Suç Mağdurlarına Tazminat Ödenmesi

Hukukumuzda koruma tedbirleri nedeniyle sanığa tazminat ödenmesi esası benimsenmiş, ancak suç mağdurlarına tazminat ödenmesi konusunda düzenleme yapılmamıştır.

Suçtan zarar görenlere tazminat ödenmesine ilk olarak Hammurabi kanunlarında rastlandığı ileri sürülmektedir. 1974 yılında toplanan Milletlerarası 11. Ceza Hukuku Kongresinde suçtan zarar görenlere tazminat ödenmesi konusunda ittifak edilmiştir. 1977 yılında Avrupa Konseyi Bakanlar komitesi suçtan zarar görenlere tazminat ödenmesi ile ilgili ilkeler tespit etmiştir. 1983 yılına gelindiğinde “Şiddet Suçlarından Zarar Görenlerin Zararlarının Ödettirilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi” imzaya açılmıştır328.

Suçtan zarar görenlere tazminat ödenmesinin gerekçeleri şu şekilde sıralanabilir:

- Devlet vatandaşını koruma görevini yerine getirmediğinden, suçtan zarar görenin zararını tazmin etmelidir.

- Devlet ihkak-ı hakkı yasaklamıştır, öyleyse suçtan zarar görenin zararını tazmin etmelidir.

- Sosyal güvenliğin sağlanması devletin görevidir. Bu sebeple suçtan meydana gelecek olan zararların güvencesi de devlet olmalıdır329.

ilişkin tazminat davalarının hukuk mahkemelerinde genel hükümlere göre görülmesi gerektiği gözetilerek görevsizlik kararı verilmesi gerekirken yargılamaya devamla yazılı şekilde hüküm tesisi; …Bozmayı gerektirmiş…”,Y.7.CD., 15.10.2009, 9031/10998, Kazancı; “5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu 142/2. maddesinde tazminat isteminin, zarara uğrayanın oturduğu yer ağır ceza mahkemesinde ve eğer o yer ağır ceza mahkemesi tazminat konusu işlemle ilişkili ise ve aynı yerde başka bir ağır ceza dairesi yoksa, en yakın yer ağır ceza mahkemesinde karara bağlanacağı belirlenmiştir. Ancak, 5320 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunun 6. maddesinde Ceza Muhakemesi Kanununun 141 ila 144. maddeleri hükümlerinin 1 Haziran 2005 tarihinden itibaren yapılan işlemler hakkında uygulanacağı belirtilmiştir. Somut olayda, el koyma işlemi 01.06.2005 tarihinden önce yapıldığına göre davanın BK'nın 41. v.d. maddelerinde düzenlenen haksız fiilden kaynaklanan tazminat istemi olarak nitelendirilmesi gereklidir. Buna göre, görevli mahkemenin adli yargı hukuk mahkemeleri olması gerekirken 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 142/2. maddesi gereğince ağır ceza mahkemesinin görevli olduğundan bahisle görevsizlik kararı verilmesi doğru görülmemiş, bu nedenle kararın bozulması gerekmiştir”, Y.4.HD., 26.12.2007, 12188/16411, Kazancı.

328 _{Hakeri, 1999, s.183.} 329

unsurlarındandır. Koruma tedbirlerinin uygulanması ile suç delillerine ve suçluya ulaşılmakta, suçlunun hak ettiği cezayı alması sağlanmaya çalışılmaktadır.

Koruma tedbirleri zaman zaman suç işlemeyen kimselere veya şartları oluşmadığı halde uygulanmakta, ya da kanunda öngörülen ölçüler ve kurallar yanlış uygulanarak kişiler mağdur edilebilmektedir. Bu durumda suçlunun yakalanması ve cezalandırılması ile elde edilecek kamusal yararı karşısında bireyin hakkı olan kişi güvenliği ihlal edilmekte aynı zamanda kişi maddi ve manevi zarara uğrayabilmektedir. Bir noktada kamunun yararını sağlamak için kişilerin zarara uğrama riski göze alınmaktadır.

Zarara uğrayan kişinin zararını gidermek kişilerin eşitliğinin ve hukuk devletinin bir gereğidir.

