Spor ve Aile

Bireyin kişiliğinin gelişmesi aile ile başlar. Toplumsal değerler ailede öğrenilmeye başlar. İlk beş yılda aile bireye bilinçli ya da bilinçsiz bir şeyler öğretir. Bu dönem bireyin ilk sosyalleşme dönemidir. Aynı zamanda bireylerin toplumdaki rollerinin ilk etkisi aile ilke başlar ve buradaki gelişme ve yönlenme ile şekil alır.

Aile, hakkında yazan birçok sosyolog günümüzde kapitalizmin gelişmesi ile ailenin boyutunda meydana gelen küçülme arasında bağlantı olduğu varsaymaktadırlar. Günümüz çağdaş gelişmelerinin aile hayatına yön veren bir ilke olarak sevgi ve duyguya dayalı bireyciliğin akla yatkın olduğu söylenebilir. 217

Aile, yüz yüze ve samimi, ilişkilerin en güçlü olduğu birincil gruplardandır. Bu nedenle bireyin tutum ve değerlerinin oluşumunda birincil etkileşimi sağlaması yönünden ayrı bir öneme sahiptir.

Boş zamanın değerli olarak kullanılması ailede başlar. Fakat aile boş zaman değerlendirme eylemlerini sistematik olarak öğretmez. Bir ailenin bireylerine öğretimde

214 _{Yetim, a.g.e. ss.142-145}

215 _{Nefise Bulgu ve Ark, “Spor ve Toplumsallaşma,” Beden Eğitimi ve Sporda Sosyal Alanlar Kongresi,}

Ankara, 2003, ss. 156-159

216 _{Yetim, a.g.e. ss.140-145}

217 _{Giddens, Anthony, Sosyolojiye Eleştirel Bir Yaklaşım (Çev. M.Ruhi Esengün, İsmail Öğretir) Birey}

bulunacağı boş zaman değerlendirme eylemleri genellikle o ailenin ekonomik düzeyine bağlıdır. Özellikle çocukların eğitiminde oyun kavramı en önemli olgudur. Aile içinde ekonomik durumda bu oyunla eğitimde bir esnekliği çok rahat bir şekilde göstermektedir. Türk aile yapısında ailenin önemi sosyalleşme açısından son derece önemlidir. Son yıllarda meydana gelen sportif gelişme ve yararları bütün ailelerinde dikkatini çekmektedir. Çocukların sağlıklı bir birey olması için ile içinde spor kavramının dikkatle ele alınması gerekmektedir.218

Aile, çocukluk, ergenlikte hatta gençlik yıllarında kişi üzerinde en etkili çevredir. Bunda da iki önemli sebep vardır. Birincisi aile insan türünü üretmek ve devam ettirmekle görevli, ikincisi, aile ekonomi, eğitim, ahlak gibi öbür kurumlarında kaynağı olmuştur.

Bizim içinde yaşadığımız aile yapımıza bakmak gerekirse ailenin reisi babadır. Ana imajı ise kutsal bir imajdır. Ana ve babaya verilen bu değerler arasında geleneksel yapımızda çocuklarda kutsaldır. Hızlı kültür değişimi ana ve babanın rollerinde değişiklik yarattığı gibi bu çocuklara da yansımıştır. Aile, sosyal çevre ve okul çocuğun yetişmesinde etkili bir ortam olmasına rağmen disiplin, iyi-kötü alışkanlıklar, kendine güven, çevreden önce gelir. Ayrıca aile çocuğun karakter gelişiminde önemli bir unsurdur.

Spor bireylerin sosyalleşmesinde önemli bir nokta olduğu için günümüzde aileler çocukların daha sosyal olabilmeleri için spor olgusuna uzak kalmamalarını istemektedirler. Hatta bazı sosyologlar sosyalleşmeyi doğumla beraber başlatmaktadırlar. Bu yüzden sosyalleşme önemlidir. Bu öğrenim ve öğretim yoluyla olabildiği için aileler çocuklarını spora yönlendirmektedirler.219

Bu yönlendirmeler yapılırken dikkat edilmesi gereken hususlar vardır. Bunları sıralamak gerekirse, çocukları spor yapmaya zorlamamalı, kendi hırsımız yerine çocuğun isteği ile gerçekleşmeli, kendi zevki için yapmalı ve zevk aldıkça destek olmalıdır. Ana ve babalar çocuklara sporda her tür sonucun normal olduğunu anlatmalı ve kaybetmeyi de kabullenmeyi öğretmelidir. Çocukların hata yapacağı unutulmamalıdır. Birçok spor branşı çeşitli oyunlarla çocuğa öğretilmeli ve en iyi yaptığı sporlarda ona destek olunmalıdır.220

Ebeveynlerin özellikle çocuklara gösterecekleri ilgi çok önemli bir noktadadır. Bu ilginin çocukların yetenek ve becerilerini geliştirme konusunda da yönlendirici olmalıdır. Aile içerisinde çocuk kişilik yapısını ve gelişimi kendine güven duygusunun sağlanması ile

218 _{Tezcan, a.g.e. ss. 147-148} 219 _{Kılcıgil, a.g.e ss.38-43}

mümkün olmaktadır. Bu duygu bebeklikten başlayıp ileri yaşlara kadar devam eden önemli bir süreçtir.

