Sömürü Politikası

Ruslar’ın Azerbaycan topraklarını daimi sömürge haline getirmek istemesinde en önemli sebebin petrol olduğuna dikkat çeken mecmua, Azerbaycan’ın iĢgal ediliĢi Ģöyle ifade edilmektedir: “ġimal ayısının” bu kara Azerbaycan Türkü’nün kanını emmek için Azerbaycan'ı istila ettiği ortadadır.”303

Bakü’nün dünyanın en zengin petrol kaynağına sahip olan Ģehri olması diğer ülkeleri cezbetmiĢtir. Petrol ulaĢım vasıtası olarak geliĢtirilecek her geliĢme de petrol

300 _{Mirza Bala, a.g.m., s.460-61.}

301 _{Havadis kısmı, O.Y.M., Y.1, S.5, Temmuz 1929, s.213.} 302 _{Havadis kısmı, O.Y.M., Y.2, S.15 (3), Ağustos 1930, s.136.} 303

94 ve petrolden çıkarılacak çeĢitli diğer ürünlerin kullanılacak olması sebebiyle dünyanın en kıymetli madeni olarak değerlendirilmiĢtir. Mecmu petrolün önemi hakkında Ģu fikirlerini sunmuĢtur: “Dünyanın kömürleri yakın zamanda tükenecek, Ģimendiferler, vapurlar, tayyareler ve ilahir… Hepsi petrol ve ya petrolden çıkarılacak mutenavir diğer yağlarla tahrik olunacaktır.”304

“Odlu Yurt” mecmuasında Ruslar’ın petrolü sömürmeleri ile ilgili görüĢlerini Ģu Ģekilde aktarmıĢtır: “9 yıldan (1920-1929) bu yana Azerbaycan'ın bu akar altını Rusya'ya aktarılmaktadır, mukabilinde hiçbir Ģey vermeyen, zeli (sülük) gibi yurdumuzun sinesine yapıĢarak onun kanını soran Rusya kaç milyon ton petrol çalmıĢtır?.. Yalnız petrol değil, yün, pamuk, ipek, balık, bakır, barut, meyan kökü, meyve, Ģarap vesaire gibi bedelsiz olarak Rusya'ya götürülen milli servetimiz temin ettiği varidat, petrol varidatından ayrı olarak milyonlar teĢkil eder.”305

Yine baĢka bir nüshada; “Azerbaycan Türkü amelesinin elinde olan Bakü Petrol Sanayisi 1920 istilasından sonra Türklerden alınmıĢ ve ekseriyeti Ruslardan ibaret olan ecnebilere verilmiĢtir. Azerbaycan Petrol Sanayi istila altında Ruslar tarafından, Ruslar için Rusya'nın yararına istismar edilmekte ve istismarın temini için Azerbaycan daima bu iĢgal altında bulundurulmaktadır. Milletimiz bu dokuz senede (1920-1929) bu vahĢi istismar, istila ve iĢgale karĢı ne kadar mücadele etti, ne kurbanlar verdi… Ve Rusya’nın zindanlarına ne kadar kahramanlar gönderildi! Gibi ifadelere yer verilmiĢtir. 306

Rus Petrol sanayisinin yüzde atmıĢ ikisi Azerbaycan’dan karĢılanmaktadır.307

Bunun yanı sıra Azerbaycan petrolünü Azerbaycanlılar adına Ruslar 1920 yılında ġahtanski ve Çiçerin arasında imzalanan anlaĢma gereğince Ruslar tarından belirlenen fiyatla dıĢ ülkelere satılmıĢtır. SömürüleĢtirilen Azerbaycan petrolünün Azerbaycan adına diğer ülkelere satılıĢı ile ilgili “Odlu Yurt” Mecmuası Ģu bilgileri vermektedir: “Uluslararası dünya petrol rekabeti yeni bir hadise ile zenginleĢti. Ġngiliz ve Amerikan Petrol Ģirketleri ile Sovyetler arasında Azerbaycan petrolüne ait bir anlaĢma imzalandı. Matbaata geçen malumata göre Ġngiltere senede 1.000.000 ton

304 _{Dr. Abdullah Cevdet, Azerbaycan’ın Mukaddes Yarası, O.Y.M., Y.1, S.3, 27 Nisan 1929, s.88.} 305 _{M.B. Mehmetzade, Ġstilanın Asıl Maksadı, s.101.}