Zarara uğrayan kişilerin zararlarının giderilmesi için çeşitli sistemler benimsenmiştir. Mevzuatımız 466 sayılı Kanun ile 1964 yılında kabul edilmekle haksız ve hukuka aykırı olarak zarara uğrayan kimsenin maddi ve manevi zararlarını gidermek için tazminat esasını benimsemiş, 466 sayılı bu Kanunda 1991 yılında yapılan değişiklikler ile tazminat engelleri kaldırılarak tazminatın uygulama alanı genişletilmiş. CMK ile 466 sayılı Kanun ile benimsenen esas büyük ölçüde devam ettirilerek ve bir adım daha ileri gidilerek tazminat istenebilecek durumlara arama ve elkoymada kısmi olarak dâhil edilmiş ve tazminat alanı genişletilmiştir.

Koruma tedbirleri nedeniyle tazminat yakalama, gözaltına alma, tutuklama, elkoyma ve arama ile sınırlı tutulmuş, iletişimin denetlenmesi, beden muayenesi gibi diğer koruma tedbirlerinde tazminat ile ilgili düzenlemelere CMK da yer verilmemiştir.

Koruma tedbirleri nedeniyle kişilerin mağdur edilmesinin ve zarara uğramasının önüne geçilmesi gerekmektedir. Ancak bütün dikkat ve çabalara rağmen kişiler koruma tedbirleri nedeniyle mağdur edilmiş olabilirler. Bu nedenle kişinin uğramış olduğu maddi ve manevi zararları giderecek, kişiyi ve toplum vicdanını tatmin edecek bir tazminat ödenmesi gerekebilir. Bu durumda koruma tedbirleri nedeniyle haksız şekilde mağdur edilen ve zarara uğrayan kişilerin mağduriyetlerinin ve zararının giderilmesi adalet sistemini yönlendiren devletin temel görevi olarak düşünülmelidir. Ayrıca koruma tedbirleri nedeniyle tazminatın kapsamı sadece

yakalama, gözaltına alma, tutuklama, arama ve elkoyma ile sınırlı sayılmamalı, diğer koruma tedbirleri olan iletişimin denetlenmesi, beden muayenesi, yurtdışı çıkış yasağı gibi tedbirlerini de kapsayacak şekilde genişletilmelidir

ARTUÇ, Mustafa, Hükmün Açıklanmasının Geriye Bırakılması, Adalet Yayınevi, Ankara 2009.

CENTEL, Nur, Ceza Muhakemesi Hukukunda Tutuklama ve Yakalama, Beta Yayınları, İstanbul 1992.

CENTEL, Nur/ZAFER, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, Beta Basım Yayım, İstanbul 2005.

DÜZGÜN, Nuri/ELMACI, Şerafettin, Haksız Yakalama, Elkoyma ve Tutuklamadan Kaynaklanan Tazminat Davaları, Adalet Yayınevi, Ankara, 2010.

EROL, Haydar, 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu, Ankara 2008, Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi.

GÖLCÜKLÜ, Feyyaz, Ceza Davasında Şahıs Hürriyeti, (Türk Hukukunda Muvakkat Yakalama- Tevkif, Ajans Türk Matbaası), Ankara 1958.

GÜLTAġ, Veysel, Tutuklama Ve Kanun Yolları, Bilge Yayınevi, Ankara 2008. GÜNDEL, Ahmet, Atatürk’e Cumhurbaşkanına Cumhuriyete Hükümete Hakaret

Suçları İle Yasadışı Yakalanan ve Tutuklananlara Tazminat Verilmesi, Seçkin Yayınevi, Ankara 1997.

HAKERĠ, Hakan, Haksız Yakalanan ve Tutuklananlara Tazminat Verilmesi, Seçkin Yayınevi, Ankara 1999.

HAKERĠ, Hakan/ÜNVER, Yener, Ceza Muhakemesi Hukuku Temel Bilgiler, Adalet Yayınevi, Kasım 2007.

KANMAZ, Fatih, AİHM ve Yargıtay Kararları Işığında Haksız Yakalama, Tutuklama ve Elkoyma Nedeniyle Tazminat, Adalet Yayınevi, Ankara 2008.

KĠBAR, Recep, Türk Hukukunda Sanık Hakları, Yetkin Yayınları, Didim 1997. KURU, Baki/ARSLAN, Ramazan/YILMAZ, Ejder, Medeni Usul Hukuku, Yetkin

Yayınevi, Ankara 2004.

MALKOÇ, İsmail/YÜKSEKTEPE, Mert, Ceza Muhakemesi Kanunu, Malkoç Kitabevi, 2005.

ÖZBEK, Veli Özer, Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbiri Olarak Arama, Seçkin Yayınevi, Ankara 1999.

ÖZBEK, Veli Özer/KANBUR, M. Nihat, CMK İzmir Şerhi, Seçkin Yayınevi, Ankara 2005, s.1081 vd.

