B. Soy bağının Kurulması
2. Soy bağının Baba İle Çocuk Arasında Kurulması
Çocuk ile baba arasında soy bağının kurulması Medeni Kanun. Madde 282 kapsamında düzenlenmiş olup; Çocuk ile baba arasında soy bağı, ana ile evlilik, tanıma veya hâkim hükmüyle kurulur. Çocuk ile soy bağının hem ana hem baba arasında kurulmasının yolu ise “evlat edinmedir.
70 Serozan, s.164.
20 Çocuğu doğuran anadır kesin karinesine karşın benzer bir karine baba için mevcut değildir. Çocuk evlilik birliği içinde doğmuş olsa da babasının koca olduğu hakkında ki karine aksi ispat edilebilin adi bir karinedir.
a. Ana İle Evlilik
Kanunumuzda çocuğun doğumu sırasında ana ile babanın evli olması ile çocuğun doğumundan sonra ana ile babanın evlenmesi ile çocuk ile baba arasında soy bağı kurulabilmektedir.
a.a. Çocuğun Doğumu Sırasında Ana İle Babanın Evli Olması
Medeni Kanun madde 285’ de “ Evlilik devam ederken veya evliliğin sona ermesinden başlayarak üç yüz gün içinde doğan çocuğun babası kocadır.” denilmektedir. Bu süre geçtikten sonra doğan çocuğun kocaya bağlanması, ananın evlilik sırasında gebe kaldığının ispatıyla mümkündür.
Karinenin sosyal işlevi: Evlilik içinde doğan ya da döllenen çocuğun babasının kim olduğu araştırılmamalı, çocukların soy bağı statüsü askıda kalmamalı, çocuk sorgusuz babası belli, evlilik içinde doğmuş çocuk sayılmalı ve öylece kalmalıdır. Böylece karine en başta soy bağı hukukunun “ çocuk yararını gözetme” ve “kararlılık-kalıcılık” isteğine yanıt vermiş olur72.
Ananın sadakatine dayanan bu karine, çocuk yararına soy bağı statüsünün istikrarını sağlar; aynı zamanda yine çocuk yararına onu en elverişli çocukluk ilişkisine bağlar, üstelik kocanın ve ailesinin huzurunu da kollar73.
Medeni Kanun, çocuk lehine kocanın babalığı hakkında bir karineye yer vermiştir. Yeni Medeni kanununuz ile getirilen bir düzenleme ise “kocanın gaipliğine karar verilmesi halinde üç yüz günlük süre, ölüm tehlikesi veya son haber tarihinden işlemeye başlar.”hükmüdür. Böylelikle bu konudaki boşluk doldurulmuştur.
Evlilik devam ederken dünyaya gelen çocuğun soy bağı baba ile doğum anıdan itibaren kurulmuş sayılır.
Evlenmenin geçerli bir evlenme olup olmaması, soy bağının kurulması
72 Serozan, s.170.
21 bakımından önemli değildir. Butlanla sakatlanmış evliliklerden doğan çocuklar, ana ve babaları iyi niyetli olmasalar dahi, evlilik içinde doğmuş sayılırlar (MK. Madde 157) Aynı şeklide ana ile ana ile baba, çocuğun ana rahmine düştüğü anda henüz evli olmasalar, fakat çocuk doğmadan çok kısa bir süre önce evlenmiş bulunsalar, doğan çocuğun soy bağı yine kurulmuş olur, zira bu çocuk da “evlilik içinde” doğmuştur74. Fakat bu durum soy bağının reddi davasında davacının elini kuvvetlendirecektir.
