Evlat edinmenin hükümleri kişisel sonuçlar, velayet ve bakım yükümlülüğü, mirasçılık, nafaka yükümlülüğü, evlenme yasağı ile kayıt bilgi ve belgelerin gizliliği başlıkları ile irdelenecektir.
60
1. Kişisel Sonuçları
Evlat edinmenin kişisel sonuçlarını soyadı, vatandaşlık ve hısımlık başlıkları altında irdelenecektir.
a. Soyadı
Evlat edinenin soyadını taşıma yükümlülüğü sadece ergin olmayan evlatlık için söz konusudur. Zira MK. m. 314/III uyarınca ergin olan evlatlık, evlat edinilme sırasında dilerse evlat edinenin soyadını alabilir. Evlatlık işleminin tamamlandığı sırada ergin olan evlatlık bir seçim hakkına sahiptir. Dilerse asıl ailesinin soyadını taşımaya devam etme imkânından yararlanır. Eğer bu imkândan yararlanma yolunu seçmek istemezse, o zaman evlat edinme işlemi sırasında evlat edinenin soyadının alabilecektir. Bu durumda erkek ergin evlatlığın- evliyse- karısı ile çocukları da kendisiyle birlikte evlat edinenin soyadını taşıyacaktır160.
Evlatlık evli bir kadın ise, kocasından soyadını taşımaya devam eder. Fakat eşinden boşanırsa, evlat edinenin soyadını taşır161.
Evlat edinen bekâr bir kadın ise, sonradan evlenerek kocasının soyadını aldığı takdirde evlatlığın soyadının da değişip değişmeyeceği konusunda genellikle evlatlığın soyadının değişmeyeceği, yanı onun evlat edinenin kızlık soyadını taşımaya devam edeceği kabul olunmaktadır162.
b. Vatandaşlık
Türk Vatandaşlığı Kanununun 17. maddesiyle “ Bir Türk vatandaşı tarafından evlat edinilen ergin olmayan kişi, millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla, karar tarihinden itibaren Türk
160 Akıntürk, s.375.
161 Oğuzman/ Dural, sh. 260; Feyzioğlu, sh. 494; Tekinay, sh. 463; Öztan, sh. 343; Saymen/Elbir, s.349.
61 vatandaşlığını kazanabilir.” hükmü getirilmiştir. Bunu göre bir Türk vatandaşı tarafından evlat edinilen yabancı küçük, yukarıdaki hükme göre Türk vatandaşlığını kazanabilir.
c. Hısımlık
Evlat edinme sonucunda evlat edinen ile evlatlık arasında kendiliğinden bir soy bağı ilişkisi meydana gelirse de bu ilişki, evlat edinen ile evlatlık arasında doğar. Bu sebeple evlatlık, evlat edinenin kan ve kayın hısımlarıyla hısım olmayacağı gibi, evlat edinen ile evlatlığın hısımları arasında da herhangi bir hısımlık ilişkisi meydana gelmez163.
Evlat edinen ile evlatlığın altsoyu arasında da hısımlık ilişkisi doğmaz. MK. m. 500/I’ de “Evlatlık ve altsoyu evlat edinene kan hısımı gibi mirasçı olurlar” denilmekteyse de, doktrinde bu hükmün evlat edinen ile evlatlığın altsoyu arasında hısımlık ilişkisi kurar nitelikte olmadığı kabul edilmektedir164.
Evlat edineni evlat edindikten sonra bir çocuğu doğacak olursa, doğan çocuk ile evlatlık arasında kardeşlik bağı kurulmuş olmaz. Aynı şekilde bir kimse iki kişiyi evlat edinmiş olsa, bu iki evlatlık arasında da kardeşlik ilişkisi doğmaz165.
Eşler tarafından birlikte evlat edinilen ve ayırt etme gücüne sahip bulunmayan küçüklerin nüfus kaydına ana ve baba adı olarak evlat edinen kişilerin adları yazılır. (MK. m.314/IV) Kanun koyucu bu hükümle evlatlık ve evlat edinen eşler arasında kendiliğinden doğan yapay soy bağı ilişkisini doğal ilişkiye benzetmek ve eşdeğer saymak istemiştir. Bu hüküm dolayısıyla evlatlık okul çağına geldiği zaman, ana ve babasının kendisini evlat edinmiş olanlardan farklı isimlerden oluşmasının yaratacağı olumsuzluklardan korumuş olacaktır166.
Evlatlığın, miras ve başka haklarının zedelenmemesi, aile bağlarının devam etmesi için evlatlığın naklen geldiği aile kütüğü ile evlat edinenin aile kütüğü
163 Akıntürk, s.378.
164 Tekinay, s. 465/466; Karş. Zevkililer, s. 891.
165 2. HD. 13.4.1976, 2946/3246, YKD. 1977, S. 3, s. 335.
62 arasında her türlü bağ kurulur. Ayrıcı evlatlıkla ilgili kesinleşmiş mahkeme kararı her iki nüfus kütüğüne işlenir ( MK. m.314V)167. Kanun koyucu bu madde ile evlatlığın menfaatini korumayı amaçlamıştır.
