Sürekli Öfke ve Öfke Ġfade Tarzı Ölçeği

Sürekli Öfke ve Öfke Ġfade Tarzları Ölçeği Spielberger (1988) tarafından geliĢtirilmiĢtir. Bu ölçeğin Türkçe‟ye çeviri ve uyarlama çalıĢmaları Özer (1994a) tarafından yapılmıĢtır. Bu çalıĢmada iki ana alt ölçekten oluĢan Sürekli Öfke ve Öfke Ġfade Tarzı Ölçeği kullanılmıĢtır. Ölçekte sürekli öfkeyi ölçmek için 10 madde bulunmaktadır. Öfke Ġfade Tarz Ölçeği ise sekizer maddeyi kapsayan 3 bölümden ve toplam 24 maddeden oluĢmaktadır. Ölçek 10+24 olmak üzere toplam 34 maddeden oluĢmaktadır. Ölçeğin puanlaması sürekli öfke düzeyi ve öfke ifade biçimleri için ayrı ayrı yapılmaktadır. 10 maddelik Sürekli Öfke Ölçeğinden 10 ile 40 arasında bir puan elde edilmektedir. Öfke Ġfade Tarzı Ölçeğinden ise, sekizer maddelik her boyuttan 8 ile 32 arasında bir puan elde edilmektedir. Sürekli Öfke; Öfke Ġçte, Öfke DıĢa ölçeklerinden alınan puanların düĢük olması olumlu nitelik kazanırken, Öfkenin Kontrolünde puanların yüksek oluĢu olumlu nitelik arz etmektedir. Ölçekten toplam bir puan elde edilmemektedir (Özer, 1994a).

Ergen ve yetiĢkinlerde öfke ve öfke tarzlarının belirlenmesi amacı ile kullanılan ölçek toplam 34 maddeden ve 4 alt boyuttan oluĢmaktadır.

Tablo-6 Sürekli Öfke- Öfke Tarz Ölçeginin alt ölçekleri ve bu ölçeklerin kapsadığı maddeler.

Öfke Ġfade Tarzları Özelliğin Ölçüldüğü Sorular

Sürekli Öfke alt ölçeği 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10

Öfke Ġç alt ölçeği puanı 13, 15, 16, 20, 23, 26, 27, 31

Öfke DıĢ alt ölçeği puanı 12, 17, 19, 22, 24, 29, 32, 33

Öfke Kontrol alt ölçeğinin puanları 11, 14, 18, 21, 25, 28, 30, 34

Öfke Ġfade Tarzı (ÖFKE-TARZ) ölçeği öfke içe, öfke dıĢa ve öfke kontrol olmak üzere üç alt ölçekten oluĢmaktadır. Öfke-Ġçe alt ölçeği kiĢinin öfkesini bastırarak içte tutulma düzeyini, Öfke-DıĢa alt ölçeği, kiĢinin öfkesinin dıĢa vurum

düzeyini ve Öfke-Kontrol alt ölçeği de, kiĢinin öfkesini mantığa bürünme, bastırma, inkar gibi savunmalarla kontrol edebilme düzeyini ölçmektedir (Özer, 1994).

Sürekli Öfke ve Öfke Ġfade Tarzı Ölçeği’nin Geçerlik ÇalıĢması

Türkçe „ye uyarlama çalıĢmaları sırasında Özer (1994) tarafından yapılan faktör analizi çalıĢmasında, ölçeğin orijinalinde varsayılan yapı ile oldukça tutarlı olduğu belirlenmiĢtir. Üniversite, lise, hemĢirelik meslek lisesi öğrencileri ile yönetici, nevrotik gruplar ve hipertansiyon hastalarına yönelik çeĢitli ölçümlerde ölçeğin Sürekli Öfke Alt Ölçeğinin alfa katsayıları 0,67 ile 0,92 arasında, Öfke Ġfade Tarzı Alt Ölçeğinin Öfke Kontrolü, Ġçe Yönelik Öfke ve DıĢa Yönelik Öfke alt ölçeklerinin alfa katsayıları sırasıyla 0,80 -0,90, 0,69 -0,91, 0,58 -0,76 arasında bulunmuĢtur. Ölçeğin kavram geçerliği için 81 hipertansiyon hastası üzerinde yapılan çalıĢmada Sürekli Öfke ve DıĢa Yönelik Öfke Alt Ölçeklerinin F değerlerinde anlamlılık bulunmuĢtur. Ölçeğin benzer ölçekler geçerliği için Özer tarafından geliĢtirilen Öfke Envanteri ile arasındaki korelasyon 0,41 ile 0,59 arasında bulunmuĢ ve bunun benzer ölçekler geçerliliği için uygun bir değer olabileceği kabul edilmiĢtir (Özer 1994).

Ölçüt bağlantı geçerlilik çalıĢmalarında, ölçeğin Buss-Durke Hostilite Ölçeği ile korelasyonu, .66 ile .73 arasında, Shullz Açık Hostilite Ölçeği ile korelasyonu, .27 ile.32 arasında, Durumluk Öfke Ölçeği ile korelasyonu, .22 ile .44 arasında bulunmuĢtur. Bu değerler istatistiksel olarak anlamlıdır. Yapı Geçerliliğinin saptanmasında faktör analizi ve hipotez sınama kullanılmıĢtır. Güvenirlik çalıĢmalarında, ölçeğin iç tutarlığını sıralamak için madde toplam puan korelasyonları (.14 ile .56 arasında) ve cronbach alfa değerleri (.73 ile .84 arasında) bulunmuĢtur (Özer, 1994).

