Soru 12’nin Analizinden Elde Edilen Bulgular

Şekil 5 ile alakalı olan on ikinci soru, “Şekil 5’teki üst sistemde (organizma düzeyinde) geri

bildirim mekanizması bozulursa, alt sistemin (hücre düzeyinde) durumu ne olur? Açıklayınız.” sorusudur. Bu soru, öğretmen adaylarının, sistemle alakalı bir problem

durumunda, sistemin davranışını veya durumunu tahmin etmesine yöneliktir. Böylece sistemlerin hem birbirilerini etkilemeleri hem de geri bildirim mekanizmasının işlevi dolayısıyla sistemdeki süreç sorgulanmaktadır. Öğretmen adaylarının cevapları analiz edilmiş ve elde edilen bulgular aşağıdaki tabloda sunulmuştur.

Tablo 3. 23

Öğretmen Adaylarının Geri Bildirimin Bozulması Halinde Alt Sistemin Durumuna Dair Görüşleri

Kod 2.sınıf 3.sınıf 4.sınıf 5.sınıf Toplam

f f f f f

Sistem bozulur/ sekteye uğrar/ duraklar 4 3 9 6 22

Sistem ölür/ çöker/ durur/ çalışamaz 5 5 1 2 13

Kontrolsüz bir sisteme dönüşür 1 0 1 5 7

Sistemde yığılma olur/ dönüşüm olmaz/

döngü tıkanır 1 1 0 3 5

Sistem zarar görür/ İki sistem de zarar görür 0 1 1 3 5

Hücre içinde işlevsel olaylar gerçekleşmez 1 2 1 0 4

Alt sistem (olumsuz) etkilenir/ entropi artar 0 1 2 0 3

Bağlantılı diğer sistemler yürümez 1 0 0 0 1

İşlem durdurulamaz 0 1 0 0 1

Çalışma değişir 0 0 1 0 1

Sorunlar büyür 0 1 0 0 1

Mesaja tepki oluşmaz 0 1 0 0 1

Merkez sürekli uyaran gönderir 0 0 1 0 1

Merkez işlevsiz hale gelir 1 0 0 0 1

Etkilenmez 1 0 0 0 1

Tablo 3. 23 incelendiğinde en yüksek frekansa sahip kod (f=22) sistemin bozulması ya da

duraklamasına yönelik olan koddur. Ardından gelen ise yine sistemin çökmesine ya da ölmesine (f=13) yönelik olan koddur. Diğer kodlar incelendiğinde bunların da yine sistemin

zarar görüp bazı nitelik ve süreçlerin bozulmasına ya da bazı mekanizmaların bozulmasına yönelik kodlar olduğu anlaşılmaktadır. Tüm kodlara bakıldığında genel olarak, öğretmen

144

adayları geri bildirim mekanizmasının bozulması sonucu, alt sistemin yanı sıra tüm sistemin de zarar görebileceğini düşünmektedir. Bahsedilen görüşlerin aksine, bu durumdan sistemin etkilenmeyeceğini düşünen de bir (f=1) öğretmen adayı mevcuttur.

Bu duruma yönelik bazı öğretmen adaylarına ait doğrudan ifadelere aşağıda yer verilmiştir.

“Hücre ihtiyaçlarının karşılayamadığı için çalışamaz hale gelip ölebilir.” 2.3.MD “Üst sistem bozulursa alt sistemde bozulur.” 2.5.ZE

“Alt sistemde bozulur. Ara süreç olmadığı için direkt birbirlerini etkilerler.” 2.16.DK

“Merkeze üretilen ürün ile ilgili bir dönüt gitmeyeceğinden kontrolsüzce ilerleyen bir sisteme dönüşür.” 2.7.EO

“Geribildirim mekanizması bozulursa hücre için gerekli bilgi ya da bir madde hücre içine giremeyeceği için ya da gerekli haber geribildirimle iletilemediği için ortamdaki sorun çözülemez. Daha büyük sorunlara yol açar.” 3.6.AK

“İşleyiş tamamen sekteye uğrar. Hücreler kontrolsüz iş görüp onları denetleyen ve çalışıp çalışmadığını kontrol eden mekanizma ortadan kalkar.” 3.7.EA

“Alt sistemde meydana gelen işleyişte bozulur. Çünkü canlı sistemler bir bütündür ve organizma düzeyinde işleyişin bozulması, hücrelerin işleyişini olumsuz yönde etkiler.” 3.13.TÇ

