Sosyal Sorumluluk Projelerinin ve Reklamın Banka Kullanımına Etkisi

Bu kısımda Diyanet personelinin bankaların sosyal sorumluluk projeleri ve reklamlardan ne kadar haberdar oldukları araştırılmış, ardından bunun banka tercihleri ile ilişkisi sorgulanmıştır.

3.5.7.1. Sosyal Sorumluluk Projeleri Bağlamında Katılım Bankaları ile Geleneksel Bankaları Kıyaslama ve Banka Kullanımına Etkisi

Katılımcılara “Bankaların sosyal sorumluluk projelerinden haberdar mısınız? Bu durumun banka tercihinizi belirlemenizde etkisi var mı?” sorusu sorulmuştur.

35 katılımcının 25’i (%71,42) bankaların sosyal sorumluluk projelerinden haberdar olmadığını ve bu konuda yorum yapamayacağını beyan etmiştir. Mülakatlar neticesinde ortaya çıkan sonuç katılımcıların çoğunun sosyal sorumluluk projelerinden haberdar olmadığıdır. Dolayısıyla bu durum katılımcıların banka tercihlerinde etkili olmayacaktır. Katılımcıların 10’u (%28,57) bazı bankaların sosyal sorumluluk projelerinden kısmi olarak haberdar olduklarını ifade etmişlerdir. Bu katılımcıların büyük çoğunluğu katılım bankalarına ait herhangi bir sosyal sorumluluk projesinin olamayacağını düşünmektedir. Ayrıca katılımcıların neredeyse tamamı sosyal sorumluluk projelerinin tercih edecekleri bankayı belirlemelerinde herhangi bir etkisinin olmadığını beyan etmiştir.

Bazı geleneksel bankaların sosyal sorumluluk projelerinden örnekler veren K1 katılım bankalarının sosyal sorumluluk projelerinden haber olmadığını şöyle ifade etmiştir:

120

K1: “Bankaların sosyal sorumluluk projelerini reklamlarda bazen görüyorum. Okullarla ilgili duyuyorum. Mesela özelikle Yapı Kredi’ydi herhalde, güneydoğuda okullara falan destek oluyor. İş Bankası özellikle kitap falan basıp veriyor. Onları duyuyoruz. Katılım bankalarının bu tarz hizmetlerinden hiç haberim yok. Benim için bunlar tercih sebebi değil. Benim kriterlerim bellidir…”

K2 çok zorda kalmadığı müddetçe sosyal sorumluluk projelerinin banka tercihinde bir etkisinin olmayacağını şu ifadelerle dile getirmiştir:

K2: “Geçen bir tane cami ile ilgili bir şey duydum. Şu an onu hatırlamaya uğraştım. Ben çok samimi olduklarını düşünmüyorum. Bu din duygusunda var. Fıtratına gelen bir şey, bu benden deyip insanı çekebilir; ama içerikte ne var? İçerik bana uygunsa, benim dinime uygunsa o zaman beni çekebilir. Başka türlü çekemez mi? Çeker. Ben ihtiyaçlarımın boyumu geçtiği vaziyetteyimdir. Ne var ne yok elimde teslim ederim. O zaman kapılırım sana. Bu geleneksel de olur katılım da olur.”

K3 “göz boyama” diye nitelendirdiği sosyal sorumluluk projelerini şu cümlelerle anlatmıştır:

K3: “Mesela bir bankanın lösemilere yardımı gibi, UNICEF’e yardımı gibi, kimsesizlere yardımı gibi şeyler duyuyorum… Öyle göz boyama ile olmuyor. Sonuçta adı banka.”

Katılım bankalarının sosyal sorumluluk projelerinden haberdar olmadığını beyan eden K6, haberdar olsa bunun kendisine mutluluk vereceğini; fakat bunun tercihlerini etkilemeyeceğini şöyle izah etmiştir:

K6: “Sosyal sorumluluk projelerini reklamlardan gördüğüm kadarı ile biliyorum. Finans kurumlarını ben görmedim. Mutlaka yapıyorlardır; ama biz görmüyoruz. Biz de yardım yapıyoruz, topluyoruz. Sağ elin verdiğini sol el duymayacak, diyoruz. Ciddi çalışmalar var. Vatandaşa anlatmamız, reklam yapmamız lazım. Sosyal sorumluluk projeleri benim tercihimi etkilemez; ama sevinirim. Şu finans kurumu külliye yaptırmış diye duysam güzel olur.”

Katılım bankalarının sosyal sorumluluk projelerinden haberdar olmayan olsa bile tercihlerinde herhangi bir etkisinin olmayacağını ifade eden K20 şöyle söylemiştir:

K20: “Az çok görüyoruz, ama ben katılım bankasının cami yaptırdığını duymadım. Diğer bankaların duyuyoruz. Katılım bankasının duymadım, ama tercihlerimi etkilemez.”

K23 sosyal sorumluluk projelerinin insani kaygılarla değil, ticari amaç güdülerek reklam için yapıldığını düşündüğünü belirleterek, bu sebepten bankaların sosyal

121

sorumluluk projelerinin tercihlerinde hiçbir etkisinin olmayacağını şu ifadelerle anlatmıştır:

K23: “Size 1000 lirada 5 lira gibi katkı sağlıyorlar. Bu tarz şeylerden haberdarım. Bunu da reklam amaçlı yapıyorlar. Ticari kaygılarla yapıyorlar. İnsani kaygılarla yaptıklarını düşünmüyorum. Çok destek verdiğini söyleyemem. Lösemili çocuklar, Kızılay gibi kurumlara destek veren bankaları biliyorum. Mesela bir yerden alışveriş yaptığınızda ya da onun kredi kartını kullandığınızda ‰5 gibi bir rakam oraya gidiyor, tarzında şeyler vardı. Bunlar banka tercihlerimi hiçbir şekilde etkilenmez.”

