Konya, Karaman ve Aksaray illerindeki ayçiçeği ekim alanlarında kök ve kökboğazı çürüklüğüne neden olan fungal kaynaklı hastalıkların durumunun ortaya çıkarılması ve bunların biyolojik mücadele olanaklarının araĢtırılması hedeflenen bu doktora çalıĢmasında elde edilen sonuçlar aĢağıda özetlenmiĢtir.
Bu amaçla ilk aĢamada 2016 ve 2018 yılları arasında yapılan survey çalıĢmalarında Konya, Karaman ve Aksaray illerine bağlı ilçelerde ayçiçeği üretimi yapılan alanlar gezilmiĢ ve hastalık belirtisi gösteren örnekler toplanmıĢtır. Vegetasyonun farklı dönemlerinde toplanan bitki örneklerinden izolasyonlar yapılmıĢ ve patojen olarak sadece S. sclerotiorum (Beyaz çürüklük) etmeni saptanmıĢtır. Yapılan survey çalıĢmalarında hastalığa 2017 ve 2018 yıllarında çerezlik ayçiçeği üretimi yapılan Aksaray‘ın Hırkatol, Topakkaya ve Eskil ilçelerinde ve 2018 yılında yağlık ayçiçek üretimi yapılan Konya‘nın Altınekin ilçesinde rastlanmıĢtır. Aksaray‘ın ilçelerinde hastalığın her yıl giderek artan oranlarda çıktığı görülmüĢ ve iki yılın ortalama hastalık oranı %3,5 olarak saptanmıĢtır. Nitekim ülkemizde ayçiçeğinde yapılan çalıĢmalarda S. sclerotiorum‘un yaygınlığının %2.5-100 arasında değiĢtiği belirtilmiĢtir (Onan ve ark., 1992; Demirci ve Kordalı; 1998; Tozlu, 2003). Hastalığın seyri iklim Ģartlarına ve kültürel iĢlemlere bağlı olarak değiĢmektedir. Bundan dolayı en baĢta münavebe programlarının göz ardı edilmemesinde yarar görülmektedir. Buğday ile yapılan münavebe sistemi yetersiz görünmekte ve bu etmene göre münavebe sistemi ayarlanmalıdır. Çünkü hastalık toprakta 5 yıldan daha fazla süre ile hayatını devam ettirebilmektedir (El-Deeb ve ark., 2000; Abd El-Hai ve ark., 2009). Ancak buna rağmen hastalığın seyri, yağıĢ miktarı ve hava sıcaklığı ile değiĢtiğinden hastalığa karĢı dikkatli olunmalı ve salma sulama yerine damlama sulama sistemlerinin kullanılması gerekmektedir (Çetinkaya ve Yıldız 1988; Dorrance ve Lipps 2002). Konya ilinde ise sadece ikinci yıl görülen hastalığın seyri %9.38‘lik oran ile oldukça yüksek çıkmıĢtır. Altınekin Ġlçe Tarım Müdürlüğünden ve üreticilerden hastalığın daha önceki yıllarda çok yaygın olmamakla birlikte birkaç kez görüldüğü bilgisi alınmıĢ ve 2017 yılı sıcaklık ve nem değerleri göz önünde bulundurulduğunda ileriki yıllarda hastalık çıkıĢının artarak olabileceği düĢünülmektedir. Ayrıca ayçiçeği üretimine bağlı olarak inokulum miktarının yıllar itibari ile artacağı ve hatta bu hastalığın bölgemiz için potansiyel bir tehlike oluĢturarak epidemi yapacağı söylenebilir.
Bunun yanında ayçiçeğinde Sclerotinia'ya dirençli ürün çeĢitleri yoktur, fakat çiçeklenme zamanlaması ve süresi hastalık geliĢiminde önemli olduğundan çeĢit seçimi hala önemlidir. Erken çiçeklenmeye baĢlayan yağlı tohum bitkileri önemli derecede yüksek hastalık riski altındadır ve hastalık sklerotlardan yayılan askospor salınmasının yanında ortamda enfeksiyon için ideal yaprak ıslaklığı faktörlerine bağlı olarak ortaya çıkabilmektedir (Gül ve ark., 2016).