“Merkezden sürekli bilgi gönderilerek alt sistemden cevap almaya çalışılacak ve hücre sürekli iletim yaptığı için ya enerjisi bitecek ya da şişerek patlayıp ölecektir.” 3.14.ME

“Üst sistemde meydana gelen bozukluk alt sistemin de bozulmasına neden olur. Çünkü sistemler birbirleriyle etkileşim içindedir. Ayrı olarak düşünülemez.” 3.14.BT

“Geri bildirim bir sistem için temel olanlardandır. Eğer bozulursa alt sistem bundan etkilenecektir. Çünkü geri bildirim mekanizmasına göre aktarılacak bilgi değiştirilebilir, bu mekanizma olmazsa tepki ne yönde, nasıl onların belirlenmesi de zorlaşır.” 4.10.MP

“Geribildirimim mekanizması bozulduğunda, merkeze gerekli bilgi gidemez. Bu bilgi merkeze ulaşamadığı için merkez görevi olan maddeyi üretemez. Hücrede ise bu maddenin eksikliğinden kaynaklı bozulmalar, sıkıntılar ve yıkılmalar ortaya çıkar.” 4.2.Bİ

“Merkez gönderdiği mesajın cevabının alamayacaktır ve buna karşı sürekli mesaj gönderecektir. Alt sistemde meydana gelen mesaja karşı sürekli bir cevap oluşturup gönderecektir. Ama bu cevaplar merkeze iletilemediği için genel sistemde bir bozulma olacaktır.” 4.1.YÇ

“Görevine bir süre daha devam eder. Ancak bir süre sonra bilgi akışı durur ve hücre sistemin dışına çıkar. Yani sistemin amacı doğrultusunda bir işlev yapamaz.” 5.12.YK

“Geri bildirim mekanizması bozulursa, mesajın hedefe ulaşıp ulaşmadığı anlaşılamaz. Değerlendirme yapılamaz. Sistemin devamlılığı sıkıntıya düşer. Fazla bilgi gönderilmeye devam eder, sonuç bilgi kaynağına ulaşamaz ve alt sistemde birikim yaşanır.” 5.15.İY

“Geri bildirim mekanizması bozulursa, alt sistemde meydana gelen olaylar bir süre sonra durur. Sistemde haberleşme zarar görür. Bilgi birikmesi olur ortamda o alınıp işlenemez veya işlenip dışarı verilemez hücrede birikir vs.” 5.16.BY

“Merkezde ki mekanizmanın bozulması tüm organizmayı etkiler. Beklenmedik cevaplar meydana gelir ve hücrede de aksaklıklar oluşur.” 5.6.GB

145

Şekil 6 Hakkında Temel Bir Açıklama

Şekil 6’da biyolojik bir sistemde aşamalı geri bildirim sistemi modellenmiştir. Soru 13 ve Soru 14 bu şekille alakalıdır. Modelde, sistemin ana merkezine alt sistem (hücreler) tarafından, aynı olay için, farklı zamanlarda üç farklı şiddette sinyal gönderilmektedir. Sinyal-I: zayıf, Sinyal-II: orta, Sinyal-III: güçlü sinyallerdir. Sinyaller aşama aşama

sırayla gönderilmektedir. Her bir sinyale karşılık merkezden aynı şiddette cevap sinyalleri oluşturulmaktadır. Gönderilmiş olan sinyale karşı hücrelerden beklenen davranış (cevap) oluşmaz ise daha güçlü olan sinyal gönderilmekte ve hücreler ancak

bu sinyalden sonra beklenen davranışı sergilemektedir. Merkezin, hücrelerden gelen sinyallere verdiği cevap da, eş değer şiddette sinyallerden oluşmaktadır. Örneğin açlık

olayı: Bir kişi yemek yedikten bir süre sonra sindirim tamamlanıp enerji harcamaya başladığında vücut sinyal göndermeye başlamaktadır:

İlk sinyal (zayıf): Enerjini harcıyorsun, acıkabilirsin… (Yemek yeme davranışı gerçekleşmez.)

İkinci sinyal (orta): Acıkmaya başladın. Yemek yesen iyi olur. (Yemek yeme davranışı gerçekleşmeyebilir.)

Üçüncü sinyal (güçlü): Yemek ye! Enerjin tükendi! (Yemek yeme davranışı gerçekleşir.) Buradaki aşamalı sinyaller verilen geribildirimlerle oluşmaktadır. Bir nevi olabilecekleri organizmaya önceden haber vermektedir. Böylece bir kendini koruma

davranışı gerçekleşmiştir.