Soru 10’un Analizinden Elde Edilen Bulgular

Şekil 4 ile alakalı olan Soru 10’da, “Şekil 4'te biyolojik bir sistem olan hücrede, X işareti ile

gösterilen elemanlar sistemde nasıl bir işlev yapar? Açıklayınız.” sorusuna cevap aranmıştır.

Öğretmen adaylarının soruya verdikleri cevaplar analiz edildikten sonra, X’e yükledikleri yapı ve işlevlere göre kodlara ayrılmış ve aşağıdaki tabloda sunulmuştur.

138 Tablo 3. 21

Öğretmen Adaylarına Göre Sistemde Gösterilen X Elemanlarının Yapı ve İşlevleri

Alt tema Kod 2.sınıf 3.sınıf 4.sınıf 5.sınıf Toplam

f f f f f

Yapı

Reseptör 3 3 5 9 20

Mesajın/ Maddenin olduğu kısım (alımı) 2 4 3 3 12

Mesaj 3 1 2 1 7

Kapı/ Kanal/ Kapıcı/ Köprü/ Anahtar 2 0 1 2 5

Alıcı 1 1 0 2 4

Reseptör + madde birleşimi 0 0 3 0 3

Hücre içi madde alışverişi için yapı 1 0 1 0 2

Sistem için gerekli 1 0 0 1 2

Haberleşmede aracı 0 1 0 0 1

Özelleşmiş hücre 0 0 1 0 1

Etkilenen 0 0 1 0 1

İşlev

Mesaj iletimi (Alıcıya mesajı ulaştırma) 2 1 1 4 8

Mesajı dönüştürme/ şekillendirme 0 3 3 1 7

Seçicilik yapma 0 0 1 3 4

Tanıma 1 2 1 1 5

Taşıyıcılık yapma 0 2 0 1 3

Başka maddeleri/ hücreyi aktifleştirme 0 0 1 1 2

Uyarıya cevap verme 0 1 0 1 2

Enzim - substrat ilişkisine benzeme 0 1 1 0 2

Kontrol etme (denetleme) 0 1 0 0 1

Geribildirim yapma 0 0 1 0 1

Tablo 3. 21 incelendiğinde, öğretmen adaylarının X’e yükledikleri “yapısal” özelliklerde, çoğunluğun X’i reseptör (f=20) olarak gördüğü anlaşılmıştır. Diğer bir ifade ile mesajın hücre içine girmesinde mesajı tanıma ve başka şekillere dönüştürme işlemini gerçekleştiren eleman olarak görmüşlerdir. Ardından gelen mesajın veya maddenin olduğu kısım ve içeriye

alınması (f=12) kodudur. Bu kodda durum oldukça güzel izah edilmiştir. Sonrasında X’i mesaj ya da bilgi olarak tanımlayan bir grup (f=7) vardır. Daha düşük frekanslı olan kodlar

ise tabloda görülmektedir.

Öğretmen adaylarının X’e yükledikleri “işlevler” ise tablonun ikinci kısmında görülmektedir. Burada aslında yapıya yükledikleri anlamlara paralel işlevler yer almaktadır.

139

En fazla tercih edilen işlev mesaj iletimidir (f=8). Mesaj iletimi hücreye gelen mesajın alıcıya ulaşması ile alakalı bir işlevdir. Ardından gelen kod, hücreye alınan mesajın başka bir forma

dönüştürülmesi ya da şekillendirilmesi (f=4) ile alakalıdır. Başka bir kod ise tanıma (f=5) ve seçicilik (f=4) özelliği ile karşımıza çıkmaktadır. Diğer işlevler çok düşük frekanslı kodlardır

ve tabloda görülmektedir.

X’in yapı ve işlevine dair bazı öğretmen adaylarına ait doğrudan ifadelere aşağıda yer verilmiştir.

“X işareti ile gösterilen eleman reseptördür. Gelen mesajı ortama uygun hale getirir aslında, kalite kontrolden sorumludur. İnceler mesajın uygunluğunu ölçer, ortama uygun hele gelince girmesine izin verir.” 2.11.KF

“Sistemde X ile gösterilen yer bilgi olabilir. Yani alıcıyı harekete geçiren uyartı olarak işlev görür.” 2.9.DY

“Alınan bilgi kaynağının hedefe ulaşması için süzgeçten geçirilme, eleme yapması veya daha öznel bilgi topluluğunu, alınmak istenen bilgi kaynağının içeren bir işleve hakimdir. Yani, mesajın olduğu kısımdır.” 2.12.RB

“X işareti ile gösterilen elemanlar oluşturulan maddeyi kendi içine alarak onu farklı bir ortama taşıma görevini üstlenir. Bu arada onu içine aldığı hücrenin kullanılabileceği bir yapıya dönüştürerek ortama verir.” 3.4.AN