Ġkinci aĢamada, izolasyonlar sonucunda elde edilen S. sclerotiorum izolatlarının içerisinde en yüksek virulensliğe sahip izolatı belirleyebilmek için patojenisite testleri yapılmıĢtır. Gövde üzerinde geliĢen lezyonlar çap ölçümleri ile değerlendirilmiĢ ve izolatlar karĢılaĢtırılmıĢtır. Patojenisite testlerinde virülensliğin %56-66 arasında değiĢtiği tespit edilmiĢtir. En yüksek hastalık Ģiddeti gösteren izolatlar diğer testlerde kullanılmak üzere seçilmiĢtir. Ġnokule edilmiĢ bitkilerin hepsi S.sclerotiorum‘un nekrotik simptomlarının (solgunluk, gövdede kahverengileĢme, kök boğazında beyaz misel ve sklerot oluĢumu) belirtileri gözlenmiĢtir.
Toprak kaynaklı patojenler geniĢ konukçu aralığına sahip oldukları için dünyada ve ülkemizde ayçiçeği üretiminde büyük bir tehdit oluĢturmaktadırlar. Bu patojenlerin mücedelesinde pek çok zorluklarla karĢılabilmektedir. S. sclerotiorum‘un etkin kimyasal kontrolü, koruyu fungisitlerin kullanımına dayanmaktadır. Püskürtme Ģeklinde uygulanan ilaç, sonraki ürünlerde inokulum potansiyelini azaltmada etkili olmasına rağmen verim kayıplarını geri döndürememektedir (Lehner ve ark., 2015; Di ve ark., 2016; Mao ve ark., 2018; Hou ve ark., 2018). Bu hastalığın kontrolü için yoğun ve uzun süreli fungisit kullanım stratejileri geliĢtirilmiĢ fakat bu durum dirençli S. sclerotiorum suĢlarının geliĢmesine neden olmuĢtur (Johnson ve Atallah, 2006). Bununla birlikte, fungisit kullanımının çevreye ve insan sağlığı üzerine artan zararlı etkileri bu hastalıkların mücadelesinde biyolojik mücadele çalıĢmalarına hız kazandırmıĢ ve öncelikli bir konu haline getirmiĢtir (Mehta ve ark., 2012). ÇalıĢmamızın diğer bir basamağı bu patojeni önlemeye yönelik olarak, yararlı mikroorganizmaların etkinliklerinin incelendiği bir biyolojik savaĢım çalıĢması olmasıdır. Bu bağlamda, antagonistler ve fitopatojenler arasındaki etkileĢim kapsamlı bir Ģekilde çalıĢılmıĢtır.
Bunun için üçüncü aĢamada, ayçiçeği yetiĢtirilen 17 farklı alandan sağlıklı bitkilerin rizosferden toprak örnekleri alınmıĢ ve 16 bakteri ile 2 fungal ajan izole edilmiĢtir. ÇalıĢmamızda bu ajanların S.sclerotiorum‘a karĢı biyolojik mücadele olanakları in vitro ve saksı (in vivo) koĢullarında araĢtırılmıĢtır.