Sürekli Öfke ve Öfke Ġfade Tarzı Ölçeğinin Güvenirlik ÇalıĢması

Ölçeğin güvenirlik çalıĢması kapsamında elde edilen alfa değerleri her alt test için ayrı ayrı hesaplanmıĢtır. Alfa değeri sürekli öfke boyutu için .79; kontrol altına alınmıĢ öfke boyutu için .84; dıĢa vurulmuĢ öfke boyutu için .78 ve bastırılmıĢ öfke boyutu için .62 olarak bulunmuĢtur. Bu değerler kabul edilebilir sınırlar içinde olup, ölçeklerin orijinalleri ile ilgili yayınlanmıĢ olan verilerle büyük oranda tutarlılık

göstermektedir. Öfke-Ġçte ölçeğinin alfa değerlerinin diğerlerine göre daha düĢük olması, bu ölçeğin madde yapısının daha heterojen olduğunu göstermektedir (Öner,1997: 378, SavaĢır ve ġahin, 1997: 74-76, Özer, 1994: 26-35).

Kısaç (1997) tarafından, testin tekrarı yöntemine göre yapılan güvenirlik çalıĢmalarında, araç dört hafta arayla aynı örneklem grubuna iki defa uygulanmıĢtır. Her iki uygulamadan elde edilen sonuçlar arasındaki iliĢkinin derecesi Pearson Korelasyon yöntemine göre analiz edilmiĢtir. Yapılan istatistiksel analiz sonucunda güvenirlik için elde edilen korelasyon katsayıları; sürekli öfke alt ölçeği için .72, öfke içe alt ölçeği için.76, öfke dıĢa alt ölçeği için .72 ve öfke kontrol alt ölçeği için .76 bulunmuĢtur.

Sürekli Öfke-Öfke Tarz Ölçeğinin Normları

Ölçeğin norm çalıĢması, Ġstanbul‟da ilk aĢamada 338 kiĢiye uygulanarak gerçekleĢtirilmiĢtir. HemĢirelik yüksekokulunda okuyan 113 öğrenciden, üniversite eğitim ve fizik bölümü öğrencisi 52 kiĢiden, 53 lise son sınıf öğrencisinden, özel bir psikolojik danıĢma merkezine baĢvuran 42 nörotik hastadan ve yönetim geliĢtirme programına katılan 78 yöneticiden elde edilen puanların ortalama ve standart sapmaları hesaplanmıĢtır (Öner, 1996; Akt: Elmas,2009).

Sürekli Öfke-Öfke Tarz Ölçeğinin Puanlanması ve Yorumlanması Sürekli öfke ölçeği 10, öfke ifade tarzı ölçeği 24 olmak üzere ölçek toplam 34 maddeden oluĢmaktadır. Bir dereceleme ölçeği olan Sürekli Öfke Ölçeğinin yönergesinde kiĢinin genelde kendisini nasıl hissettiğini; Öfke Ġfade Tarzı ölçeğinde ise genelde ne kadar sıklıkla sözü edilen Ģekilde davrandığını belirtmesi istenmektedir. Bu dağılım yapılırken ölçeğin Ġngilizce orijinali baz alınmıĢtır. Ölçekte, “Öfkelendiğimde ya da Kızdığımda” ortak cümlesi her üç maddede bir tekrarlanmaktadır. Sürekli Öfke ve Öfke Ġfade Tarzı Ölçeklerindeki her madde aynı yöndedir. Maddeler öfkenin yokluğundan değil, varlığından hareketle ölçüm yaparlar. Tepkilerin verilmesinde kullanılan ölçek aralıklarında Ģu puanlar verilir: “Hemen Hiçbir Zaman” (1); “Bazen” (2); “Çoğu Zaman” (3); ve “Hemen Her Zaman” (4). Ölçeğin puanlaması sürekli öfke düzeyi ve öfke ifade biçimleri için ayrı ayrı yapılır. Ölçeğin ilk 10 maddesi Sürekli Öfke düzeyini ölçen maddeleri içermekte

ve buradan 10-40 arasında bir puan elde edilmektedir. Ölçeğin 24 maddesi ise, Öfke Ġfade Tarzı ile ilgili maddelerdir. Bu maddelerden 8 tanesi Öfkeyi Ġçte tutma (13, 15, 16, 20, 23, 26, 27, 31); 8 tanesi Öfkeyi DıĢa Vurma (12, 17, 19, 22, 24, 29, 32, 33); 8 tanesi de Öfkeyi Kontrol Etme (11, 14, 18, 21, 25, 28, 30,34) maddelerinden oluĢmaktadır. Bu ölçekteki sekiz maddelik her boyuttan 8-32 arasında puan elde edilmektedir. Sürekli Öfke; Öfke Ġçte, Öfke DıĢta ölçeklerinden alınan puanların düĢük olması olumlu nitelik kazanırken, Öfkenin Kontrolünde puanların yüksek oluĢu olumlu nitelik göstermektedir. Ölçekten toplam bir puan elde edilmemektedir. Her bir alt ölçek için ayrı bir puan elde edilmektedir (Özer,1994).