SPOR AKTİVİTELERİ

Spor, insanlık tarihi kadar eski olan ve günümüzde daha çok modern anlamda yapılabilen bir çalışmadır. İnsanlığın ilk çağlarında mücadele anlamı taşırken son yıllarda ise spor toplumsal bir nitelik olarak karşımıza çıkmış ve her geçen gün önemini artırarak devam eden bir olgudur.181 Başka bir ifadeyle çeşitli alanlarda branşlaşmış, üst düzeyde yapıldığında fizyolojik, psikolojik, estetik ve teknik özellikleri gerekli kılan yarışmacı özelliği olan, kurallar içerisinde yapılan etkinliktir.182

Spor, belirli kurallar altında araçlı ve araçsız bireysel veya toplu olarak boş zaman faaliyeti kapsamı içinde veya tam zamanını alacak şekilde meslekleştirerek yaptığı sosyalleştirici, toplumla kaynaştırıcı, ruh ve fiziği geliştiren rekabetçi dayanışmacı ve kültürel bir olgudur. 183

178 _{İbrahim Yıldıran, “Uygulama Nedenleri ve Fonksiyonları Bakımından Türk Kültürünün Erken Devirlerinde}

Bazı Sportif Aktivitelerin Görünümü,” Gazi Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, Sayı, 1,

Ankara, 1996, ss. 47-57

179 _{Kurthan Fişek, 100 Soruda Türkiye’de Spor Tarihi, Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1985 s 22} 180 _{Yetim a.g.e. ss. 65-69}

181 _{M Kurt ve Ark, Arenada Show Modern Sporun Dünü ve Bugünü, Sorun Yayınları, İstanbul, 1997} 182 _{H Aracı, Öğretmen ve Öğrenciler için Okullarda Beden Eğitimi, Bağırgan Yayınevi, 2. Baskı, Ankara,}

1999

Bu tanımdan da çok net olarak anlaşılmaktadır ki sporun insanlar için meslekten özel zevke kadar birçok geniş durumu mevcuttur. Günümüz spor aktiviteleri hem yapanlar açısından hem de bu aktivitelere izleyici konumunda katılanlar açısından çok önemli bir hâl almıştır. Özellikle uluslararası spor aktivitelerin insanlar üzerinde bıraktığı heyecan, ilgi, duygu yönünden sosyal ve eğitim görevi üstlenmektedir. Milyonlarca insanın oluşturduğu topluluklar, milletler spor veya spor aktiviteleri ile tek bir vücut hâline gelmektedirler. Başarıda sevinci, başarısızlıkta üzüntüyü paylaşma duygusu çok önemli bir unsurdur. Sporda amaç bireyin fizyolojik, psikolojik ve sosyal yönden kendini geliştirmesi daha sonra ise sporun toplumsal anlamda ise tüm insanlara etki etmesi amaçlanmalıdır.

Sporun bugünkü toplumlarda çok büyük ilgi odağı olmasının temelinde spor aktivitelerinin yapılış amaçlarında meydana gelen çeşitli gelişmelerdir. Önceleri sadece kültürel ve sosyal anlamda yapılan aktiviteler kitle iletişim alanının çok ileri boyutlarda gelişmesi sonucu âdeta bir reklam ve tüketim aracı olarak da kullanılmaya başlamıştır. Bugün bir olimpiyat oyunlarının ya da dünya futbol şampiyonasını organize eden ülkelere ve reklam aracı olarak sporu kullanan firmalara inanılmaz boyutlarda ekonomik kazanç getirmektedir. Ancak tezin konusu gereği sporun insanlar ve toplumlar üzerindeki sosyal, kültürel ve davranış değişliklerindeki etkisi incelendiğinden reklam ve ekonomik durumuna fazla değinilmeyecektir. Sporun bu yönünü ele alırken diğer yönlerinin de bilinmesi hem toplumsal aktivitelere hem de bireysel aktivitelerde daha yararlı olacaktır.184

Spor ortamındaki bireylerin kararları ve davranış biçimlerindeki düzenlilik ve tutarlılığın altında biyolojik faktörler kadar, sosyal ve kültürel kökenlerinde olduğu yadsınamaz bir gerçektir. Sahip olduğu kişiyi değişik biçimlerde davranmaya zorlayan davranış modeli olan statü, gelir, eğitim ve meslek değişkenlerine göre toplumsal yaşamda bireylere bağlanır. Sportif ortamda başarı için yapılan her hareket ve her davranış bir karar verme süreci gerektirir.

Bu karar verme süreci doğru ya da yanlışı muhakeme etme hemen her alanda bireyin karşısına çıkar. Özellikle spor ve spor aktivitelerini gençler ve çocuklar üzerinde etkisi düşünüldüğünde, onların olgunlaşması için çok önemli bir araçtır. Gelişim çağındaki çocuklar fiziksel gelişimlerinin yanında, grup içi ilişkiler, yeteneklerinin keşfi onların heyecan ve duygu dolu zamanlar geçirmelerine yarayacaktır.

