Sosyal Hayatla lgili F kralar

2. Ahlâk ve Terbiyeyle lgili F kralar 3. E itimle lgili F kralar

4. nançla lgili F kralar

1. Sosyal Hayatla lgili F kralar

ncili Çavu f kralar n ço unlu u sosyal hayatla ilgilidir. ncili Çavu 16. yüzy n sonu 17. yüzy n ba nda, yani Osmanl Devleti zaman nda ya am r (Beysano lu 1982: 56; Boratav 1999: 87; Dan man 1968: 677; Efe ?: 128; Özcan 2002:134; Turan 2008: 7; Yard m 2003: 38). F kralardaki sosyal hayat da Osmanl Devleti’nin o dönemki sosyal hayat r. kralarda Osmanl saray hayat ve Osmanl toplumunun özelliklerini de ik yönleriyle görmek mümkündür.

Sosyal hayatla ilgili f kralar n en ba nda Osmanl saray ve çevresini, Osmanl padi ahlar , padi ahla ncili’nin yak nl , ncili’nin padi ah n nedim ve musahibi olmas sebebiyle padi ah e lendirmek ve sinirlendi i zamanlarda sakinle tirmek amac yla ba ndan geçen, sebebiyet verdi i ya da hiç gerçekle memi oldu u hâlde ba ndan geçmi gibi anlatt komik olaylar konu alan f kralar gelir. 2 numaral f krada zahmetsiz maa alanlar sayarak padi ah sakinle tirir. 3 numaral f krada yine padi ah sakinle tirmek için uydurdu u bir olay anlat r. Kimi zaman da padi ah n kendisine sordu u sorular cevapland r veya padi ah n isteklerini yerine getirir. 7 numaral f krada padi ah n iste i üzerine özrü kabahatinden büyük sözünü aç klar. 37 numaral f krada padi ah kelime oyunu eklinde

ncili’ye sorular sorar. Padi ah n en garip gördü ü eyi anlatmas istemesi üzerine 57 numaral f krada ncili gördü ü rüyay anlat r. Yine padi ah n iste i üzerine 68 numaral

krada ncili bir ihtiyar esrarke ler bölü ü olu turur, tuhaf hadiselerin ya anmas na sebep olur, padi ah da ya ananlar izleyerek çok güler. 69 numaral f krada ncili Çavu tebdili yafet olan padi ahla birlikte gezerken bir kör dilenciye oyun oynar. 86 numaral f krada II. Selim ncili’den kendisine bir lakap takmas ister, ncili de takt lakab “neuzübillah padi aha söylemekten hiç korkmaz.

Padi ah ara s ra kendisini k zd rsa da ncili’den vazgeçmez ve ona ihsanlarda bulunur. 8 numaral f kran n konusu padi ah n ncili’ye hediye etti i alt n bir saattir. 19 numaral f krada padi ah, ncili’ye bir Arap at ihsan nda bulunur. 15 numaral f krada ncili bir akas ndan dolay padi ah çok k zd r ve saraydan kovulur. Ama yine de padi ah onu affeder. 20 numaral f krada padi ah k zd p saraydan kovulunca ncili bir köyde gizlenir. Padi ah da onu bulmak için bir alt n pulluk yapt r.

ncili Çavu padi ah n nedimi olmas n yan nda devletin ileri gelenleri ve vezirler aras nda nüktedanl ve ho sohbetiyle çok sevilir. Padi ah e lendirmek için ara s ra devletin ileri gelenlerinin taklitlerini yapar, sohbet meclislerinde anlat lacak tuhaf olaylar icat eder, onlara oyunlar oynar veya onlar hayvanlara benzetir. Kimi zaman da bu nedenle ba belaya girer. 12 numaral f krada taklidini yapt için kendisini tehdit eden vezirden padi aha s r. 23 numaral f krada Kanuni Sultan Süleyman’ n emriyle sadrazam brahim Pa a’ya bir oyun oynar. 38 numaral f krada silahtar a ay ay ya benzetti i için ondan fena bir tekme yiyerek merdivenlerden dü en ncili iki ay yatakta kal r. Ço u zaman da bu devletin ileri gelenleri ncili’den yard m ister. 24 numaral f krada II. Selim’i k zd ran vezirlerden biri ncili’den yard m ister. 34 numaral f krada saray n a ölünce kâhya yeni bir a bulana kadar

ncili’den yemek yapmas ister. 87 numaral f kra ise k zlar a as yla ilgilidir.