K26 sosyal sorumluluk projelerinden etkilenmediğini şu sözlerle ifade etmiştir:

K26: “Hani çocuklara dağıtılan kitap falan gibi. Karneni getir, hikâye kitabını al gibi. Bunlar benim banka tercihimi etkilemiyor.”

Katılım bankaları ile ilgili sosyal sorumluluk projesi hatırlayamadığını söyleyen K34 şöyle yorumda bulunmuştur:

K34: “Pek görmüyoruz katılım bankalarının böyle icraatlarını. Öbür bankalar, mesela spor alanında etkili oluyorlar. Onun dışında başka da aklıma gelmedi. Katılım bankaları ile alakalı hiç sosyal sorumluluk projesi aklıma gelmiyor. Demek ki kendilerini ifade etmiyorlar.”

K18 kendisine bankaların sosyal sorumluluk projelerinden sual edilince şu şekilde tepkisel bir cevap vermiştir:

K18: “Banka adamın kefenini soyar. Sen ondan hayır bekliyorsun. Yahu böyle bir mantık var mıdır?”

3.5.7.2. Reklamlar Bağlamında Katılım Bankaları ile Geleneksel Bankaları Kıyaslama ve Banka Kullanımına Etkisi

Katılımcılara “Reklamlardan etkilenir misiniz? Bankaların yapmış oldukları reklamların tercih ettiğiniz bankayı belirlemenizde etkisi olabilir mi?” sorusu sorulmuştur.

Katılımcıların geneli reklamlardan etkilenmediklerini beyan etmiştir. Az bir kısmı reklamların kendilerini etkilediğini, ancak bu durumun tercih edecekleri bankayı belirlemelerinde bir etkisinin olmadığını bildirmiştir. Yalnızca 1 katılımcı (K11) farklı bir görüş sunarak tercih edeceği bankayı kararlaştırmasında reklamların etkili olduğunu dile getirmiştir.

122

Tek farklı görüş beyan eden K11, reklamların satın alma kararlarını etkilediğini ve kendisi için de bu etkinin geçerli olduğunu şu sözlerle ifade etmiştir:

K11: “İnsan aşina olduğu zaman reklamların bilinçaltına etki yaptığını düşünüyorum. Çünkü aşina olduğun zaman hiç bilmediğin bir şeyi alıyorsun. İnsanların alım şeyinde etkili olduğunu düşünüyorum reklamların. Benim tercihlerimde de reklamların etkisi vardır.”

K7 reklamı yapılan şeylerin kendisini etkilemekten ziyade kendisine itici geldiğini şöyle dile getirmiştir:

K7: “Etkilenmem, hatta daha itici gelir. Sürekli bize acaba neyi kakalamaya çalışıyorlar, diye düşünürüm.”

K20 reklamların tercihlerini etkilediğini; ancak banka tercihlerine herhangi bir etkisinin olmadığını şöyle ifade etmiştir:

K20: “Reklamlardan etkilenirim. Tercihlerimi etkiler. Banka tercihimi ise etkilemez. Çünkü öyle bir şansım yok; ama seçme şansım olsaydı etkilerdi. Şunu da söyleyeyim; şu an katılım bankalarına güvenmekten ziyada en sağlam devlet bankası ile çalışırdım.”

K3 reklamlarda bankaların dini özelliklerine dair bilgiler görmesinin kendisini olumlu etkileyeceğini; ancak faizle alakalı bilgilerin kendisi için dikkat çekici bile olmayacağını şu sözlerle ifade etmiştir:

K3: “…Demin dediğiniz gibi dini yönü etkiler; ama faiz, şunu yaptık, bunu yaptık, yüzde oranı, şu oranı, bu oranı gibi şeyler açıkçası beni ilgilendirmez.”

K31 ve K32 reklamlarda katılım bankalarının özellikleri veya uygulamalarıyla alakalı bilgi verici İslami öğeler görmenin kendilerine mutluluk vereceğini ve üzerlerinde olumlu etkiler bırakacağını şöyle dile getirmişlerdir:

K31: “Hayır etkilenmem; ama şu an burada duyduklarım reklamda olsa etkilerdi. Alkolün bu kartla alınmıyor olması gibi. Bunları reklamda görsem etkilenirdim.” K32: “Etkilenirim şöyle ki; katılım bankasının reklamını gördüğüm zaman mutlu olurum. Etkilenme bu. Şahsen tercihlerimi etkilemez; sadece sevincimi etkiler, merakımı giderir, bilgiler öğrenirim.”

K34 reklamlardan etkilenmediğini beyan etmiş, ama katılım bankalarını reklamlarda yeterince görememesini de bir eksiklik olarak değerlendirip şu önerilerde bulunmuştur:

123

K34: “Tabii ki reklam önemli; ama çok etkilenip bankamı değiştirmem. Reklama ben bilgi amaçlı bakıyorum. Burada da katılım bankalarının vatandaşa ulaşıp kendilerini onlara tanıtmaları gerekiyor. Bunun yöntemini de onlar belirleyecek. Diğer bankalar nasıl yapıyorsa bu işi katılım bankaları da yapacak. Bakıyorsunuz reklamların çoğunda katılım bankaları yok.”

3.5.8. Bazı Katılım Bankası Uygulamalarının İslami Açıdan Değerlendirilmesi ve