Soru 8’in Analizinden Elde Edilen Bulgular

Şekil 1 ve Şekil 2 ile alakalı olan 8. soru kendi bünyesinde A ve B olmak üzere iki alt soruya ayrılmaktadır. Bu sorular aşağıdaki gibidir:

“Şekil 1 ve Şekil 2’deki sosyal ve biyolojik sistemin yapısına bakarak; A. Hangisinin prototip (birincil-ilk örnek) bir sistem olduğunu söyleyiniz. B. Seçtiğiniz sistemin prototip olduğu nasıl açıklanabilir?”

Burada öğretmen adaylarının iki sistem üzerine düşünmeleri ve hangisinin prototip (birincil- ilk örnek) olduğuna karar vermeleri istenmiştir. Aslında ilk olarak hangi sistemin ortaya çıktığı, hangisinin diğerine örnek oluşturabileceği sorgulanmıştır. Ardından da tercihlerine göre prototip olma sebebini açıklamaları istenmiştir.

3.5.8.1. Soru 8-A’ ya Dair Bulgular

Yukarıda da açıklandığı gibi öğretmen adaylarının iki sistem arasındaki tercihleri aşağıdaki tabloda sunulmuştur.

Tablo 3. 17

Öğretmen Adaylarının Tercih Ettiği Prototip Sistem

2.sınıf 3.sınıf 4.sınıf 5.sınıf Toplam

Tercih Açıklama f f f f f

Şekil 2 Biyolojik sistem 4 9 11 10 34

132

Tablo 3. 17 incelendiğinde, öğretmen adaylarının yarısından fazlası (f=34) Şekil 2’yi (biyolojik sistemi) prototip olarak seçmiştir. Şekil 1’i (sosyal sistemi) ise (f=24) öğretmen adayı tercih etmiştir.

3.5.8.2. Soru 8-B’ye Dair Bulgular

Öğretmen adaylarının prototip olduğuna kanaat getirdikleri sistemin, prototip olmasını açıklayan kendi gerekçeleri aşağıdaki tabloda sunulmuştur.

Tablo 3. 18

Öğretmen Adaylarının Prototip Olmaya Dair Gerekçeleri

Kod 2.sınıf 3.sınıf 4.sınıf 5.sınıf Toplam f f f f f Şekil 1 ( So sy al sis tem) P ro to tip is e

Genel/ Temel yapıya sahip olması 10 1 3 2 16

Anlaşılabilir/ Açıklanabilir olması 1 1 1 0 3

Biyolojik sistemin sosyal sistemden

esinlenmesi 1 1 0 1 3

Daha çok/ önceden bilinmesi 1 2 0 0 3

Uyarlanabilir olması 1 0 0 1 2

Örneklenebilir olması 1 0 0 0 1

Temel mekanizmaya sahip olması 0 0 1 0 1

Şekil 2 ( B iy olo jik s is tem) P ro to tip is e

Biyolojik sistemin (canlılığın) öncelikli

olması 1 3 6 3 13

İşleyiş mekanizmasının temel olması 1 0 2 5 8

Yol gösterici/ Örnek olması 0 0 2 5 7

Sosyal sistemin biyolojik sistemden

esinlenmesi (doğal olması) 0 3 0 3 6

Genel/ Temel yapıya sahip olması 0 2 3 0 5

Vücudumuz ile ilgili olması 0 2 2 1 5

Etkilemede öznel olması 1 0 0 2 3

Gözlenebilir olması 0 0 2 0 2

Tablo 3. 18’in ilk bölümünde Şekil 1’in prototip olmasına dair gerekçeler yer almıştır. Bunlara göre sosyal sistemin “daha genel veya daha temel bir yapıya sahip olma” (f=16) gerekçesi en yüksek tekrara sahiptir. Sonrasında ise daha “anlaşılabilir ya da açıklanabilir olması” (f=3), “biyolojik sistemin sosyal sistemden esinlenmesi” (f=3) ve “daha çok veya

133

daha önceden bilinmesi” (f=3) özelliği vurgulanmıştır. Bazı öğretmen adaylarının buna dair doğrudan ifadelerine aşağıda yer verilmiştir.

“Öncelikle prototip kavramı bir şey, mesela bir icat yapacaksınız önce bu cihazın bir ön modelini hazırlayarak tam olarak ne yapmak istediğini öğrenirsin. Burada ilk yapılan model prototiptir. Biyolojik sistemin işleyişi bilinmezken, insanlar soysala sistemleri oluşturuyorlardı. Bunlar; toplantılar, devlet yönetimi gibi şeylerde hatta her yerde vardı. Biyolojik sistem ise daha yeni keşfedilen bir unsurdur. Yani sosyal sistem daha önceden beri bilindiği için prototiptir.” 2.15.SŞ “Çünkü genel olarak etkileşimin temel elemanları ve bu elemanların temel görevlerini içeriyor.” 2.14.GÖ

“Çünkü sosyallik her çağda vardı ama biyolojik sistemler sonradan açıklanabildi.” 3.1.SP “Çünkü bu sistem (sosyal sistem) ana yapıdır. Herkes tarafından algılanması ve anlaşılması kolaydır.” 3.15.ÖK