“Sisteme girip, sistemi de kendini de etkileyerek sistemden çıkan bir görevdedir. Yani haberleşme olayı gerçekleştirmiştir. Birden fazla eleman birbirini etkiler ve bilgi akışı olur.” 3.6.AK

“A sürecinden çıkan bilgi sürekli değişime uğradığı için her değişim sürecinde görevler değişmektedir. Yani alıcı mesajı aldıktan sonra bir bakıma kaynağa dönüşmüştür. Burada X’ in görevi beşinci dereceden hedeftir (alıcıdır). Çünkü sadece kendinin etkileyebilen şekli hücre içerisine geçirmiştir.” 3.14.ME

“Şekildeki X işareti ile gösterilen elemanlar bilgi (mesaj) olarak işlev yapar. Çünkü A sürecinden B sürecine gelen uyarılar merkezde toplanmış ve bu uyarılar X bölgesinde mesaj olarak iletilmiştir.” 3.15.ÖK

“Mesajın ortamdan, birey tarafından nasıl alındığını açıklar. Örneğin sosyal bir sistemde bu mesaj ortamdan görerek, işiterek ya da okunarak alınır. Biyolojik bir sistemde ise mesaja karşı reseptörü bulunan hücreler (yani o mesajdan etkilenen elemanlar)’da reseptörler tarafından alınır.” 4.1.YÇ

“X işareti ile gösterilen yapılar, reseptör ve gelen maddenin birleşerek oluşturduğu yapıyı göstermektedir. Bu reseptörler hücreye kimin girip kimin giremeyeceğini belirleyen yapılardır. Hücre zarında hangi yapıyla ilgili reseptörler varsa, ancak o yapılar hücreye alınabilir.” 4.2.Bİ “X işareti ile gösterilen elemanlar bizim bilgimizdir. Bilgi sisteme girdiği zaman değişikliğe uğruyor ve tıpatıp aynı olarak değil de değişmiş bir cevap olarak sistemden çıkıyor. Bu suda çözünen hormonların etki mekanizmasına benziyor. Bilgi hücreye girmiyor, hücrede çeşitli maddeleri etkileyerek yanıt durumunu sağlıyor.” 4.3.KC

“X işareti; hormonun hücre membranındaki ilgili reseptöre bağlanışı göstermiştir. Bunun sonucunda hücre içinde bir uyaran oluşmuştur ve hücrede bir takım olaylar olmuştur. Bunun sonucunda hücre uyarana karşı bir takım maddeler göndermiştir.” 4.8.HE

“Reseptörler sistemde gelen uyarının sisteme uygunluğunu, uygun ise hangi reseptörlerce değerlendirileceği görevini üstlenir. Tıpkı sitede görevli güvenlik elemanının gelene sorup sen geç, sen dur dediği gibi.” 5.7.DA

140

“X reseptör (almaç) görevi yapar. “O” şekli ile gösterilen bildirimi alarak hücre içerisine iletimi gerçekleştirir.” 5.9.BŞ

“X bölgesi bilginin giriş yaptığı, reseptörlerin bulunduğu alandır. Oluşan bilginin hücrede yorumlanarak bir cevap oluşturması için olan ilk basamaktır.” 5.11.ŞY

Şekil 5 Hakkında Temel Bir Açıklama

Şekil 5 hücrede bir haberleşme sisteminin modelidir ve Soru 11 ile Soru 12 bu sistem modeliyle alakalıdır. Sisteme bakıldığında bir merkez (bilgi kaynağı) ve merkezden gönderilen bir hormon (mesaj-bilgi) mevcuttur. Gönderilen bu mesaj ortam aracılığıyla

hücreye (alıcı) kadar gelir. Ve reseptöre (almaç) gerek olmaksızın hücre zarından içeri rahatlıkla, herhangi bir değişime uğramadan girebilmektedir. Hücrenin içine giren

mesaj, hücre içinde bazı taşıyıcı maddelerle hücrenin çekirdeğine taşınmaktadır. Çekirdekte (2.bilgi kaynağı) DNA’yı etkileyen mesaj yeni bir mesaj üretilmesine sebep olur. Çekirdekten sitoplazmaya yeni bir mesaj bırakılır. Bu mesajın doğrultusunda bir

madde üretimi (ürün) olur ve hücre dışına salınır. Bu maddenin hücre tarafından üretimi bir cevap niteliğindedir. Ürünün sistemde yaptığı değişim geri bildirim yoluyla merkeze bildirilir. Bu şekilde döngü devam eder. Dikkat edilirse üst (organizma) ve alt

sistem (hücre) olmak üzere iki sistem arasında bir bilgi akışı mevcuttur.