ÖZTÜRK, Bahri/TEZCAN, Durmuş/ERDEM, Ruhan/SIRMA,

Özge/SAYGILAR, Yasemin F./ALAN, Esra, Ceza

Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yayınevi, Ankara 2010. (Öztürk/Tezcan/Erdem, 2010)

PARLAR, Ali/HATĠPOĞLU, Muzaffer, 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu Yorumu Ve İlgili Mevzuat, Cilt.1, Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi, Ankara, Kasım 2008.

PARLAR, Ali/YILDIRIM, Ferhat, Açıklamalı İçtihatlı Silahlı Çeteler ve Terör Suçları, Haksız Yakalama ve Tutuklamaya İlişkin Tazminat Davaları, Adalet Yayınevi, Ankara 2001.

SOYASLAN, Doğan, Ceza Muhakemesi Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara 2007. ġAHĠN, Cumhur, Ceza Muhakemesi Hukuku I, Seçkin Yayınları, Ankara 2007. ġAHĠN, Cumhur, Ceza Muhakemesi Kanunu Gazi Şerhi, Seçkin Yayınevi, Ankara

2005.

ġAHĠN, İlyas, Türk Ceza Yargılaması Hukukundan Yakalama ve Gözaltına Alma, Seçkin Yayınevi, Ankara 2004.

ġENTUNA, Mustafa Tarık, 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda Tutuklama e Adli Kontrol, Adalet Yayınevi, Ankara 2007.

TAġDEMĠR, Kubilay/ÖZKEPĠR, Ramazan, Ceza Muhakemesi Kanunu Şerhi, Cilt.1, Turhan Kitabevi, Ankara 2007.

TEZCAN, Durmuş, Türk Hukukunda Haksız Yakalama ve Tutuklama, Ankara, Dokuz Eylül üniversitesi Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları:9, 1989.

TOROSLU, Nevzat/FEYZĠOĞLU, Metin, Ceza Muhakemesi Hukuku, Savaş Yayınevi, Ankara 2008.

ÜNVER, M: Naci/KAVALALI, A. Mümin, Hukukumuzda Yasa Dışı Yakalanan Veya Tutuklananlara Tazminat Verilmesi, Kazancı Matbaacılık, İstanbul 1990.

ÜNVER, Yener/HAKERĠ, Hakan, Ceza Muhakemesi Hukuku, Adalet Yayınevi, Ankara 2010.

ÜNVER, Yener/HAKERĠ, Hakan, Sorularla Ceza Muhakemesi Hukuku, Türkiye Barolar Birliği Yayınları:104, Mayıs 2006.

YAġAR, Osman, Uygulamalı ve Yorumlu Ceza Muhakemesi Kanunu, Cilt.1, Seçkin Yayınevi, Ankara 2007.

YILMAZ, Zekeriya, 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu, Seçkin Yayınevi, Ankara 2005.

YILMAZ, Zekeriya, Ceza Muhakemesinde Mağdur Hakları Davaya Katılma Yargılama Giderleri ile Mağdurun Veya Suçtan Zarar Görenin Hukuk Mahkemelerinde Açabileceği Maddi ve Manevi Tazminat Davaları, Seçkin Yayınevi, Ankara 2007. YURTCAN, Erdener, CMK Şerhi, Beta Yayınevi, İstanbul 2005.

Makaleler

AKSOY, M. Ramazan, “Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması”, Adalet Dergisi, Mayıs 2008, S.31.

ALACAKAPTAN, Uğur, “Haksız Tutma ve Yakalama Hallerinde Devletin Tazminat Verme Mükellefiyeti”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Ankara, Cilt.18. Sayı:1-4, Ocak-Nisan 1961.

BAYDAR, Serdar, “Koruma Tedbirlerinden Doğan Zararın Karşılanması”,TBB Dergisi, 2005, S.61.

BĠÇER, Yılmaz, “Haksızca Tutuklananlara Devlet Ödencesi”, Yargıtay Dergisi, Sayı: 1-2, Ocak- Nisan 1987.

BOSTANCI, Gülşah, “5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat ve Sonuçları”, Suç ve Ceza (Ceza Hukuku Dergisi), Nisan-Mayıs-Haziran 2009.

ÇOLAK, Halûk/ALTUN, Uğurtan, “Yeni Türk Ceza Kanununda Cezaların Ertelenmesi”, Adalet Dergisi, Eylül 2006, S.26.