“Çünkü Şekil 1’deki sistem gözle görülebilir bir sistemdir. Bu yüzden bu sistemi anlamak ve yorumlamak daha kolaydır.” 4.7.EA

“Bu sistem diğer bütün sistemlerin açıklanmasında kullanılan genel şemadır. Bu yüzden prototiptir.” 5.4.VG

Tablo 3. 18’in ikinci bölümünde ise Şekil 2’nin prototip olmasına dair gerekçeler yer almıştır. Bunlara göre biyolojik (canlılığın) sistemin öncelikli olması (f=13) en yüksek frekansa sahiptir. Başka bir deyişle, öğretmen adayları çoğunlukla, canlılık var olsun ki diğer sistemler olsun demektedir ve canlılığa vurgu yapmaktadırlar. Ve yine bu mantıkla bağlantılı olarak diğer gerekçeler sunulmuştur. Yani işleyiş mekanizmasının temel olması (f=8), yol

gösterici olması veya örnek teşkil etmesi (f=7) ve sosyal sistemin biyolojik sistemden

esinlenmesi (f=6) diğer kodlardır.

Bunlarla ilgili bazı öğretmen adaylarına ait doğrudan ifadelere aşağıda yer verilmiştir:

“Doğal oluşuyla var olan örnekten yapay sistemler oluşturulabilir. Medya, sosyal sistemler sonradan oluşturulmuştur.” 3.2.BY

“Sosyal yaşamdaki birçok ağ, sinyal, haber, etkileşim vs. insan vücudunun her bir kompleks yapısından yalnızca küçük bir kısmından esinlenerek oluşturulan veya meydana geldiğinde farkına varılan şeylerdir. Bu nedenle baz alınan örnek insan vücudu ve sistemlerinin işleyişidir. Benzetmeler yoluyla aynı haberleşme sistemi yapay olarak oluşturulmak istenmektedir.” 3.7.EA “Önce bireylerin kendisi oluşur. Ve bu bireylerin birleşmesiyle toplum oluşur. Bu nedenle önce insan (canlı) oluşacaktır. Daha sonra toplum oluşup haberleşme olacaktır.” 3.8.ÇA

“Biyolojik sistemler canlılığın var olduğu günden beri vardırlar. Biyolojik sistem, aklımızda var olan birçok sistemsel sorunların cevabının içerinde bulundurmaktadır. Canlılığın başından beri var olduğu için, örnek oluşturduğu için, bir yol bir yöntem gösterdiği için bir prototiptir.” 4.2.Bİ “Doğada insanların yaptığı çalışmalara bakınca aslında hepsinin insanın kendi vücudunda gerçekleşen mekanizmalar olduğunu görüyoruz. Örneğin bir fabrika olsun ve bu fabrikada yönetici ve ayrı ayrı görevleri olan çalışanlar olsun. Fabrikayı insan vücuduna benzetirsek yönetici de beynimiz ve kalbimiz olsun. Yani kısaca prototip olmasının nedeni çevrede yaşanan olayların biyolojik sistemlerden yola çıkmasıdır. Zaten biyolojik sistem olmasaydı çevresel sistemler de olmazdı.” 4.15.SS

“2. sistem doğal bir sistemdir. Ancak şekil 1 de ki sistem yapaydır. Doğa da kendiliğinden var olan bir sistem, yapay sisteme örnek oluşturur.” 5.6.GB

134

“Şekil 2 prototip sistemdir çünkü doğal bir sistemdir. Organizma içerisinde yıllardır kendi kendine gerçekleşmektedir.” 5.9.BŞ

Şekil 3 Hakkında Temel Bir Açıklama

Anketteki Şekil 3, biyolojik bir sistemin hiyerarşik ana basamaklarını göstermek maksadıyla modellenmiş bir sistemdir. Burada A ve B olmak üzere iki farklı süreç mevcuttur. Bu süreçler farklı olmalarına rağmen birbirilerine bağlı olup, birbirilerini

etkileyen süreçlerdir. A sürecinde oluşturulan mesaj iki farklı bilgi kaynağından elde edilip kan damarına veriliyor. Muhtemeldir ki bu mesaj hormona denk gelmektedir.

Damar aracılığıyla B sürecinin gerçekleşeceği bölüme ulaşan hormon, B sürecini başlatmak için hücrelere tutunmakta ve hücrelerden bir madde salınımını uyarmaktadır. Salınan bu maddelerin varlığı durum değişikliği olarak geri bildirim ile

iki farklı bilgi kaynağına bilgi vermektedir. Hiyerarşik bir düzene sahiptir. Genel bakıldığında iki süreçten oluşan bir süreç mevcuttur. Yani bir sistem ve onu oluşturan

alt sistemler… Bu sistemin kendine ait sınırları vardır ve çevresinden etkilenebilmektedir. Birçok bileşeni ve birden fazla alt sistemi ve dolayısıyla

geribildirimleri olduğu için karmaşık bir yapıya sahiptir.