaki zararlı sonuçlarıdır (Izgar, 2001).
Kararsızlık, her Ģeyi kendine dert etme ve iç mücadele Ģeklinde kendini gösterir. Ġç mücadele endiĢe ve üzüntünün artmasına neden olur. Kararsızlık bir iĢin bir günden öbür güne atılmasına, insanların kendilerini yetersiz hissetmesine neden olmaktadır. Nitekim, verilmesi gereken bir kararı sürekli olarak erteleyen kimseler, çoğu zaman kendilerini yetersiz hissetmekte ve kararsızlık içinde bulunmaktadırlar. Kendilerine güvenleri olmadığı için herhangi bir iĢe nasıl baĢlayacaklarını bilmedikleri gibi teĢebbüslerinin neye varacağını da düĢünerek korkarlar (Toplu, 2012).
TükenmiĢliğin kiĢinin sadece beden sağlığı ile ilgili değil, aynı zamanda psikolojik sağlığı ile ilgili sonuçları da vardır. KiĢisel baĢarı duygusunda ve benlik saygısında azalma, kiĢinin kendisi ve iĢi hakkında kendini kötü hissetmesi ve bu durumun iĢini kötü yapmasına sebep olması, kendini suçlama eğilimi, bireyin insanlardan kopması ve izole bir hayat sürmesi, kolay sinirlenme, diğer kiĢilere negatif hisler ve Ģüphecilik besleme bunlardan bazılarıdır (Maslach, 1982; Akt: Okutan, 2010).
AĢırı stres altında çalıĢan kiĢilerde duygusal tükenme oluĢabilmektedir. Duygusal anlamdaki yorgunluk, fiziksel yorgunluğu da beraberinde getirmekte, bu kiĢiler kendilerini yorgun, bitkin, boĢlukta, yeni bir güne baĢlayacak enerjiden yoksun hissetmektedirler. Bu durumdaki kiĢilerin uyku problemi çekmeye baĢladıkları sık sık gözlenmektedir. “Kronik yorgunluk ve gerginlik, kiĢiyi fiziksel ve psikolojik hastalıklara açık tutmakta, depresyon bıkkınlık, dikkatini toplayamama, karar vermede güçlük çekme, unutkanlık gibi tepkiler ortaya çıkmaktadır” (Sılığ, 2003; Akt: Dilber, 2009).
ĠĢ
Maslach (1982) ve Gopplet (1978) gibi araĢtırmacılar tükenmiĢliğin etkisinin en çok görüldüğü durumun, kiĢinin iĢ performansındaki düĢüĢ olduğunu ifade etmektedirler. Bu düĢüĢ daha ziyade kiĢinin niteliğinde ve kalitesinde kendini gösterir. Bunun sonucu olarak, motivasyon düĢer, sinirlilik artar, itici davranıĢlar
ortaya çıkar. Kararlarında isabetli değillerdir, ama bu onları fazla etkilemez. TükenmiĢ kiĢiler kendisini yenileme ihtiyacı duymaz, yenilikçi değil tutucudurlar (Akt: Toplu: 2012).
TükenmiĢlik, öğretmenlerin iĢ yaĢantılarını olumsuz yönde etkilemektedir. TükenmiĢlik yaĢayan öğretmenler, kiĢisel ve mesleki anlamda doyumsuzluk ve yorgunluk yaĢamalarının bir sonucu olarak karmaĢık duygular yaĢadıkları fark ederler, fakat bu duyguları tarif etmenin zorluğu ve belirtilerin karmaĢıklığı bu durumun önlenememesine neden olur. Bunun sonucu olarak da birçok tutarsız davranıĢ gösterirler (Izgar, 2001; Özkaya, 2006;Yiğit, 2007; Akt: Öktem, 2009).
Öfkeli, Ģüpheci, kavgacı tavırları ve iĢi yavaĢlatması sebebiyle bulaĢıcı bir hastalık gibi yayılan tükenmiĢlik, örgütün diğer çalıĢanlarını da etkilemektedir (Maslach ve diğ.,2001, Akt: Yıldız, 2012). Bu ise, düĢük performans ve yüksek iĢ gücü devir oranına neden olduğundan, örgütün verimlilik ve etkinliğini düĢürmektedir (Yıldız, 2012).
Herhangi bir kurumda depresif kiĢiler baĢ gösterdiği zaman diğer çalıĢanlarda huzursuz ve kaygılı olmaktadır (Dilber, 2009).
TükenmiĢlik yaĢayan kiĢide, diğer insanlara bakıĢ açısı da farklılaĢmakta ve insanı bir obje, nesne gibi görmeye baĢlayabilmektedirler (Tümkaya, 1996).
Aile
TükenmiĢlik kiĢinin sadece iĢ yaĢantısını değil, özel yaĢantısını da olumsuz yönde etkilemektedir. Duygusal açıdan yorgunluk yaĢayan kiĢi, evine gergin, rahatsız ve fiziksel olarak yorgun gelecektir. Evinde geçirdiği zamanın büyük bir kısmında iĢ ile olan sıkıntılarını ve Ģikâyetlerini ailesi ile paylaĢacaktır. Bu durum ailenin bireyden beklediği yeterli zaman ve ilgiyi görememesine neden olacaktır (Arslan, 2007:53).
Bazı durumlarda çalıĢan bireyler, evlerine gittiklerinde iĢleri hakkında hiçbir Ģey konuĢmamayı tercih etmektedirler. Bu durum, bireylerin iĢlerinin katı yönleriyle ailelerinin yüzleĢmelerini istemedikleri için sığındıkları bir çözümdür. Birey bu Ģekilde, bir anlamda ailesini koruma altına almaktadır. Bu davranıĢ her ne kadar avantajlı gibi gözükse de, özellikle evli çiftler arasında açık, güvenli ve paylaĢımcı
bir iliĢkiye sahip olmayı engeller niteliktedir (Maslach ve Zimbardo, 1982;Akt: Sürgevil, 2006).
TükenmiĢlik geniĢ bir sosyo-ekonomik etkiye sahiptir. Birçok meslek sahibi tükenmiĢlik nedeniyle mesleklerinden erken bir Ģekilde emekli olmaktadırlar. TükenmiĢlik sonucunda iĢ günü kayıpları ve üretimde azalma belirgindir. Ayrıca bireyin kiĢiler arası ve aile iliĢkilerinde zararlı etkiler yaratabilir ve yaĢama karĢı olumsuz tavır geliĢtirmesine neden olabilir (Iacovides, 2003; Akt: Oruç, 2007).
Çam (1989)‟a göre tükenmiĢliğin sonuçları incelendiğinde iĢi savsaklama, iĢi bırakma eğilimi ve niyetinde artıĢ, hizmetin niteliğinde bozulma, iĢe izinsiz gelmeme, izin sonunda rapor ve vb. yollarla izni uzatma eğilimi, iĢte ve iĢ dıĢında insan iliĢkilerinde bozulma ve uyumsuzluk eğilimi, eĢ ve aile bireylerinde uzaklaĢmama eğilimi, düĢük iĢ performansı, iĢ doyumsuzluğu, sebepsiz hastalanma eğilimleri, iĢteki yaralanma ve iĢ kazalarında artma gibi olumsuz sonuçlar görülmektedir (Akt: Izgar, 2001).