Birçok f kras da ncili’nin padi ah n nedimi olmadan önce vezirlerden birinin ya da valilerden birinin nedimi oldu uyla ilgilidir. Bu f kralar n konusunu ncili’nin bu adamlarla olan ili kisi olu turur. 51 numaral f krada emrinde bulundu u vezirin kendisini ava götürmesinden söyledi i sözlerle kurtulur. 61 numaral f krada k zlar a as n zencili ini yüzüne vurmaktan çekinmez. 62 numaral f krada yine k zlar a as zenci olmas nedeniyle

üslûbuyla ona bildirir. 9 numaral f krada kendisinden üç senedir memnun olup maa na o günden itibaren zam yapan padi aha yap lan yanl söylemekten çekinmez. 30 numaral

krada padi ah n bir çobandan hava durumunu ö renmesinin do ru olmad sland klar zaman padi aha nükteli bir edayla söyler. 35 numaral f krada zalimli iyle ünlü bir vezire

rsat bulunca hemen laf söyleyiverir. 40 numaral f krada padi ah n emriyle eyalet beylerinden birinin yan na özel bir görevle gönderilen ncili çok cahil ve despot biri olan beye güzel bir oyun oynar. 45 numaral f krada ncili hizmetlerine kar k ücretlerini ödemeyen valiye güzel bir ders verir. 46 numaral f krada kendisinden taz isteyen bir pa aya ne kadar cimri oldu unu getirdi i çoban köpe iyle çok güzel bir ekilde ifade eder. 47 numaral f krada ise hastal ktan ve ölümden çok korkan bir pa adan zekâs sayesinde yakay kurtar r. 63 numaral f krada ncili, kabak saz çalarak k zlar a as n padi ah n huzurunda oynamas na vesile olur ve padi aha onun hiçbir eyden anlamad hâlde hükümet i lerinde söz söyleyemeyecek, ak l dan lmayacak kadar yeteneksiz oldu unu gösterir. 70 numaral f krada ahmak, budala ama zengin birinin vali olma iste i, sadrazam n onu vali tayin etmesi ve bu konuda ncili’den yard m istemesi, ncili’nin de bu adam n icab na bakmas anlat r.

ncili Çavu padi ah n emriyle elçi olarak Fransa, ran gibi de ik ülkelere gider ya da Osmanl ’ya gelen elçilere rehberlik eder. ncili Çavu sadece yöneticilerin de il bu gelen elçilerin de olumsuz yönlerini ele tirir ve kendilerini düzeltmelerini sa lar. Hatta elçi olarak gitti i ülkelerdeki yöneticilere de haddini bildirir. 6 numaral f krada fazla süslenmi olan Avusturya elçisine yapt n yanl oldu unu çok güzel fark ettirir ve elçinin padi ah huzuruna do ru düzgün ç kmas nda önemli rol oynar. 14 numaral f krada ran ah zenginli iyle övünmek amac yla her odada varm havas vermek için alt n mangal saray n bütün odalar nda gizlice gezdirtir. ncili Çavu da bu durumu gösteri merakl ah n yüzüne vurmaktan geri kalmaz. 18 numaral f krada ran’a yine elçi olarak gider ve ah n sormas üzerine stanbul’un köpeklerinin bile Farsça konu tuklar söyler. 24 numaral f kran n varyant nda da elçili i s ras nda ran ah ’n n iste i üzerine ncili bir e e kitap okutur. 16 numaral f krada Fransa’ya Osmanl elçisi olarak gönderilir. 17 numaral f krada ncili rehberi tayin edilen ran elçisinin mezhep ayr ndan dolay dokundurmalar na kar laf n alt nda kalmaz. 54 numaral f krada mübala ay seven ran elçisine iyi bir ders verir.

Kendisini be enmeyenlere, kendisine yap lan hakaretlere cevap vermesini bilir. 10 numaral f krada nikâh ahidi oldu u arkada n kendisine kat r dedi ini duydu unda hiç sinirlenmez, kendisinin ona vekâlet etti ini, arkada n kendi kat rl ifade etti ini söyleyerek zekâs konu turur ve kendisine yap lan hakaretin cevab da vermi olur. 16 numaral f krada kendisini k na bakarak küçümseyen Fransa kral na Osmanl lar n adama

göre adam gönderdiklerini söyler ve krala cevab verir. 72 numaral f krada da kendisini rahats z eden Yahudi eskiciyi unutamayaca bir ekilde cezaland r.

ncili, iyi bir nüktedan olmas n yan s ra sava aletlerini de çok iyi kullanan, kendisini savunmay bilen biridir. ncili Çavu kar na ç kan e yalara pabuç b rakmaz. Devlet düzenine ba kald ran, toplumda istedi ini yapan, zorba ve zalim özellikleriyle tan nan yalar ncili Çavu f kralar na konu olmu tur. 11 numaral f krada yolunu kesen Çivi adl yaya yenilmez, yapt hamleyle onu korkutup kaç rt r. 29 numaral f krada kar na kan haramileri ok atarak yener.

ncili Çavu ’un saray n d nda da bir hayat vard r. O nükteli ki ili iyle stanbul’da tan nan biridir ve çevresindeki insanlarla iç içedir. Ço u zaman çevresindekilerin sorunlar çözen toplumdan biridir. ncili, stanbul’a gelmeden önce köyünde yeti mi , daha sonra

stanbul’a gelerek padi ah n nedimi olmu tur. 36 numaral f krada ncili’nin stanbul’a gelmeden önce köyünde yolda rastlad bir köylüyle aras nda geçen konu ma konu edilmi tir. 52 numaral f krada köyünden yeni gelen ve i siz olan ncili Çavu ihtiyar bir adam n evinde hizmetkâr olarak i e ba lar. ncili s k s k stanbul’un de ik yerlerini gezer, toplumda olan olaylar kaç rmaz, halk n aras na kar r, onlar n konu tuklar dinler. 39 numaral f krada meydandan geçerken dünyada hiç kimsenin yapamayaca bir marifetim vard r diyen bir adam görür ve kendisinin de adam n marifetini yapabilece ini söyler. 84 numaral f krada da Macaristan’dan gelen ve bir aslanla gösteri yapan adam n yapt na hiç de

rmaz. 81 numaral f krada yo urtçusu Ahmet’in evlenmesine yard m eder.

ncili sadece saray erkân na de il halktan insanlara da oyunlar oynar, de ik olaylara sebep olur, sonra da onun bu olaylar sohbetlere konu olur. 43 numaral f krada me hur al tüccarlar ndan Karabet A a’ya bir oyun oynar. 44 numaral f krada kay na bindi i kay kç deli taklidi yaparak korkutur. 48 numaral f krada kurban sürüleri aras nda dola rken haz rcevap ve akac bir kad nla girdi i söz düellosunda laf n alt nda kalmaz. 71 numaral

krada ncili, yumurta satan bir köylüye oyun oynar. 73 numaral f krada ncili çar da gördü ü bir fakire ayakkab al r ve ona bir aka yapar.

Osmanl toplumunda o dönemde görülen aksakl lar ncili Çavu f kralar nda inceden inceye sezdirilir. 42 numaral f kran n konusu doland kla, 76 numaral f kran n konusu

ncili toplumdaki bu aksakl klar , bozulmalar da zekâs yla ve haz rcevapl yla çözümler. Yap lan haks zl klarda daima ma dur taraf n yan nda olur. Dalkavuklar n, doland lar n ve üçkâ tç lar n hakk ndan gelir. 41 numaral f krada bakkal n haks zl kla mahkemeye verdi i adama yard m eder. 49 numaral f krada bir gencin sorununu halleder. 50 numaral f krada uyuz hastal na yakalanan birine kafas ndan bir ilaç uydurur; ama adam nihayetinde iyi olur. 55 numaral f krada herkesi etraf na toplam , dünyada en âlim ki i oldu unu söyleyen adam sordu u sorularla rezil eder. 60 numaral f krada kahvehane gelene inden bahsedilir ve di er mü terileri rahats z eden birkaç ihtiyar esrarke e derslerini verir.

Avrupa’da içine eytan girmi diye delilerin yak ld bir dönemde Osmanl larda Bimarhane ad verilen ak l hastalar n tedavi edildikleri hastaneler bulunmaktayd . Bu hastanelerde ak l hastalar n tedavisinde müzik, su sesi ve güzel kokudan yararlan lmaktayd . Bunlardan özellikle II. Bayezid Bimarhanesi ilk defa az personelle yüksek rand man almay amaçlayan merkezi sistemi ve gerekse o döneme göre çok ileri hatta 18 ve 19. yüzy llardaki hastane yap lar na k tutacak kadar mükemmel olan havaland rma sistemini getirmesi aç ndan ç r açm nadide bir yap r (Terzio lu 1992: 163). te bu hastanelerde tedavi gören ak l hastalar da ncili Çavu f kralar na konu olmu tur. 58 numaral f krada ncili Çavu ak llanan deliler olup olmad ara rmak üzere t marhaneye gönderilir. 59 numaral

krada ise ncili t marhaneye gitti inde bir delinin oyununa gelir ve tacize u rar. 53 numaral krada ise minareye ç p müezzini a ya atmaya çal an bir deliyi ncili minareden indirir ve müezzini kurtar r.

ncili’nin kendi ki ili inden ve fiziki görünü ünden bahseden f kralar da mevcuttur. ncili’nin çirkinli inin konu edildi i 56 numaral f krada bir çocuk ncili gibi bir eytan yapmas için onu ç kr kç ya götürür. 83 numaral f krada ncili’nin gereksiz yere para harcaman n kar nda bir ki ili e sahip oldu unu içeren bir olay anlat r.

ncili Çavu ’un yak n akrabalar ve tan klar f kralar n konusunu olu turmaktad r. 25 numaral f kray ncili’nin memleketten gelen biraz saf ve bön olan karde inin patavats zl n anlat ld bir olay olu turmaktad r. 26 numaral f krada da ncili karde ini yeniçeri oca na yazd r ve f kradaki olay burada cereyan eder. 33 numaral f krada ncili’nin evlendi i ve kar n çok çirkin oldu u anlat r. 65 numaral f krada ncili Çavu büyük annesine çok kötü bir aka yapar. 66 numaral f kradaki olay n ba kahraman ncili’nin köyünden gelen babas r. 67 numaral f kran n konusu ise yeni i e ald hizmetkâr n

ncili Çavu f kralar nda â kl k gelene iyle ilgili bilgi verilir. 13 numaral f krada bir halk â ncili’nin ününü duyar ve onunla at mak için memleketinden stanbul’a gelir. Bu krada at mak, ba lamak, çözmek gibi bu gelenekle ilgili kavramlardan, Tavukpazar ’ndaki

klar kahvehanelerinden bahsedilir.

Osmanl toplumunun hem e lenme hem de dinlenme mekân olan kahvehaneler, sosyal hayat n zenginle mesine katk sa larken, birçok kültürel de erin aktar lmas na ve ya at lmas na da hizmet etmi lerdir. stanbul’da ilk kahvehane Kanuni Sultan Süleyman zaman nda aç lm r. Daha sonralar bu mekânlarda birçok u ursuzun, isyanc n bir araya gelerek devlet büyüklerini, devlet i lerini çeki tirmeleri nedeniyle IV. Murat’ n kahvehaneleri kapatm , kahve ve tütün kullan daha önce görülmemi sertlikte cezaland rm r. Bu yasak I. brahim dönemine kadar sürer ve bu dönemde sona erer. Kahvehaneler h zla yay larak tekrar faaliyete geçer. Ço ald kça da çe itlenir. Çalg kahvehaneler, esrar kahvehaneleri, mahalle kahvehaneleri, tulumbac kahvehaneleri, â k kahvehaneleri gibi verilen hizmet ya da müdavimlerinin kimli ine göre adland rd (www. maloji.net.tr). ncili Çavu f kralar nda Osmanl ’da bu kadar önemi olan kahvehanelerden ayr nt bir ekilde bahsedilir. 13 numaral f krada â klar kahvehanesi, 52 numaral f krada hizmetkârlar kahvehanesi, 75 numaral f krada ise esrarke kahvehaneleri ve bu yerlerin nas l çal anlat r. ncili’nin ya ad dönemde yasaklanmas na ra men esrarke lik 60, 68, 75 numaral

kralarda konu olur. Örne in 75 numaral f krada ncili Çavu esrar n nas l çekildi ini merak eder. Esrarke ler kahvehanesine gidip ö renir ve esrar çeker. Sonra da saraya gidip s zar. Bir daha da böyle bir ey yapmamaya tövbe eder.

Türk hamam kültürünü de f kralarda görmek mümkündür. Türk hamamlar dört yan çeviren i lemeli mermerden duvarlar ve yüksek kubbeli yap yla sadece temizlenilen bir yer de il, toplumsal hayat n vazgeçilmez bir yap r. 79 numaral f krada ncili hamama gider ve f kradaki olaylar burada gerçekle ir. 80 numaral f krada ncili hamamc ya yard m eder. ncili Çavu ’un gördü ü rüyalar da f kralara konu olmu tur. 57 numaral f krada padi ah ncili Çavu ’a dünyada gördü ü en garip eyi sorunca o da gördü ü bir rüyas anlat r. 64 numaral f krada ncili dostlar yla sohbet ederken cinlerle ilgili olarak gördü ü bir

ncili Çavu ’un ad na ba lanarak da anlat lm olabilir. 31 numaral f krada ncili bir salatal k tarlas n kenar nda dinlenirken can salatal k çeker. Bir tane salatal k kopar p yerken tarla sahibine yakalan r. Suçu da e ine atarak dövülmekten kurtulur.