b. Evlilik İçinde Ana Rahmine Düşme
Medeni kanun gereği evlilik birliğinin ortadan kalkmasından itibaren üç yüz gün süre içinde doğan çocukların babasının koca olduğu kabul edilir. Evliliğin ölüm, boşanma, iptal kararı ile ortadan kalkması ya da kocanın gaipliğine karar verilmesi durumlarında, ölüm tarihinden ya da boşanma, iptal karalarını kesinleştiği tarih ile kocanın ölüm tehlikesi veya son haber tarihinden sonra doğan çocukların babasının koca sayılabilmesi için evliliğin sona ermesinden itibaren üç yüz gün içinde doğmuş olup olmadıklarına bakılmaktadır. Çocuk bu süre zarfında dünyaya gelmemiş ise, çocuk ile baba arasında soy bağı kurulmamış olacaktır. Ancak bu süre geçtikten sonra doğan çocuğun kocaya bağlanması, ananın evlilik sırasında gebe kaldığının ispatıyla mümkündür. (MK. Madde 285/II)
Hâkim tarafından eşlerin ayrılığına hükmedilmiş olması veya eşlerin birlikte yaşamaya ara vermiş olmaları durumunda evlilik, birliği henüz hukuken ortadan kalkmamış olduğundan, ayrı yaşanan dönemde ana rahmine düşmüş olan çocuklar da “evlilik içinde doğmuş” sayılır75.
c. Babalık Karinelerinin Çatışması
Çocuğun evlilik birliği içinde doğmuş olması ya da evlilik birliği içerisinde ana rahmine düşmüş olmasına rağmen babalık karinesinin çakıştığı iki farklı durum karşımıza çıkabilmektedir.
74 Oğuzman /Dural s.198.
22 Kadının iddet müddeti76 içerisinde evlenmiş ve üç yüz günlük süre içerisinde doğum yapmış olması:
Medeni Kanun 132. madde gereği evlilik sona ermişse, kadın, evliliğin sona ermesinden başlayarak üç yüz gün geçmedikçe evlenemez. Kadının tekrar evlenebilmesi için evliliğin sona erme tarihinden itibaren üç yüz günlük bekleme süresinin geçmesi gerekir. Ancak kadın bu süreye uymaksızın evliliği sona eren eşinden bir başkası ile evlenmiş ve üç yüz günlük bekleme süresi içerisinde çocuk doğurmuş ise babalık karinesi ilk ve ikinci koca açısından çatışacak ve soy bağına ilişkin bir problem ortaya çıkacaktır.
Medeni kanunumuz karinelerin çakışması uyuşmazlığını madde 290 ile çözüme kavuşturmuştur “Çocuk evliliğin sona ermesinden başlayarak üç yüz gün içinde doğmuş ve ana da bu arada yeniden evlenmiş olursa, ikinci evlilikteki koca baba sayılır. Bu karine çürütülürse ilk evlilikteki koca baba sayılır”(MK. m. 290). Böylelikle kanununuz aksi ispat edilebileceği çekincesi ile ikinci kocanın babalığını tercih etmiştir.
Kadının Evliliğin Sona Ermesinden Sonraki Üç Yüz Gün İçinde İki Doğum yapmış Olması:
Kadının evliliğin sona ermesinden sonraki üç yüz gün içinde iki doğum yapmış olması halinde çocukların soy bağı hususunda Medeni Kanun 285.madde de yer alan babalık karinelerinin geçerli olup olmayacağı sorusu akla gelir.
İlk doğan çocuk için kocanın babalığının bir karine olarak kabul etmekte tereddüt edilmez ancak ikinci çocuğun evlenmenin sona ermesinden itibaren üç yüz gün içinde doğmuş olmasına karşın, kocanın baba olduğunu söylemeyiz. Kanımızca çocuğun evliliğin sona ermesinden itibaren üç yüz gün içerisinde doğması şartına bağlanan babalık karinesi çocuğun evlilik birliği içinde ana rahmine düşmüş olduğu varsayımından kaynaklanmaktadır. Bu durum karşısında kadının evliliğin sona ermesinden sonraki üç yüz gün içinde iki doğum yapmış olması halinde ikinci çocuğun evlilik birliği içerisinde ana rahmine düştüğünü varsayamayız.
