Soru 9’un Analizinden Elde Edilen Bulgular

Şekil 2 ve Şekil 3 ile alakalı olan 9. soru kendi bünyesinde A ve B olmak üzere iki alt soruya ayrılmaktadır. Bu sorular aşağıdaki gibidir:

“Şekil 2 ve Şekil 3’deki biyolojik sistemlerden, A. Hangisi daha karmaşık bir sistemdir?

B. Sorunun A şıkkında vardığınız yargıya nasıl ulaştığınızı açıklayınız.”

Burada belirtildiği üzere iki farklı biyolojik sistem modeli üzerinden değerlendirme yapılması istenmiştir. Buna göre iki model arasında kıyaslama yapılıp, sonuçta hangisinin daha karmaşık olduğu ve bu durumun ona göre nedenleri sorgulanmıştır. Sorularla ilgili bulgular aşağıda iki farklı tablo olarak sunulmuştur.

135

3.5.9.1. Soru 9-A’ya Dair Bulgular

Öğretmen adaylarının iki sistem modeli üzerinden karmaşıklığa dair yaptığı tercihler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Tablo 3. 19

Öğretmen Adaylarının Karmaşık Olan Sistem Tercihleri

Kod 2.sınıf 3.sınıf 4.sınıf 5.sınıf Toplam f f f f f Şekil 3 12 13 14 13 52 Şekil 2 0 1 0 1 2 İkisi de aynı 2 0 0 0 2 Karmaşıklık yok 1 0 0 0 1 B süreci 0 1 1 1 3

Tablo 3. 19’dan anlaşılacağı üzere öğretmen adaylarının çok büyük bir bölümü Şekil 3’teki biyolojik sistem modelini daha karmaşık bulmuştur. Bunun yanında Şekil 2’yi karmaşık bulan (f=2) ve ikisini aynı karmaşıklık derecesinde bulan (f=2) ve karmaşıklık yoktur diyen (f=1) öğretmen adayları vardır. Şekil 2 ya da Şekil 3 seçeneğinin dışına çıkarak B süreci (f=3) daha karmaşıktır diyen bir grup da mevcuttur.

3.5.9.2. Soru 9-B’ye Dair Bulgular

Öğretmen adaylarının yaptıkları karmaşıklık tercihlerinin gerekçelerine dair yapılan sorgulama sonuçları aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Ancak Tablo 3. 20’de verilen karmaşıklık gerekçeleri Şekil 3’ü daha karmaşık olarak seçen öğretmen adaylarının gerekçeleridir. Diğer seçenekleri tercih edenlerin frekansı çok düşük olduğu için onlara dair gerekçeler verilmemiştir.

136 Tablo 3. 20

Öğretmen Adaylarının Şekil 3’ü Karmaşık Bulmalarına Dair Gerekçeleri

Kod 2.sınıf 3.sınıf 4.sınıf 5.sınıf Toplam

f f f f f

Birden fazla süreç olması 5 5 3 6 19

Ayrıntının fazla olması 3 1 4 3 11

Süreçlerin birbirini etkiliyor olması (bağlantılılık) 2 1 4 4 11

Çok aşamalı olması 3 2 1 3 9

Elemanların fazla olması 2 1 2 3 8

Şemanın karışık/ karmaşık görünmesi 0 3 3 2 8

Geri bildirimler fazla/ farklı olması 3 2 0 2 7

Mesajın iletiminin dolaylı olması 1 2 1 2 6

Bilgi dönüşümünün olması 0 4 0 0 4

Tablo 3. 20 incelendiğinde, frekansı en yüksek kod birden fazla süreç olmasıdır (f=19). İki sistem kıyaslandığında birden fazla süreç olduğu göze çarpmaktadır. Bundan sonra

ayrıntının fazla olması (f=11) ve süreçlerin birbirini etkiliyor olması (bağlantılılık) (f=11)

kodları gelmektedir. Sistemin çok aşamalı olması (f=9) da bir diğer gerekçedir. Birden fazla süreç olmasından kaynaklı birbirlerini etkilemesi de görünmektedir. Bunlar ayrıntının fazlalığını doğal olarak sağlamakta ve çok aşamalı bir yapı ortaya çıkmaktadır.

En çok tekrarlanan bu gerekçelere dair bazı öğretmen adaylarına ait doğrudan ifadelere aşağıda yer verilmiştir.

