Statik Portföy Sigortası Stratejileri

Portföy sigortasında kullanılan statik (pasif) yöntemin uygulamasında vade boyunca portföyde yer alan finansal varlıkların ağırlıkları değiştirilmez. Bu nedenle dinamik yöntemlerde ortaya çıkan dış (işlem) maliyetler statik yöntemlerde görülmemektedir. Sabit tahsis olarak da bilenen bu yöntemin en çok uygulanan modeli portföye satım opsiyonlarını dahil etmektedir. Bir diğer yöntem ise portföyün bir kısmını riskli varlığa bir kısmını risksiz varlığa yatırılmasıyla sağlanmaktadır.

1.6.1.1. Satın Al ve Tut Portföy Sigortası Stratejisi

Satın al ve tut portföy sigortası yönteminde, vade başlangıcında belirlenen riskli varlık ve risksiz varlık kompozisyonu portföy elde tutulduğu sürece korunur. Statik bir stratejidir. Portföyün değeri ne olursa olsun varlık oranlarında değişim yapılmaz. Analiz edilmesi kolay bir strateji olması nedeniyle uygulanması da kolay bir stratejidir (Perold ve Sharpe, 1988).

Şekil 3. Satın Al ve Tut Portföy Stratejisi

Kaynak: Perold, A. F. ve Sharpe, W. F., 1988. Dynamic Strategies for Asset Allocation, Financial Analysts

Journal 51, 16–27. Zaman(t) V arl ık D eğe rl er i

1)Değeri Artan Hisse Senedi

1)Değeri Azalan Hisse Senedi 2)Tahvil/Bono

3)Değeri Artan Hisse Senedi + Tahvil/Bono Portföyü

51

Şekil 3‟de yatırım yapılan riskli, sabit getirili ve sigortalanmış portföy varlıklarının değerlerinde zaman içerisinde olabilecek değişimler görülmektedir. Her bir varlığa tek başına yatırım yapıldığındaki durum 1 (değeri artan veya azalan hisse senetleri) ve 2 (tahvil/bono) sayısı ile numaralandırılmıştır. 1 No‟lu grafikler de hisse senedi yatırımında yükselen veya düşen bir piyasada var olabilecek yükseliş ve düşüş değerleri ve 2 No‟lu grafik de risksiz varlık olarak kabul edilen tahvil/bono‟da zaman içerisinde faiz oranı kadar olan artış gösterilmiştir. Satın al ve tut stratejine göre oluşturulan portföy 3 sayısı ile numaralandırılmıştır. Portföy oransal olarak hisse senedi ve tahvil/bono varlıklarından oluşmaktadır. 3 Numara‟lı grafikler artan veya azalan hisse senedi ve tahvil/bonodan oluşan portföyün değerindeki değişimleri göstermektedir. Sigortalanmış portföy değeri hisse senedi piyasasındaki değişime oldukça duyarlıdır. Portföyün değeri hisse senedi değerindeki artış durumunda hisse senedine yatırılan orana dayalı artış ve faiz geliri, hisse senedi değerinde düşme durumunda ise değeri hisse senedine yatırılan orana dayalı azalış ve faiz gelirinden oluşmaktadır. Satın al ve tut yönteminde zararın maksimum olmasının önlenmesinin yanında, piyasa yükselişlerinde portföy değerinin yükseldiği görülmektedir.

Bu yöntemde, portföyün vade başında belirlenen yatırım miktarlarına göre portföyün vade sonu değeri değişmektedir. Risksiz faiz oranına göre yapılacak iskonto oranında riskli varlığa yatırım yapılması durumunda portföy sigortası vade sonunda anapara ödemesini garanti eder. Fakat bu yolla portföyün beklenen getirisi önemli ölçüde azalmaktadır. Risksiz faiz oranını geçen bir oranda riskli varlığa yapılacak olan bir tahsis portföyü riskli kategorisine sokar. Vade sonunda portföyün anaparasını kaybetme olasılığı riskli varlığa yatırım oranının artmasıyla artış göstermektedir.

Portföy getirisinin hisse senetleri getirisinin doğrusal fonksiyonu olması nedeniyle satın al ve tut yöntemi doğrusal bir yatırım stratejisidir. Satın al ve tut yönteminde aşağıda kriterler dikkate alınmaktadır.

 Portföyde yer alacak olan risksiz varlığın vadesinin portföyün sigortalanması süresi ile aynı olması gerekmektedir.

 Portföyün vade sonunda beklenen getirisi yatırımcının risk algısına göre belirlenir.

52

 Statik bir yöntem olması nedeniyle işlem maliyetlerinin dikkate alınmasına gerek duyulmaz.

Satın al ve tut portföy sigortalama yönteminde portföyün gelecekteki beklenen değerinin bugünkü değerinden farkı sigortalanacaktır. İskonto oranı yatırım yapılan risksiz varlığın nominal getirisine eşit olarak alınmaktadır.

1.6.1.2. Statik Opsiyon Tabanlı Portföy Sigortası Stratejisi

Leland ve Rubinstein (1981) tarafından geliştirilmiş olan opsiyon bazlı portföy sigortalama stratejisi (Option Based Portfolio Insurance) opsiyonlar ile portföyün sigortalanmasını sağlamaktadır. Portföyün değeri opsiyonun uygulama fiyatı olarak belirlenir ve tüm portföyü kapsayacak tutarda satım opsiyonu satın alınır (Garcia ve Gould, 1987). Bu yöntem ile vadeye kadar sigortalama yapabilmek için uygun vade de türev ürünlerine ihtiyaç duyulmaktadır.

