Sosyalizm Temelli Eğitim

Sovyet siyasetinin hedefi olan Sosyalizm politikası, Sovyetlerin Sanayi ve Sosyalizm kuruluĢunu inkiĢaf maksadıyla meydana getirdikleri beĢ senelik plan ile uygulanmaya baĢlamıĢtır. Bu politika eğitim sisteminde dâhi birçok köklü değiĢiklikler yapılmasına sebep olmuĢ ve bu sahalarda kendi tesirini göstermiĢtir. Mecmua, bugünkü Rusya'nın mukadderatını ellerinde bulunduran Sovyet Yönetimi’nin, mevcut bilcümle mektepleri “orak ve çekiçle” temelinden tahrip ederek, onların yerine “Cihan Ġnkılabı Mübarezesi” yani komünist nesli yetiĢtirmek maksadıyla yeni ocaklar vücuda getirmeye karar verdiğini kaydetmiĢtir. Mecmua bu politikanın uygulanıĢı hakkında Ģu bilgileri vermektedir:

“Gerek merkez ve gerekse etrafta bulunan maarif komiserleri tahrip iĢlerine baĢladıkları zaman ilk darbeyi profesörlere indirdiler. Çünkü yeni bir dünya yaratmak isteyenler Muallim ve profesörler gibi ilim adamlarına ihtiyaç

329 _{Kitabiyat Kısmı, O.Y.M., Y.1, S.1, 1 Mart 1929, s.32.} 330 _{Yey Elif, Azerbaycan’dan Mektup-I, s.399.}

331

104 duyuyorlardı. Merkezi komünist Fırkası Ġdaresi altında her bir yüksek mektep ve Maarif komiserlikleri vücuda getirilmiĢ, Komünist Fırkası Ģubeleri (komyaçeyka) yüksek mektepleri proleterleĢtirmeye baĢlamıĢlardır. Profesörler ve öğretmenler göreve yeni kıyafetle yani değiĢik gömleklerle gelmeli ve öğretim usulleri kullandıkları tabirler proleter tarzına muhalif olmamakla beraber, dersler karĢılarına gelmiĢ iĢçilerin seviyesine uygun olmalıdır. Bundan baĢka okutulan dersler, gerek mevzu ve gerekse anlam itibariyle proleter diktatörlüğüne muhalif olmamalı ve bütün dersler tarihi materyalizm ve komünizm manifestosu açısından tahlil edilmelidir. Örneğin suyun kimyevi oluĢumu Karl Marx ve Friedrich Engels’in fikirlerine benzemeli ve diğer birçok mekanik konularda Lenin yahut Stalin’in fikrine muhalif bir Ģekilde öğretilmemelidir.” Uygulana politika bu Ģekilde kaydedilirken mecmuanın politika ile ilgili görüĢü Ģu Ģekilde olmuĢtur: “Sovyet mekteplerinin ileri sürdüğü bu talepleri hazmeden ve anlayan profesörlerdir ki proleter parasını almaya muvaffak oldular. Yüksek mektepler cihan inkılabının mübarizleri tarafından netice itibariyle bir propaganda ocağı ve askeri zalimler meydanına çevrildi. ĠĢte bu suretle Yüksek Meslek mektepleri mühendis teknik yetiĢtiriciliğine ilim namına hiçbir Ģey bilmeyen siyasi adamlar özellikle yetiĢtirmekle muvazzaf bulunuyordu. Hiç Ģüphesiz yetiĢtirilecek olan bu mütehassıslar, inkılap aleyhtarı yabancı unsur olmamalı tam manasıyla proleter suretiyle dolu bulunmalıdır” diyen komünistler. Bunu temini için eğitim komiserliği de ayrı ayrı yüksek mekteplerde temizliğe baĢlandı. Ġnkılap aleyhtarı yabancı mütehassıslar dıĢarı atıldı.”332 Eğitimcilerin Sovyet Sosyalist yönetimine uygunluğu anlatıldığı Ģekilde temin etmeye çalıĢmıĢtır.