Bu çalıĢmada, in vitro da güçlü antagonistik özellikleri nedeni ile seçilen 5 bakteri antibiyosis, 2 fungus hiperperazitik karakterleri ile toplam 7 biyoajan ön plana çıkmıĢtır. İn vitro da bakterilerin tümü antibiyotik oluĢturma özellikleri ile S. sclerotiorum‘a karĢı etkili bulunmuĢtur. Özellikle B. cereus ve B. simplex izolatları in vitro da gösterdikleri baĢarıyı in vivo koĢullara da taĢımıĢlardır. İn vitro da %50‘nin üzerinde engelleme oranı göstermiĢler saksı Ģartlarında ise S. sclerotiorum‘un geliĢmesine tamamen (%100) engel olmuĢlardır. Diğer bakteriyel izolatların ise S. sclerotiorum üzerindeki baĢarısı in vitro da oldukça dikkat çekici iken in vivo da bu sonuçları desteklememiĢtir. Bununla beraber in vitro koĢullarda hiperparazitik özellikleri ile etkili olan izolatlardan T. brevicompactum (T2) anatgonistik etkisini in vivo Ģartlarada taĢıyarak S. sclerotiorum‘a karĢı %93,28-97,51‘lik engelleme oranı ile yüksek bir baĢarı sağlamıĢtır. İn vitro da oldukça etkili bulunan diğer Trichoderma cinsi fungal ajan ise in vivo da ancak %34,11-50,76 oranında koruyuculuk sağlayabilmiĢtir. Ancak bu konularda yapılan diğer çalıĢmalara bakıldığında bu oranların düĢük olmadığı ve baĢarılı sayılabileceği söylenebilir.
ġimdiye kadar yapılan çalıĢmaların sayısı göz önüne alındığında toprak patojenlerinin kontrolünde Bacillus türlerinin etkinlik mekanizmasının kitinolitik aktiviteden veya çok etkili antibiyotik maddelerin üretiminden (Bacon ve ark., 2015; Cochrane ve Vederas, 2016), Trichoderma türlerinin ise rekabet, mikoparazitizm ve chitinas, β-glukan, proteinaz gibi enzimlerden kaynaklandığı ve bu açıdan önemli fungal fitopatojenlere karĢı büyük bir biyolojik kontrol potansiyeline sahip oldukları bildirilmektedir (Harman ve ark., 2004; Valencia ve ark., 2011). Bununla birlikte bazı biyolojik mücadele ajanları, bitkide dayanıklılığı uyararak (ISR) birden çok hastalığı engelleyebilmesi nedeni ile ümitvar bir alternatif mücadele yöntemi olarak görülmektedir. Genel olarak uyarılmıĢ dayanıklılığın sistemik olmasıyla, savunma mekanizmaları sadece enfekteli bitki kısımlarında değil, bitkinin tüm dokularında etkili olmaktadır (Viswanathan ve Samiyappan, 1999; Chen ve ark., 2000; Blaszczyk ve ark., 2014; Scharf ve ark., 2016; Toghueoa ve ark., 2016).
Ayrıca bazı Trichoderma ve Bacillus suĢlarının, bitki büyümesini teĢvik edici bileĢiklerin üretilmesi yoluyla bitki büyümesini uyardığı bilinmektedir (Contreras- Cornejo ve ark., 2009; Vinale ve ark., 2009; Radhakrishnan ve ark., 2017; Sabaté ve ark., 2017) ancak hem biyolojik kontrol hem de bitki büyümesini arttırma özellikleri nadiren bir arada ortaya çıkmaktadır (Maplestone ve ark., 1991; Ousley ve ark., 1994).
Bitki geliĢimini teĢvik etmeleri ve ürün artıĢına imkan sağlamaları da ülkemizde bu konuda araĢtırmaların yapılması gerektiğini gözler önüne sermektedir.
Biyolojik mücadele ile ilgili çalıĢmalar çok emek isteyen, uzun zaman alan, sonuçları kısa sürede ortaya çıkmayan araĢtırmalardır. Biyolojik mücadele çalıĢmalarında in vitro çalıĢmalar ön eleme olup biyoajanların etkinliğini ortaya koymak için çok önemlidir. Ancak bazı durumlarda in vitro ile in vivo denemelerin sonuçları birbirini tutmayabilir. İn vitro da koĢullarda patojen karĢısında antagoniste sağlanan özel kontollü ortam in vivo da herzaman sağlanamayabilir. Bu biyoajanın özelliklerine, bulaĢtırıldığı ortamda bulunan diğer mikroorganizmalarlar iliĢkisine ve iklim faktörlerine bağlı olarak değiĢmektedir (Kumar ve ark., 2014).