306 _{Mehmetzade, a.g.m., s.104.} 307

95 petrol alacak. Muharebeden evvelki petrol fiyatları nazara alınırsa bu muamele neticesinde Sovyetler Ġngiltere'den senelik 30 milyon ruble miktarında bir para tahsil edecek. Amerikalı Standart Oil Ģirketiyle bil itilaf iĢbu muameleyi icra eden Ġngiliz tröstüne, bu iĢi idare eden maruf ser Henry Diterding ’in temsil ettiği Ġngiliz-Holland petrol Ģirketi, Royal-Doç-ġel ile Anglo-PerĢen ve Anglo-Amerikan Ģirketleri de dâhildir. Royal-Doç Ģirketiyle bilhassa Sovyetlerden aldığı Azerbaycan nefti sayesinde Hindistan, Mısır’da dâhil olduğu halde Yakın ġarkta ve hatta Ġngiltere adalarında bile rekabet eden Standart-Oil’e karĢı mücadele halinde iken Ser Diterding Sovyet petrolüne “Haram Mal” namını takmıĢtı. Zaten Royal-Doç müdürü vaktiyle “haram” ilan ettiği “kanlı” ve “çalınmıĢ” BolĢevik petrollerini sonradan bizzat almaya baĢlayınca dün ki “haramı” bugün helal eden Ģeyin Ġngiltere hükümetinin emri olduğunu alenen söylemiĢtir. Bu defaki tabiyesinde Ser Diterding “haramı” “helale” çevirmek için hükümetin emrinden maada, bir de sabık mülk sahipleriyle “helalleĢmek” usulünü keĢfetmiĢtir. Alınan petrol fiyatından yüzde beĢ BolĢevikler tarafından tenzil olunacak ve bundan hâsıl olan para ile petrolün sabık sahiplerinin rızası salınacaktır! BolĢevikler vuku bulan beyanatlarında sabık sahipler için katiyen bir hak tanımadıklarını ilan ediyorsa da, yüzde beĢ ticari indirim yaptıklarını inkâr edemiyor. Rusya birkaç hususi mülk sahiplerinin müĢkül maliyetlerinden istifade ile az bir para mukabilinde kendilerinin rızası alınmakla Azerbaycan halkının çalınmıĢ malı helal gibi satmaktadır.”308

BaĢka bir sayıda ise Azerbaycan petrolünü Ruslar’ın Moskova’ya taĢımak için yaptığı çalıĢmalardan bahseden mecmua Ģu bilgileri kaydetmiĢtir: “Azerbaycan neft komitesinin 1928-1929 senesi için yaptığı program Moskova'da tasdik edilmiĢtir. Bu programa göre 1929 istihsal yılında yalnız deniz vasıtası ile Rusya'ya sevk edilecek miktarı 5.368.500 ton olarak tespit edilmiĢtir.309

Aynı konu da baĢka sayıda; “Rusya hükümeti madeniyat idaresine Bakü ile Moskova arasında Petrol borusu inĢaatı için lazımı istikĢafta baĢlanmasını emretmiĢtir. Boru Moskova'dan baĢlayıp Ġdil Çayı sahilinde olan Saratoftan’ı geçerek Dağıstan Cumhuriyetinin Ģimdiki payitahtı ġamil- kalan da bitecek 2000 kilometre uzunluğunda olacaktır. Borunun inĢaatı için Amerika'nın mühim uzmanlarıyla birçok büyük firmalar celp edilmiĢtir. Boru yılda Bakü'den Moskova'ya 100.000.000 put petrol sevk edecek hacimde olacaktır. Bu

308 _{Haram Mal Ticareti, O.Y.M., Y.1, S.2, Nisan 1929, s.45-46.} 309

96 suretle Moskova Bakü’yü Sanayi merkeze halinden çıkarıp sırf sağmal inek gibi ham mal merkezi haline getirme planını uyguluyor. Rusya Sovyet hükümeti tarafından kabul olunan beĢ yıllık inĢaat planı mucibince beĢ yıl içerisinde Azerbaycan'da Bakü demiryolu ikmal edilecek Nuha ve Karabağ'dan, Yevlak istasyonuna TaĢkesen'den, Gence’ye, Kuba’dan, Haçmaz’a, Mugan pamuk mıntıkasından, Bakü-Culfa hattına demiryolu çekilecektir. Deniz iĢlerinde 1933 senesine doğru Bakü Deniz vesaiti nakliyesi 11.050.000 bin ton kuru yük, 7.350.000 ton petrol mahsulatı, 230.000 yolcu taĢıyacak bir hale getirilecektir. 310

Büyük servetin kıymeti hakkında bir fikir edinmek için bu sevk olunan petrolün sade ham petrol olmadığını bildiren mecmua, petrol ile beraber bilhassa benzin, gaz yağı, makine yağı, ligroin, gazolin vs.nin de mevcut olduğunu ve yalnız benzinin petrol ve mahlûkatı içerisinde yüzde on dördünü teĢkil ettiğini kaydetmektedir.311