Örneğin, borsadaki cari değeri 100 TL olan ve 500 adet hisse senedinden oluşan bir portföy satım opsiyonu ile bir sene boyunca sigortalanmak istenirse uygulama fiyatı 100 TL olan satım opsiyonundan 500 adet alınması gereklidir. Opsiyonun fiyatı 1 TL olduğu kabul edildiği vakit işlem maliyeti (500*1) 500 TL olur. Bu maliyet portföyün sene sonuna kadar koruma altına alınmasının bedelidir. Sene sonunda piyasada düşüşün görülmesi durumunda satım opsiyonu kullanıma alınacaktır.

Opsiyon sözleşmeleri kullanılarak farklı şekillerde portföy sigortalama stratejileri gerçekleştirmek mümkündür (Rattiner, 2001). Bunlar aşağıda listelenmiştir.

 Satım opsiyonu alınması veya alım opsiyonu satılması: Bu yöntemde, fiyatların aşağıya düşmesine karşı portföy korunmaktadır.

 Endeks satım opsiyonu almak ve endeks alım opsiyonu satarak opsiyon yayılımı sağlamak (spread): Bu yöntem ile piyasada görülen aşırı oynaklık kontrol altına alınır. Düşüşten korunmak için satım opsiyon alınırken oynaklığı düşürmek ve getiriyi artırmak için alım opsiyonu satılır.

53

 Bir adet başabaş alım opsiyonu alınırken bu opsiyonun 2 katı kadar zararda alım opsiyonu satarak opsiyon yayılımı (spread) sağlamak: Bu stratejide sigorta maliyeti önemli ölçüde azalmaktadır. Yükselişlerde satın alınan alım opsiyonundan gelen kar daha önce elde edilen zararın daha hızlı kapatılmasını sağlar.

Opsiyon tabanlı portföyü sigortalama yöntemi aşağıdaki opsiyon stratejilerine benzetilebilir (Leland, 1980).

 Elde tutulan portföy ile birlikte uygulama fiyatı portföyün başlangıçtaki fiyatına eşit olan satım opsiyonu satın almak.

 Portföy üzerine yazılan uygulama fiyatı portföyün başlangıç değerine eşit alım opsiyonu satın almak.

Yatırımcının başlangıç değeri W0, vade sonundaki değeri WT olan bir portföye sahip olduğunu ve portföyün W0 değerinde sigorta yapıldığını kabul edersek portföyün vade sonu değerinin aşağıdaki gibi olması beklenir.

Y(WT; W0) =Max[WT,W0] 1.46

Portföy vade sonunda WT, W0 değerlerinden yüksek olanın değerini alır. Portföyün satım opsiyonu alınarak sigortalanabileceği aşağıda ispat edilmiştir.

Portföy üzerine yazılan uygulama fiyatı K olan satım opsiyonu alınması durumunda, satım opsiyonun değeri aşağıdaki gibi olmaktadır. Uygulama fiyatı yatırımın başlangıç değerine eşit olacağı varsayılmaktadır “K=W0”.

P(WT; W0)=Max[K-WT,0] 1.47

Portföyün satım opsiyonu alınmış vade sonu değeri Denklem 1.48‟de görülmektedir.

54 WT +P(WT; W0)=WT + Max[K-WT,0]

= Max[WT,W0] = Y(WT; W0)

1.48

Elde tutulan referans portföy ve satım opsiyonundan oluşan yatırım vade sonu sigortalanmış portföy ile aynı değere sahip olmaktadır (Leland, 1980).

Kısa vadeli opsiyonlar kullanılarak portföy sigortası yapılabilir. Vadesi dolan opsiyon bir sonraki vadede bulunan opsiyon ile değiştirilir. Bu yöntem kayıpları önlemede %100 başarılıdır. Fakat yöntem sigortalama yapılacak portföyün geçmiş fiyat hareketlerine duyarlıdır.

Yatırımcı portföyünü opsiyonun uygulama fiyatı ile sigortalamak istiyorsa dikkat etmesi gereken hususlar vardır. Bu konular aşağıda belirtilmiştir (Benninga ve Blume, 1985).

 Başlangıçtaki refah seviyesi Ke-rt‟den az olmamalıdır. Formülde r risksiz faiz haddi, t ise yıl cinsinden vadeye kalan zaman ve K, opsiyonun uygulama fiyatıdır.

 Zaman içerisinde refah seviyesi arttıkça riskli varlığın toplam portföy içerisindeki payı artacaktır.

 Eğer herhangi bir zamanda yatırımcının refah seviyesi Ke-rt‟ye eşitse, vade sonunda K geliri edebilmek için uygulanabilecek tek strateji portföyün tamamını risksiz varlığa (hazine bonosu) yatırmaktır.

Vadeye kalan zaman azaldıkça hisse senedinin toplam portföy içerisindeki payı %100 olasılıkla 1‟e (hisse senedi fiyatı kullanım fiyatının üzerindeyse) veya 0‟a (hisse senedi fiyatı kullanım fiyatının altındaysa) yaklaşacaktır.

55