2. Velayet ve Bakım Yükümlülüğü
Evlat edinme sonucunda, henüz erginliğe erişmemiş bulunan evlatlık evlat edinenin velayeti altına girer ( MK. m. 314I) ve artık kendi ana ve babasının velayet hakkı ortadan kalktığı gibi, evlat edineni ölmesi halinde de tekrar onlara kendiliğinden geri dönmez. Bu durumda evlatlığa bir vasi atamak gerekir168.
Velayetin evlat edinene geçmesi, asıl ana ve babanın çocuklarıyla kişisel ilişki kurmalarını önlemez. Evlat edinmeyle birlikte bakım yükümlülüğü de evlat edinene geçer. Nitekim Kanunumuz “ana babaya ait olan haklar ve yükümlülükler evlat edinene geçer” demek suretiyle gerek velayet hakkının gerek bakım yükümlülüğünün evlat edinene ait olduğunu belirtmiştir. ( MK. m.314/I) Evlat edinenin mali gücü bakım yükümlülüğünü yerine getirmeye elverişli değilse, bu durumda evlatlığın asıl ana ve babasının bakım yükümlülüğü devam eder169.
3. Mirasçılık
Evlatlık evlat edinenin mirasçısı olur ( MK. m.500/I). Aynı şekilde evlatlığın altsoyu da evlat edinene kan hısımı gibi mirasçısı olurlar ( MK. m.500/I). Buna karşılık, evlat edinen evlatlığın mirasçısı olmadığı gibi, evlat edinenin hısımları da evlatlığın mirasçısı olamazlar. ( MK. m.500/II) Evlatlık evlat edinenin mirasçısı olmakla beraber, kendi ailesindeki yasıl mirasçılık durumunu da korur
167 “...evlatlık hem evlat edinenin hekde gerçek ailesinin mirasçısı olup, bu hakların zedelenmemesi için
iki nüfus kütüğü arasında irtibatlandırma zorunludur.”Y.2.HD,13.05.1991 gün 4151E.-7800; Ruhi, Evlat edinme, s.48.
168 . Yg. İçt. Bir. Kar. 10.11.1954, 17/24, RG. 27.2.1955, s. 8889; 2. HD. 15.9.1970, 5623/5295; RKD.
1971, S. 9, sh. 1353.
63 (MK.M.500/I). O halde evlatlık biri evlat edinenden, diğeri kendi ailesinden olmak üzere çifte miras hakkına sahip bulunmaktadır.
Önceki Medeni Kanunda evlatlığın mirasçılığına ilişkin kuralların aksine anlaşma yapılabileceği, ancak bunun evlatlık sözleşmesinden önce ve resmi bir senetle mümkün olabileceği m. 257/I’ de belirtilmekte idi. Kanunun açık hükmü karşısında, evlatlık sözleşmesinden sonra böyle bir anlaşmanın yapılamayacağı, yapılacak olursa bu anlaşmanın hiç bir hüküm ifade etmeyeceği sonucu çıkarılıyordu.170 Yeni Medeni Kanunun bu hükme benzer bir hükme yer vermediğine göre bundan böyle evlatlığın mirasçılığını tamamen kaldıran veya evlatlığın aleyhine sonuç doğuran anlaşmaların yapılmasına imkân kalmamış olmaktadır171.
4. Nafaka Yükümlülüğü
Evlatlık ve evlat edinen karşılıklı olarak birbirlerine MK. m.364 de düzenlenmiş olan yardım nafakası vermekle de yükümlüdürler172. Ancak, bu yükümlülüğün sadece evlatlık ile evlat edinenin arasında kalacağı, ne evlat edinenin evlatlığın altsoyuna, ne de evlatlığın alt soyuna evlat edinenin karşı yardım nafakası ödeme borcunun söz konusu olamayacağı kabul edilmek gerekir173.
Evlat edinen ile evlatlık arasında nafaka yükümlüğünün bulunması her ikisin de kendi altsoy- üstsoyları ve kardeşleriyle aralarındaki nafaka yükümlülüğü ortadan kaldırmaz. Bununla beraber, doktrinde bu yükümlülüğün ikinci derecede kaldığı, yani evlatlık ve evlat edineni önce karşılıklı olarak birbirlerinden nafaka isteyebilecekleri, ancak bu yolda sonuç alınmadığı takdirde kendi yükümlülerine başvurabilecekleri görüşü baskındır174.
170 2. HD.21.5.1981, 3826/3991, YKD. 1982,S. 3, Sh.321.
171 Akıntürk, s.378.
172 Akıntürk, s.378.
173 BK. Tekinay, s. 468; Feyzioğlu, s 491; Öztan, s. 345. Aksi görüş; Oğuzman/Dural, s. 259.
64
5. Evlenme Yasağı
Evlat edinen ile evlatlık ve onlardan biri ile diğerinin altsoyu ve eşi arasında evlenme yasaktır ( MK. m. 129/III). Bu yasak kesin bir evlenme engelidir. Yasağa rağmen yapılmış olan evlenme mutlak butlanla sakatlanmış bir evlenmedir ( MK. m. 145 /IV).
6. Kayıt Bilgi ve Belgelerin Gizliliği
Evlat edinme ile ilgili her türlü kayıtlar, bilgiler ve belgeler gizli olup Hiçbir şekilde açıklanamaz. Bu yasak ancak mahkeme kararı veya evlatlığın isteğiyle kaldırabilir. (MK. m 314/VI)