Sanayi ve meslek okullarının daha verimli bir hale gelebilmesi için Maarif Komiserliği idaresinden alınarak, Azerneft, Donbass, Ural-tröst gibi sanayi kurumlarına verilmesi kararı alınmıĢtır. “Amerika’yı geride bırakmak” amacı ile açılan sanayi okullarında, öğrenimini tamamlayan öğrenciler hemen zorunlu hizmete tabii tutulmuĢtur. Öğrencileri kabul etmeyen birçok müessesenin müdürleri ise görevden alınmıĢtır. Öğrencilerin faaliyetlerinin hem daha makul bir hale gelmesini sağlamak hem de eğitim yöntemlerinin eksik olması sebebiyle Amerika ve Alman eğitim yöntemlerine baĢvurulmuĢtur. Fakat gerekli olan vasıtaların olmaması

332

105 sebebiyle uygulanamamıĢtır. Komünistler uygulamak istedikleri siyasette gerekli baĢarıyı kazanamayınca, öğrencilerin fabrika ve imalathanelerde çalıĢmalarına önem vermiĢlerdir. Okullarda yüzeysel geçilen derslerin fabrikada tecrübe ile öğrenilmesine çalıĢılmıĢtır. Mecmua da, bütün eğitim senesinde öğretilenler hakkında Ģu bilgileri vermiĢtir:

1. Görülen dersler: %30 2. Tecrübe: %26

3. Askeri talim: %10 4. Ġçtimai Siyasi ĠĢler: %20 5. Tatiller: %14

Mecmua, cetvelden görüldüğü üzere öğrenci kendi eğitimi ile ilgili yılda yalnız %50 oranında meĢgul olmuĢ ve diğer kısmını muhtelif içtimai ve siyasi iĢlerle meĢgul olunduğu bilgisini vermiĢtir. 333

Uygulanan eğitim politikası çerçevesinde, Azerbaycan Yüksek Okullarında Türkler’in diğer milletlere oranı aĢağıdaki Ģekilde olmuĢtur:

Azerbaycan Politeknik Enstitüsü’nde: Ruslar %45, Ermeniler %28, Türkler %15.

Azerbaycan Ziraat Enstitüsü’nde: Ruslar %52, Ermeniler %12, Türkler %25. Azerbaycan Devlet Darülfünunu’nda: %48, Ermeniler %10, Türkler %16. Azerbaycan Devlet Konservatuvarı’nda: %35, Ermeniler %5, Türkler %1.334

Azerbaycan'ın yüksekokullarında bilhassa köy Ġktisat Enstitüsü ile Pedagoji Enstitüsü'nün “ameleleĢtirilmesi” için bütün kuvvetler seferber hale getirilmezse, yüksekokullarda olan kabul iĢleri sonuçsuz kalacaktır. Bu sebeple, Sovyet hükümeti

333 _{Azerbaycan’da Maarif, s.166.} 334

106 ilk orta ve yüksek mekteplere yalnız iĢçi çocuklarını kabul edilmesini kesin bir Ģekilde ilan etmiĢtir. ĠĢçi çocuğu olmayanlar okullardan kovulmuĢtur.335

Türklerin eğitimine önem vermeyen Sovyet yönetimi, Azerbaycan eğitim komiserliği yüksek mekteplere girmek için Türkçe sınav konuları vilayetlere gönderilmemiĢ dolayısıyla anketler de hep Rusça olduğundan Türk gençlerinin baĢarısız olması sağlanmıĢtır. Devlet bütçesinden Türkler için çok az bir bütçe ayıran Sovyet rejimi, ihtiyaç duyulan okulların yapımına ya baĢlanmamıĢ ya da baĢlanıp yarım bırakılmasına sebep olan politika izlemiĢtir. Öğretmen ihtiyacı karĢılanmamıĢ var olan öğretmenler maaĢlarını alamamıĢtır. Ders verilen okullarda eğitim plansız ve programsız uygulanmıĢtır. Öğrenciler deftersiz ve kitapsız ders görmüĢtür. Ruslar Azerbaycan’da genel zorunlu eğitim uygulamasına geçmiĢ anacak öğretmen, okul, kitap vs. yokluğundan bu uygulamaya Bakü’de dahi geçilememiĢtir. 336

Ruslar Sosyalizm temelli okullar ile iĢçi sınıfının kökleĢmesi ve bu sınıf vasıtasıyla da Türk topraklarında uzun zaman hâkim olmayı hedeflemiĢlerdir. Türk çocuklarını bu politikada da ötelemeye devem etmiĢlerdir. Türk okul ve Türkçe eğimi engelleyerek, Türkleri Rus okullarına ve Rusça’ya mecbur etmiĢlerdir.

4.2. Kültür Politikası