Bu nedenlerle çalıĢmada kullandığımız ve baĢarılı olduğu saptanan bu izolatların S. sclerotiorum'u engellemede ne tür mekanizmalar kullandıklarının belirlenmesi, farklı üretim alanları ve bölgelerdeki tarla Ģartlarında denemenin tekrarlanması, baĢarılı izolatların tür düzeyinde tanısı için daha detaylı araĢtırmalar ve biyoajanların büyük ölçekli kullanım potansiyelini sağlamak için uygun formülasyonların belirlenmesi gerekmektedir. Biokontrol ürünler dünya pestisit satıĢlarının sadece %1‘ini oluĢturmaktadır ( Fravel, 2005 ). Burdan anlaĢılacağı gibi kimyasallar tarımsal sanayiyi yönetmektedir. Burada formülasyon ve tarımsal uygulama yöntemleri ticari ürünlerin etkinliğini ve satıĢını etkileyen kilit hususlardır (Arora ve ark., 2010; Cheema ve ark., 2016; Mishra ve ark., 2015). Bu nedenle bundan sonraki araĢtırmalarda, sahadaki biyolojik kontrol ajanlarının yetersiz kalmasının veya bulunmamasının temelinde yatan çevresel nedenlerin aĢılmasına odaklanılmalıdır. Yeni bulgular kaydedildikçe daha iyi biyopestisit tabanlı formüller geliĢtirilecektir. Bu nedenle, bu mikroorganizmaların 21. yüzyıl tarımında bitki koruma alanında büyük rol oynayacağı öngörülmektedir.
KAYNAKLAR
Abd El-Hai, K.M., El-Metwaley M.A., El-Baz S.M. and Zeid A.M.. 2009, The use of antioxidant and microelements for controlling dampingoff caused by Rhizoctonia solani and charcoal caused by Macrophomina phasolina on sunflower. Plant Path. J., 22 (2): 1-11.
Abdel-Ati, A.A. and M.A. El-Hadidy Abeer. 2013, Improving productivity and control of soil borne diseases of broad bean by using different fertilization. Egypt. J. Agron., 35 (2): l.
Abdeljalil, N. O., Vallance, J., Gerbore, J., Rey, P., and Remadi, M. D. 2016, Bio- suppression of Sclerotinia stem rot of tomato and biostimulation of plant growth using tomato-associated rhizobacteria. J. Plant Pathol. Microbiol. 7, 2157–7471. Abdullah M. T., Ali N. Y. and Suleman P. 2008, Biological control of Sclerotinia
sclerotiorum (Lib.) de Bary with Trichoderma harzianum and Bacillus amyloliquefaciens. J. Crop Prot. 27(10): 1354-1359.
Abdullah S.K. and K.A. Al-Mosawi. 2010, Fungı Assocıated Wıth Seeds Of Sunflower (Helianthus annuus) Cultıvars Grown In Iraq. Phytopathologia 57: 11–20. The Polish Phytopathological Society, Poznań 2010 ISSN 2081-1756
AĤimoviĤ, M., 1998, Fusariosis of sunflower (Sunflower diseases). Edit. ģiroviĤ M., Scientific Institute of Field and Vegetable Crops, Novi Sad: 430-443 (in Serbian). Aegerter, B., Gordon, T., and Davis, R. 2000, Occurrence and pathogenicity of fungi
associated with melon root rot and vine decline in California. Plant Dis. 84, 224– 230.
Agrios, G. N., 1997, Plant Pathology. Academic Pres, California, 635 p. Agrios, G. N. 2001, Phytopathology. 2nd Ed. México; Limusa S.A., 838 p.