Aile içinde çocuklar gerek duygularını gerekse oyuncaklarını başkaları ile paylaşmaz hatta başkalarının oyuncaklarına sahip olmak ister. Bu aşamada çocuğun bencillikten kurtulması, paylaşmayı öğrenmesi aile ve diğer arkadaşları ile yapacağı eğitim, oyunlar ve sportif faaliyetler önemli bir etken olmaktadır.221

Özellikle anne ve babaların hem kendi yaşantılarında sportif aktivitelere olan ilgilerinin gelişmesi hem de çocukların ilgilerinin artması için, çocukların gelişim süreçlerini çok iyi bilmeleri gerekmektedir. Bu nedenle çocuklarda 0-7 yaş arasında merak, suçluluk, kaygı duyguları gelişir. Sportif açıdan koşular, sıçramalar, top tutmalar ve atmalar çocuğu spora iten hareketlerden bazılarıdır. 7-12 yaş arasında ise çocuk özdeşim kurma ve kendine model almaya başlar. Bu dönemde spor branşları önemlidir. 12-18 yaş döneminde ise bir gruba ait olma hissi gelişir ve belirli bir spor branşında başarılı olma arzusu çok fazladır.222

İnsanların çalışma hayatına başlaması, aile kurumunun oluşması ve günlük kaygılar insanın sanki hiç spor yapmayacağı gibi bir yanlış düşünce alışkanlığı hâline geliyor. Özellikle günlük hayatın monotonluğu, çalışma şartları ve geçim sıkıntısının ağırlığı ile bireyler birçok fizyolojik ve ruhsal huzursuzlukla baş başa kalmaktadır. Erkeklerde bel ve siyatik ağrıları, bayanlarda sırt ve boyun kaslarında romatizma başlamakta, erkek ve bayanda aşırı stres, sinirlilik ve umutsuzluk ortaya çıkmaktadır. Kilo ile beraber kalp ve şeker, damar tıkanıklıkları son yıllarda çok rastlanan rahatsızlıklar olmaktadır. Bu dönemde gençlik de olduğu gibi düzenli bir şekilde spor yapılsa bu rahatsızlıkların çoğu ortaya çıkmayacaktır.223 Özellikle bayanların günümüzde en çok yaşadığı problemlerin başında kilo problemi gelmektedir. Bu probleminde en gerçek ve doğal ilacı düzenli spor yapmaktır. Spor yapan insanların fizyolojik ve psikolojik olarak rahat olacağı ve bunun hem ailesine hem çevresine hem de iş hayatına çok olumlu sonuçlar doğuracağı muhakkaktır.224

Ancak sporu sistemli ve bilinçli yapmak gerekir. Özellikle yaz döneminde yüzme, koşma, spor yapmak anlamına gelmez. Spordan zevk almak, spor yapan kişinin yavaş yavaş gücünün arttığını hissetmesi ile mümkündür. Bu durum hem ruhsal hem de bedensel hissedilebilir. Böylece olgunluk dönemi diye adlandırdığımız 25-45 yaş arası fertler spor

221 _{Grace L, Mitchell Scholastic Parent ve Child; Yıl 10, Sayı 6, 2003, ss. 68} 222 _{Sedat Muratlı, Çocuk ve Spor, Bağırgan Yayınevi, 2. Baskı, Ankara, 1997, ss. 47} 223 _{Necmettin Erkan, Yaşam Boyu Spor, Bağırgan Yayınevi, Ankara, 1998}

yoluyla daha sağlıklı daha zinde daha üretken olacaklardır. Bu üretkenlik hem toplum için hem de birey için çok şeyler kazandıracaktır.225

Bu değerlendirmelerden yola çıkarak insanların küçük yaşlardan başlayarak spor yapması bedenen ve psikolojik olarak uyumlu bir toplumsal varlık olması, sağlıklı,etkin, yapıcı ve üretken yaşama kavuşması yani varoluşu için gereklidir. Sporda amaç insandır. Şampiyonlar yetiştirmek madalya ve rekor demek değildir. Bütün bunlar sporun amacına uygun yapıldığında ortaya çıkacak sonuçlarıdır. Spor, insana özgü bir yaşama ve kültür olayıdır. Spor yapan çocuk ve genç sayısını en verimli şekilde devreye sokan ülkelerde, gerek ülke düzeyinde, gerekse uluslararası alanda sportif performans, başarı ve üretiminde sürekli arttığı görülecektir. Ülkemizin genç nüfusu dikkate alınırsa uzak gibi görünen bu ideali yakınlaştıracak güce sahiptir.226