Spor aktivitelerini âdeta bir eğitim aracı olarak düşünmek toplumsal gelişim açısından çok önemlidir. Toplumsal açıdan sosyalleşmesini tam olarak sağlamış milletler ya da

topluluklar birçok problemi de çözmüş demektir. Sporun buradaki rolü bireylerin iç dünyasına özgürce davranma gücü verir. Spor alanı günlük uğraşlar yerine kendini keşfetme ve yeteneklerini sergileme alanı olarak kullanır ve bunun sonucu bireylerin sosyalleşmesinde etkili bir rol üstlenir. 185Ayrıca spor aktiviteleri bireylere modern çağın şehir stresinden uzaklaştırmakta psikolojik ve bedensel rahatlama imkânı vermektedir.

Buraya kadar açıklanmaya çalışan spor aktivitelerinin toplumsal birlikteliğe ve bireye olumlu etkilerinin ne kadar önemli olduğudur. Günümüzde spor aktivitelerinin etkisinin tüm insanlığı dolaylı ya da dolaysız etkilediği görüldüğü için toplumsal anlamda çok iyi bir değerlendirme yapılabilmelidir. Spor aktivitelerine sadece spor olarak bakmak yerine ona bir eğlence, sağlıklı yaşam, eğitim ve çeşitli toplumsal duyguları pekiştirici bir düşünce biçiminde ele almak daha sağlıklı bir sonuca götürecektir.

2.1.3.1. Bireysel Spor Aktiviteleri

İnsanlık tarihinin geneline bakıldığında spor aslında hem yaşamak için hem de doğada savunma amaçlı olduğu bilinmektedir. Sonraları bu uğraşlar gelişerek ve değişerek günümüzdeki hâlini almıştır. Özellikle bireysel sporların önceliği de bireyin ben duygusunu geliştirerek onun mücadele gücünü artırmaktır. Bu gelişmeler sonucunda ise günümüz toplumlarında ekonomik yönden ilerleme, bireysel gelir seviyesinin artması insanları sosyal aktivitelere yöneltmekte bu aktivitelerden de en çok spor payını almaktadır. Özellikle sporun yaygınlaşması sonucu bireyler arasında bir branşlaşma ve bazı spor dallarının da daha öne çıkmasına neden olmaktadır.

Bireysel spor aktivitelerini tanımlamak gerekirse, bireyin başka bireylerle bir mücadele, bir uğraş, karşılıklı etkileşime girmeden yapılan spordur. Gelir ve eğitim düzeyi düşük, nitelik gerektirmeyen işlerde bireyler daha çok sportif aktiviteler yolu ile kendilerini sergilemenin ve ortaya koymanın çabası içine girebilirlerken eğitim ve gelir düzeyi yüksek ve nitelik gerektiren işleri yapanların oluşturduğu yüksek statü gruplarında da spor yapma eğilimleri bireysel spor aktivitelerinde kendini daha çok prestij, eğlence sporları şeklinde göstermektedir. Örneğin tenis, golf, çeşitli doğa ve dağcılık sporları, çeşitli su sporları gibidir.

Bireysel sporlar ile birey kendine güven, kendini denetleme, çabuk karar verme, doğruluk, haklarını koruma gibi özellikleri geliştirir. Kişi kendi yeteneklerinin farkına varır. Becerisi artar. 186

185_{Seçkin a.g.e. 8-12} 186 _{Hazar, a.g.e. ss.12-14}

2.1.3.2. Takım Spor Aktiviteleri

Dünyada sporun ilk çağlarda başlayan ve insanlar için vazgeçilmeyen bir unsur olarak yapılışından başlayarak günümüze kadar gelişerek ve değişerek bugünkü şeklini almıştır. Özellikle 1950’li yıllardan itibaren tün dünyada spor alanında takım sporları insanları etkileyerek ilgi alanını genişletmiştir. Teknolojide meydana gelen ilerlemeler 1980’ler öncesinde bireysel sporların daha ilgi çekmesini 1980’lerden sonra ise takım sporlarının öne çıktığı görülmektedir. Özellikle futbol branşına artan ilgi diğer spor branşlarına da sıçrayarak devam etmektedir. Günümüzde dünyada en büyük spor organizasyonu olimpiyatlar ve dünya futbol şampiyonasının olduğu bir gerçektir. Futbol başta olmak üzere basketbol, voleybol, hentbol, Amerikan futbolu, su topu, hokey gibi spor branşları son derece önemli bir yer tutmaktadır.

2.1.4. SPORUN BİREYLER ÜZERİNE ETKİSİ