Ahmad, I. & Burney, K. 1990, Macrophomina phaseolina infection and charcoal rot development in sunflower under field conditions. In Proceedings of the Third International Conference Plant Protection in the Tropics, 20–23 March 1990, Genting Highlands, Pahang, Malaysia (Eds Ooi, P., Lim, G.-S. & Teng, P. S.), pp. 58–61. Kuala Lumpur, Malaysia: Malaysian Plant Protection Society.
Ajilogba, C.F., Babalola, O.O. and Ahmad, F. 2013, Antagonistic effects of Bacillus species in biocontrol of tomato Fusarium wilt. Studies on Ethno-Medicine, 7(3): 205-216.
Aksay, A., Biçici M., Çınar Ö. 1991, Beyaz çürüklük etmeni Sclerotinia sclerotiorum (Lib) de Bary‘a karĢı antagonistlerin belirlenmesi. Çukurova Üniv. Ziraat Fak., Derg., 6 (2): 55- 62.
AktaĢ H, Gürer M, Araz A. 2001, Türkiye‘de ekilmekte olan yağlık ve çerezlik ayçiçeği çekirdeklerindeki fungal floranın saptanması üzerinde araĢtırmalar. ―Türkiye IX. Fitopataloji Kongresi‖, 250-263, Tekirdağ.
Alexandrov, V. and V. Koteva. 2001, Attack on sunflower by charcoal rot (Sclerotium bataticola T.) under the influence of climate and mineral fertilization. Bulgarian J. Agric. Sci. 7: 271–274.
Alexandrov, V. and M. Angelova. 2004, Influence of meteorological conditions and agronomical practices upon attack of sunflower by Sclerotinia white rot (Sclerotinia sclerotiorum Lib.). Bulgarian J. Agric. Sci. 10: 185–189.
Alfano, G., Ivey, M. L. L., Cakir, C., Bos, J. I. B., Miller, S. A., Madden, L. V. 2007, Systemic modulation of gene expression in tomato by Trichoderma hamatum 382. Phytopathology 97, 429–437.
Almeida, A. M. R., Abdelnoor R. V., C Arias. A. A., Carvalho V. P., Filho D. S. J., Marin S. R. R., Benato L. C., Pinto M. C. and Carvalho C. G. P. 2003, Genotypic diversity among Brazilian isolates of Macrophomina phaseolina revealed by RAPD. Fitopatol. Bras., 28(3): 279- 285.
Almeida, F. B. D. R., Cerqueira, F. M., Silva, R. D. N., Ulhoa, C. J., and Lima, A. L. 2007, Mycoparasitism studies of Trichoderma harzianum strains against Rhizoctonia solani: evaluation of coiling and hydrolytic enzyme production. Biotechnol. Lett. 29, 1189–1193.
Amaresh, Y.S. and V.B. Nargund. 2004, Assessment of yield losses due to Alternaria leaf blight and rust of sunflower. J. Mycol. Plant Pathol. 34: 75–79.
Amin, F., Razdan, V.K., Mohiddin, F.A., Bhat, K.A., and Banday, S. 2010, Potential of Trichoderma species as biocontrol agents of soil borne fungal propagules. J. Phytol. 2: 38-41.
Anılkumar, T. B. and Urs, S. D., 1976, Seed microflora of sunflower and its control. Mysore Journal of Agricultural Sciences, 10: 424-427.
Anonim, 2006, Tarım istatistikleri özeti, DĠE Yayınları, No;12, Ankara, 22-23. Anonim 2016a. Tarımsal istatistikler. www.tuik.gov.tr/ (EriĢim Tarihi: 20.12.2016) Anonim, 2015, DSĠ. IV. Bölge Müdürlüğü Verileri
Anonim, 2016, 2016 Yılı Ayçiçeği Raporu. T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Koperatifcilik Genel Müdürlüğü (EriĢim tarihi: 04.02.2017).
Anonim, 2017, