Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Hafıza Mekânlarına Yer Verilme

• Sosyal bilgiler ders kitaplarında (4, 5, 6 ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitapları) hafıza mekânlarına yer verilme durumuna bakıldığında maddi hafıza mekânlarına fikrî hafıza mekânlarından daha fazla yer verildiği ortaya çıkmıştır.

• Maddi hafıza mekânının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok maddi-ulusal, en az maddi-yerel hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterdiği tespit edilmiştir. Fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında ise en çok fikrî-diğer, en az fikrî-yerel hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterdiği tespit edilmiştir. Tüm sınıf düzeylerinde en çok yer verilen hafıza mekânı alt kategorisinin maddi-ulusal, en az yer verilen hafıza mekânı alt kategorisinin ise fikrî yerel hafıza mekânları olduğu görülmüştür.

• Sınıf seviyeleri dikkate alınarak ders kitaplarında hafıza mekânlarına yer verilme durumuna bakıldığında, en çok hafıza mekânına 7. sınıf ders kitabında, en az hafıza mekânına 5. sınıf ders kitabında yer verildiği ortaya çıkmıştır. • Ders kitaplarında; maddî-ulusal, maddi-diğer, maddi-ulusal olmayan, fikrî-

diğer ve fikrî-ulusal hafıza mekânlarına daha fazla yer verildiği görülürken; maddi-yerel, fikrî-ulusal olmayan ve fikrî-yerel hafıza mekânlarına diğer kategorilere oranla daha az yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır.

• Öğrenme alanlarına göre en çok hafıza mekânına “Kültür ve Miras” ve “Küresel Bağlantılar” öğrenme alanlarında yer verilirken, en az hafıza mekânına “İnsanlar, Yerler ve Çevreler” öğrenme alanında yer verildiği ortaya çıkmıştır.

5.1.1. 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabında Hafıza Mekânlarına Yer Verilme Durumuna Yönelik Sonuçlar

• 4. sınıf ders kitabında hafıza mekânlarına yer verilme durumuna bakıldığında; maddi hafıza mekânlarına, fikrî hafıza mekânlarından daha fazla yer verildiği ortaya çıkmıştır.

• Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok maddi-ulusal olmayan, en az maddi-diğer hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterdiği tespit edilmiştir. Fikrî hafıza mekânının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında ise en çok fikrî-ulusal, en az fikrî-diğer hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterdiği tespit edilmiştir.

• 4. sınıf ders kitabında; maddî-ulusal olmayan, fikrî-ulusal, fikrî-ulusal olmayan, maddi-ulusal ve maddi-yerel hafıza mekânlarına daha fazla yer verildiği görülürken; fikrî-diğer ve maddi-diğer hafıza mekânlarına diğer kategorilere oranla daha az yer verildiği, fikrî-yerel hafıza mekânlarına ise hiç yer verilmediği sonucuna ulaşılmıştır.

4. sınıf ders kitabı öğrenme alanları bazında değerlendirildiğinde:

Birey ve Toplum Öğrenme Alanında; yer verilen hafıza mekânlarının tamamının maddi

hafıza mekânı olduğu tespit edilmiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok maddi-ulusal ve maddi-ulusal olmayan hafıza mekânları en az maddi-yerel ve maddi-diğer hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterdiği ortaya çıkmıştır.

Kültür ve Miras Öğrenme Alanında; fikrî hafıza mekânlarına, maddi hafıza

mekânlarından daha çok yer verildiği tespit edilmiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok maddi-yerel, en az maddi-ulusal hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterirken, diğer kategorilere hiç yer verilmediği tespit edilmiştir. Fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında ise en çok fikrî-ulusal, en az fikrî-diğer hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterirken, diğer kategorilere hiç yer verilmediği ortaya çıkmıştır.

İnsanlar, Yerler ve Çevreler Öğrenme Alanında; sadece bir hafıza mekânına yer

verildiği ve bu hafıza mekânının da maddi-ulusal hafıza mekânı olduğu tespit edilmiştir.

Bilim, Teknoloji ve Toplum Öğrenme Alanında; yer verilen hafıza mekânlarının

tamamının maddi hafıza mekânı olduğu, fikrî hafıza mekânlarına ise hiç yer verilmediği tespit edilmiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok maddi-ulusal olmayan, en az maddi-diğer hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterirken, maddi-diğer hafıza mekânlarına hiç yer verilmediği ortaya çıkmıştır.

Üretim, Dağıtım ve Tüketim Öğrenme Alanında; maddi hafıza mekânlarına, fikrî

hafıza mekânlarından daha çok yer verildiği tespit edilmiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; tamamının maddi-yerel, fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında ise tamamının fikrî-ulusal hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterdiği, diğer kategorilere hiç yer verilmediği ortaya çıkmıştır.

Etkin Vatandaşlık Öğrenme Alanında; fikrî hafıza mekânlarına, maddi hafıza

mekânlarından daha çok yer verildiği tespit edilmiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; tamamının maddi-ulusal hafıza mekânı, fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında ise en çok fikrî- diğer, en az fikrî-ulusal hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterdiği, diğer kategorilere hiç yer verilmediği ortaya çıkmıştır.

Küresel Bağlantılar Öğrenme Alanında; maddi ve fikrî hafıza mekânları eşit şekilde

dağılım göstermiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok maddi-ulusal olmayan, en az maddi-ulusal hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterdiği tespit edilmiştir. Fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok fikrî-ulusal olmayan, en az fikrî-diğer hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterdiği, fikrî-yerel hafıza mekânlarına ise hiç yer verilmediği ortaya çıkmıştır.

• 4. sınıf ders kitabında öğrenme alanları bazında en çok hafıza mekânına “Küresel Bağlantılar” öğrenme alanında, en az hafıza mekânına “İnsanlar, Yerler ve Çevreler” öğrenme alanında yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. 5.1.2. 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabında Hafıza Mekânlarına Yer Verilme

Durumuna Yönelik Sonuçlar

• 5. sınıf ders kitabında hafıza mekânlarına yer verilme durumuna bakıldığında; maddi hafıza mekânlarına, fikrî hafıza mekânlarından daha fazla yer verildiği ortaya çıkmıştır.

• Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok maddi-diğer, en az maddi-ulusal olmayan hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterdiği tespit edilmiştir. Fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok fikrî-diğer hafıza mekânlarına yer verilirken, fikrî-ulusal ve fikrî-yerel hafıza mekânlarına eşit sayıda yer verildiği, fikrî- ulusal olmayan hafıza mekânlarına ise hiç yer verilmediği tespit edilmiştir. • 5. sınıf ders kitabında; maddî-diğer, maddi-ulusal ve maddi-yerel hafıza

mekânlarına daha fazla yer verildiği görülürken; fikrî-diğer, fikrî-yerel, fikrî- ulusal ve maddi-ulusal olmayan hafıza mekânlarına daha az yer verildiği, fikrî- ulusal olmayan hafıza mekânlarına ise hiç yer verilmediği sonucuna ulaşılmıştır.

5. sınıf ders kitabı öğrenme alanları bazında değerlendirildiğinde:

Birey ve Toplum Öğrenme Alanında; yer verilen hafıza mekânlarının tamamının fikrî

hafıza mekânı olduğu tespit edilmiştir. Fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok fikrî-diğer, en az fikrî-yerel hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterirken, fikrî-ulusal ve fikrî-ulusal olmayan hafıza mekânlarına ise hiç yer verilmediği ortaya çıkmıştır.

Kültür ve Miras Öğrenme Alanında; maddi hafıza mekânlarına, fikrî hafıza

mekânlarından daha çok yer verildiği tespit edilmiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok maddi-yerel, en az maddi-ulusal

olmayan hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterdiği ortaya çıkmıştır. Fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında ise en çok fikrî-yerel, en az fikrî-ulusal hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterirken, fikrî-ulusal olmayan hafıza mekânlarına hiç yer verilmediği ortaya çıkmıştır.

İnsanlar, Yerler ve Çevreler Öğrenme Alanında; sadece bir hafıza mekânına yer

verildiği ve bu hafıza mekânının da fikrî-ulusal hafıza mekânı olduğu tespit edilmiştir.

Bilim, Teknoloji ve Toplum Öğrenme Alanında; yer verilen hafıza mekânlarının

tamamının maddi hafıza mekânı olduğu tespit edilmiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok maddi-diğer, en az maddi-ulusal olmayan hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterirken, maddi-yerel hafıza mekânlarına ise hiç yer verilmediği ortaya çıkmıştır.

Üretim, Dağıtım ve Tüketim Öğrenme Alanında; yer verilen hafıza mekânlarının

tamamının maddi hafıza mekânı olduğu tespit edilmiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; maddi-ulusal ve maddi-yerel hafıza mekânlarının çok az sayıda ve eşit şekilde dağılım gösterdiği, maddi-ulusal olmayan ve maddi-diğer hafıza mekânlarına ise hiç yer verilmediği ortaya çıkmıştır.