“Şekil 2’de genel bir yargı vardır. Bir merkezden çıkanlar alıcıya ulaşır ve etkilenen bireyler saptanır. Şekil 3’te ise aslında farklı olan iki çevre (A süreci ve B süreci) birbirlerini etkilemekte ve daha geniş bir çevre oluşturmaktadır.” 2.3.MD

“Şekil 2’de bir tek geribildirim vardı ve merkez bir taneydi. Şekil 3’te ise merkezde iki unsur var ve mesaj algılayan toplumdan her biri farklı tepkiler ortaya koyuyor ve merkezde farklı geribildirimler gidiyor. Buda 3. Sistemin daha karmaşık yapıyor.”2.15.SŞ

“Çünkü iki ayrı süreçten oluşuyor ve bilgi birden fazla değişikliğe uğruyor.” 3.13.TÇ

“Şekil 3, Şekil 2’yı de kapsamaktadır. Fakat burada daha fazla işlem gerçekleşmektedir. Bu yüzden daha karmaşıktır.” 3.9.KÇ

“Şekil 3’teki sistem içerisinde ayrı ayrı işleyen iki süreç vardır. Bu süreçlerin işleyişi birbirini etkilemekte olup, bir sürecin başlaması diğer sürecide belirlemektedir. Bu nedenle daha karmaşıktır fakat algılamak zor değildir. ” 3.7.EA

“Şekil 2’de tek bir süreç vardı. Ve tek geri bildirimle süreci düzeltebiliyorduk. Ama Şekil 2’de iki ayrı süreç var ve birbirleriyle bağlantılıdır. Yani birinde olan aksama direkt düzeltilemeyecek çünkü diğerini de aksatıyor. Geri bildirim verdiğinde B süreci, belki de A sürecindeki bir aksaklık geri değerlendirilmeyecek.” 4.5.ŞA

137

“Aslında Şekil 3’te 2 tane birbirleriyle bağlantılı süreçler var. Dışarıda bakıldığında, şemasal olarak daha karmaşık gibi görünen bir durumdur. O yüzden Şekil 3 dedim. Şekil 2’de daha kabataslak ve basit olduğu için basit geldi. Şekil 3’te anladığım kadarıyla, bir organdan salgılanan hormonun kan yoluyla ilgili başka bir bez veya dokuya gidip reseptörüne göre etki ettiği mekanizmayı anlatıyor gibi.” 4.6.FV

“Çünkü burada iki farklı ortamda iki farklı mekanizma vardır. İki ayrı olayın bir olayda nasıl toplandığını şekil 3 te görebiliyoruz. Daha çok aşama ve yol vardır. Şekil 2 de tek bir olayın tek bir süreçte olmasını görüyorduk.” 5.1.YD

“Daha fazla elemanı var. Daha fazla eleman demek karmaşıklık demek değildir fakat işleyiş daha uzun ve meşakkatli. Diğer sistemde direk iletişim varken bunda biraz dolaylı.” 5.5.MG

“Şekil 2’de sadece bir sistem anlatılmıştır. Bir mesaj vardır. Etkileyen ve etkilenmek istenen kısım belirlidir. Sadece o mesaja özgüdür. Ancak şekil 3 birkaç sistemden oluşmaktadır. A süreci ayrı olarak işler, B süreci ayrı olarak işler ve iki sürecin devamlılığını sağlayan, aradaki bağlantıyı kuran bir sistem daha vardır. Geri-bildirimin etkilediği sistemde iki ayrı merkez vardır. İkisine de etkisi farklıdır.” 5.15.İY

Şekil 4 Hakkında Temel Bir Açıklama

Şekil 4’te temel biyolojik bir sistem olan hücrede bir haberleşme modeli yer almaktadır ve Soru 10 ve Soru 11 bu şekille alakalıdır. Modelde, Şekil 3’te yer alan modeldeki iki

süreçten B sürecinin biraz daha yakınlaştırılmış dolayısıyla ayrıntılı hali göze çarpmaktadır. A sürecinden B sürecindeki hücreye gelen hormon (mesaj), hücrenin zar

yüzeyinde bulunan reseptörüne (almaç) tutunmuştur. Reseptör, hormonu tanıma ve farklı bilgi formlarına dönüştürme işlevi görmektedir. Hormon ve reseptör birleşimi beraberce, “X” olarak adlandırılan elemanları oluşturmuştur. Bu kanalla mesaj hücre

içine alınmıştır. Burada hormon ya da mesaj hücre zarından içeri farklı bir şekle bürünerek girmiştir. Ve mesaj hücre içinde değişerek hedefine ulaşıp, istenilen maddeyi

(ürün) dışarı salgılattırmıştır. Salgılanan ürün geri bildirim yoluyla A sürecine durum hakkında bilgi vermiştir. Hücre içindeki bu süreçte, hücre çekirdeğiyle herhangi bir bağ

görünmemektedir. Ancak sistem sınırları sayesinde çevresinden etkilenebilmektedir.