ELMACI, Şerafettin, “Hakimlerin Hukuki Sorumluluğu Rejiminin Cumhuriyet Savcıları Bakımından Uygulanması”, Adalet Dergisi, Mayıs 2010, S.37.

FEYZĠOĞLU, Metin, “5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu Hakkında Bazı Tespit Ve Değerlendirmeler”, TBB Dergisi, 2006, S.62. GÜLER, Hüseyin, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi İle Avrupa İnsan Hakları

Mahkemesi İçtihatları Işığında Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği ve Türk Mevzuatı”, Adalet Dergisi, Ankara, Eylül 2004, Yıl: 96, Sayı: 20.

HAKERĠ, Hakan, “Anayasa Değişik Madde 19/Son Anlamında Tazminat Hukukunun Genel Prensiplerine Göre Haksız Yakalama ve Tutuklamalardan Doğan Zararların Giderilmesi Sorunu”, Bilgi Toplumunda Hukuk Ünal Tekinalp’e Armağan, Cilt.3, Beta Yayınevi, İstanbul 2003.

HAKERĠ, Hakan, “Türk ve Alman Hukukunda Koruma Tedbirinden Dolayı Tazminat”, Sulhi Dönmezer Armağanı, Cilt.2, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi, Türk Ceza Hukuku Derneği, Ankara 2008.

ĠÇEL, Kayıhan, “Mevkufen Geçen Müddetin Ceza Mahkûmiyetinden Mahsubu”, İÜHFM, İstanbul 1963, Cilt.29, Sayı: 3.

KARCILIOĞLU, N. Kaan, “Ceza Muhakemesi Kanununun 102. Maddesine Göre Ağır Ceza Mahkemesinin Görevlerine Giren İşlerde Tutukluluk Süresi”, Hukuk ve Adalet Dergisi, İstanbul 2005, Yıl: 2, Sayı: 6-7.

ÖZMEN, Münci, “Haksız ve Kanunsuz Tutma Ayrımında Hukuk Devletinin Tazminat Sorumluluğu ve Kişisel Sorumluluk”, Ankara Barosu Dergisi, 1977, Yıl:34, S:5.

SURLU, Mehmet Handan, “Tarihsel Gelişimi Işığında Türk Hukukunda Haksız Yakalama ve Tutuklamanın Tazmini (Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat)”, Uğur Alacakaptan’a Amağan, İstanbul Bilgi Üniversitesi, İstanbul 2008, Cilt.1.

YIRTIMCI, Kaan, “Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat”, Hukuk Gündemi Dergisi, Aralık 2005, Sayı:3.

YayınlanmamıĢ Tezler

AVCI, Mustafa, Hukuk Tarihimizde Tutuklama Kurumu, Yayınlanmamış Doçentlik Tezi, Diyarbakır 2000

KAHRAMAN, Mehmet, Koruma Tedbiri Olarak Adli Kontrol, Yüksek Lisans Tezi, Erzincan 2007.

Hukuk Programları Kazancı Mevzuat Ve İçtihat Bilgi Bankası. (Kazancı)

Ġnternet Kaynakları

GÜLġEN, Recep, “Yeni Ceza Muhakemesi Kanununda Arama”, www.ceza- bb.adalet.gov.tr/makale/139.doc, Erişim Tarihi: 28.10.2010. http://abdullahguzel.av.tr/index.php?sayfa=makaleoku&uid=31, Erişim Tarihi:

29.10.2010.

http://www.adlisicil.adalet.gov.tr/istatistik_2008/ceza/ceza2.pdf, Erişim Tarihi: 09.06.2010.

Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

ÖZGEÇMĠġ

Adı Soyadı: Halil Ġbrahim KARGI

Doğum Yeri: Kumru

Doğum Tarihi: 25.02.1980 Medeni

Durumu:

Evli Öğrenim Durumu

Derece Okulun Adı Program Yer Yıl

İlköğretim Derbent

İlköğretim Okulu

Derbent

Köyü/Kumru/Ordu

1986-1991 Ortaöğretim Kumru Lisesi Orta

Kısım

Kumru/Ordu 1991-1994

Lise Konya Atatürk

Sağlık Meslek Lisesi Konya 1994-1998 Lisans Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Konya 1998-2002 Yüksek Lisans Becerileri: İlgi Alanları: İş Deneyimi: Aldığı Ödüller: Hakkımda bilgi almak için önerebileceğim şahıslar: Tel: 05553052633 E-Posta: halilkargi@gmail.com

Adres İncili Mahallesi

Eskişehir Caddesi Murat Apartmanı 105/6 Emirdağ/ Afyonkarahisar