Etkin Vatandaşlık Öğrenme Alanında; maddi ve fikrî hafıza mekânları eşit şekilde

dağılım göstermiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; tamamı maddi-ulusal hafıza mekânı, fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında ise yine tamamı fikrî-ulusal hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterirken, diğer kategorilere hiç yer verilmediği ortaya çıkmıştır.

Küresel Bağlantılar Öğrenme Alanında; maddi hafıza mekânlarına, fikrî hafıza

mekânlarından daha çok yer verildiği tespit edilmiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok maddi-diğer hafıza mekânına yer verilirken, maddi-ulusal ve maddi-yerel hafıza mekânlarına eşit sayıda yer verildiği, maddi-ulusal olmayan hafıza mekânlarına ise hiç yer verilmediği tespit edilmiştir. Fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında sadece 1 tane fikrî-diğer hafıza mekânına yer verilirken, diğer kategorilere hiç yer verilmediği ortaya çıkmıştır.

• 5. sınıf ders kitabında öğrenme alanları bazında en çok hafıza mekânına “Kültür ve Miras” öğrenme alanında, en az hafıza mekânına “İnsanlar, Yerler ve Çevreler” öğrenme alanında yer verildiği tespit edilmiştir. 5. sınıf ders kitabında diğer ders kitapları göz önünde bulundurulduğunda hafıza mekânlarına daha az yer verildiği ortaya çıkmıştır.

5.1.3. 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabında Hafıza Mekânlarına Yer Verilme Durumuna Yönelik Sonuçlar

• 6. sınıf ders kitabında hafıza mekânlarına yer verilme durumuna bakıldığında; maddi hafıza mekânlarına, fikrî hafıza mekânlarından daha fazla yer verildiği ortaya çıkmıştır.

• Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok maddi-diğer, en az maddi-yerel hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterdiği tespit edilmiştir. Fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok fikrî-diğer, en az fikrî-ulusal hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterirken, fikrî-yerel hafıza mekânlarına ise hiç yer verilmediği tespit edilmiştir.

• 6. sınıf ders kitabında; maddî-diğer, fikrî-diğer, maddi-ulusal, fikrî-ulusal olmayan ve fikrî-ulusal hafıza mekânlarına daha fazla yer verildiği tespit edilmiştir. Buna karşın; maddi-ulusal olmayan ve maddi-yerel hafıza mekânlarına daha az yer verildiği, fikrî-yerel hafıza mekânlarına ise hiç yer verilmediği sonucuna ulaşılmıştır.

6. sınıf ders kitabı öğrenme alanları bazında değerlendirildiğinde:

Birey ve Toplum Öğrenme Alanında; yer verilen hafıza mekânlarının tamamının

maddi hafıza mekânı olduğu tespit edilmiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; tamamının maddi-ulusal hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterdiği ortaya çıkmıştır.

İnsanlar, Yerler ve Çevreler Öğrenme Alanında; maddi hafıza mekânlarına, fikrî

mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; eşit sayıda ve en çok maddi-ulusal olmayan ve maddi-diğer hafıza mekânı, en az maddi-yerel hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterdiği tespit edilmiştir. Fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında tamamının fikrî-diğer hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterdiği, diğer kategorilere ise hiç yer verilmediği ortaya çıkmıştır.

Üretim, Dağıtım ve Tüketim Öğrenme Alanında; sadece bir hafıza mekânına yer

verildiği ve bu hafıza mekânının da fikrî-ulusal hafıza mekânı olduğu tespit edilmiştir.

Kültür ve Miras Öğrenme Alanında; maddi hafıza mekânlarına, fikrî hafıza

mekânlarından daha çok yer verildiği tespit edilmiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok maddi-diğer, en az maddi-yerel hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterirken, maddi-ulusal olmayan hafıza mekânlarına yer verilmediği tespit edilmiştir. Fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında ise en çok fikrî-diğer, en az fikrî-ulusal olmayan hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterirken, fikrî-yerel hafıza mekânlarına yer verilmediği ortaya çıkmıştır.

Küresel Bağlantılar Öğrenme Alanında; fikrî hafıza mekânlarına, maddi hafıza

mekânlarından daha çok yer verildiği tespit edilmiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; bir tane maddi-diğer hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterirken, diğer kategorilere hiç yer verilmediği tespit edilmiştir. Fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; fikrî-ulusal ve fikrî- diğer hafıza mekânlarına eşit sayıda ve birer tane yer verilirken, diğer kategorilere hiç yer verilmediği ortaya çıkmıştır.