Bazı yazarlar ikinci çocuğun evlenmenin sona ermesinden itibaren üç yüz gün
76 İddet Müddeti: Evliliğin ölüm, boşanma veya iptal sebeplerinden herhangi biri ile sona ermesi
halinde, kadının tekrar evlenebilmesi için evliliğin sona erme tarihinden itibaren geçmesi gereken 300 günlük süredir.
23 içinde doğmuş olmasına karşın, kocanın baba olduğunu söylemenin mantıksız olacağını, öyleyse bu durumda çocuğun soy bağının gerçeğe uymadığını ifade eder77.
Yine bu durumun bir istisnası da üç yüz günden sonraki bir günde doğmuş olan çocuğun evlilik birliği içerisinde ana rahmine düştüğü ispat olunursa üç yüz günden sonra ki bir günde doğmuş olan çocuk içinde babalık karinesi geçerli olabilecektir78. Şu halde böyle bir durumda dava açma süresinin geçmesinden önce kocanın ölmesi veya gaipliğine karar verilmesi ya da sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybetmesi hallerinde kocanın altsoyu, anası, babası veya baba olduğunu iddia eden kişi, doğumu ve kocanın ölümünü, sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybettiğini veya hakkında gaiplik kararı alındığını öğrenmelerinden başlayarak bir yıl içinde soy bağının reddi davasını açabilir.(MK. Madde 291)
d. Doğumdan Sonra Evlenme
Çocuk ile baba arasındaki soy bağının doğumla birlikte kendiliğinden kurulması, babanın doğum esnasında ana ile evli olmasına bağlıdır.
Ancak çocuk ile baba arasında soy bağı, ana ile evlilik ile kurulabileceği gibi evlilik dışında doğan çocuk, ana ve babasının birbiriyle evlenmesi halinde kendiliğinden evlilik içinde doğan çocuklara ilişkin hükümlere tabi olur.(MK. m.292)
Çocuk ile baba arasındaki soy bağı ana ile babanın evlenmesi ile evlenmem anında kendiliğinden kurulur. Çocuğun rızası ya da eşlerden birinin irade açıklamasına tabi olmaksızın baba ile çocuk arasındaki soy bağı kurulmuş olur.
Eşler, evlilik dışında doğmuş olan ortak çocuklarını, evlenme sırasında veya evlenmeden sonra, yerleşim yerlerindeki veya evlenmenin yapıldığı yerdeki nüfus memuruna bildirmek zorundadırlar(MK. m.293/1). Bildirimin yapılmamış olması, çocuğun evlilik içinde doğan çocuklara ilişkin hükümlere tabi olmasını engellemez. Zira çocuk ile baba arasındaki soy bağı zaten ana ile babanın birbiri ile evlenmesi sonucunda ve evlenme anında kendiliğinden kurulmuş bulunmaktadır79.
Daha önce tanıma veya babalığa hükümle soy bağı kurulmuş çocukların ana ve
77 Tekinay, Selahattin Ruhi: Türk Aile Hukuku, İstanbul 1990,s.397; Feyzioğlu, s. 423.
78 Tekinay, s.396; ,Öztan, s.305; Zevkliler, s.863.
24 babası birbiriyle evlenince, nüfus memuru resen gerekli işlemi yapar (MK. m.293)
Ana ve babanın yasal mirasçıları, çocuk ve Cumhuriyet savcısı sonradan evlenme yoluyla soy bağının kurulmasına itiraz edebilirler. İtiraz eden, kocanın baba olmadığını ispatla yükümlüdür. Çocuğun altsoyu da, çocuğun ölmüş ya da ayırt etme gücünü sürekli olarak kaybetmiş olması halinde itiraz hakkına sahiptir.
Tanımanın iptaline ilişkin hükümler kıyas yoluyla uygulanır (MK. m. 294).