Etkin Vatandaşlık Öğrenme Alanında; fikrî hafıza mekânlarına, maddi hafıza

mekânlarından daha çok yer verildiği tespit edilmiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; tüm kategorilere eşit sayıda yer verildiği tespit edilmiştir. Fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok fikrî-ulusal olmayan, en az fikrî-ulusal hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterirken, fikrî-yerel hafıza mekânlarına yer verilmediği ortaya çıkmıştır.

Bilim, Teknoloji ve Toplum Öğrenme Alanında; fikrî hafıza mekânlarına, maddi hafıza

mekânlarından daha çok yer verildiği tespit edilmiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; sadece bir tane ve maddi-ulusal hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterdiği tespit edilmiştir. Fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok fikrî-ulusal, en az fikrî-diğer hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterirken, diğer kategorilere hiç yer verilmediği ortaya çıkmıştır.

• 6. sınıf ders kitabında öğrenme alanları bazında en çok hafıza mekânına “Kültür ve Miras” öğrenme alanında, en az hafıza mekânına “Üretim, Dağıtım ve Tüketim” öğrenme alanında yer verildiği tespit edilmiştir.

5.1.4. 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabında Hafıza Mekânlarına Yer Verilme Durumuna Yönelik Sonuçlar

• 7. sınıf ders kitabında hafıza mekânlarına yer verilme durumuna bakıldığında; maddi hafıza mekânlarına, fikrî hafıza mekânlarından daha fazla yer verildiği ortaya çıkmıştır.

• Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok maddi-ulusal, en az maddi-yerel hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterdiği tespit edilmiştir. Fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok fikrî-diğer, en az fikrî-yerel hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterirken, fikrî-ulusal olmayan hafıza mekânlarına yer verilmediği tespit edilmiştir.

• 7. sınıf ders kitabında; maddî-ulusal, fikrî-diğer, maddi-ulusal olmayan, maddi-diğer ve fikrî-ulusal hafıza mekânlarına daha fazla yer verildiği tespit edilmiştir. Buna karşın; maddi-yerel ve fikrî-yerel hafıza mekânlarına daha az yer verildiği, fikrî-ulusal olmayan hafıza mekânlarına ise hiç yer verilmediği görülmüştür.

7. sınıf ders kitabı öğrenme alanları bazında değerlendirildiğinde:

Birey ve Toplum Öğrenme Alanında; fikrî hafıza mekânlarına, maddi hafıza

mekânlarından daha çok yer verildiği tespit edilmiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; maddi-ulusal ve maddi-diğer hafıza mekânlarının eşit şekilde dağılım gösterdiği, diğer kategorilere ise yer verilmediği tespit edilmiştir. Fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok fikrî-diğer, en az fikrî-ulusal hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterdiği, diğer kategorilere ise yer verilmediği ortaya çıkmıştır.

İnsanlar, Yerler ve Çevreler Öğrenme Alanında; maddi hafıza mekânlarına, fikrî

hafıza mekânlarından daha çok yer verildiği tespit edilmiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; maddi-ulusal, maddi- ulusal olmayan ve maddi-diğer hafıza mekânlarına eşit şekilde yer verildiği, maddi- yerel hafıza mekânlarına yer verilmediği tespit edilmiştir. Fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında ise bir tane fikrî-ulusal hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterdiği, diğer kategorilere hiç yer verilmediği ortaya çıkmıştır.

Kültür ve Miras Öğrenme Alanında; maddi hafıza mekânlarına, fikrî hafıza

mekânlarından daha çok yer verildiği tespit edilmiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok maddi-ulusal, en az maddi-ulusal olmayan hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterdiği tespit edilmiştir. Fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok fikrî-ulusal, en az fikrî-yerel hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterirken fikrî-ulusal olmayan hafıza mekânlarına yer verilmediği ortaya çıkmıştır.

Bilim, Teknoloji ve Toplum Öğrenme Alanında; maddi hafıza mekânlarına, fikrî hafıza

mekânlarından daha çok yer verildiği tespit edilmiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok maddi-ulusal olmayan, en az maddi- ulusal hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterirken, maddi-yerel hafıza mekânlarına yer verilmediği tespit edilmiştir. Fikrî hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok fikrî-diğer, en az fikrî-ulusal hafıza mekânı şeklinde dağılım gösterirken diğer kategorilere hiç yer verilmediği ortaya çıkmıştır.

Üretim, Dağıtım ve Tüketim Öğrenme Alanında; maddi hafıza mekânlarına, fikrî

hafıza mekânlarından daha çok yer verildiği tespit edilmiştir. Maddi hafıza mekânlarının alt kategorilere göre dağılımına bakıldığında; en çok maddi-ulusal, en az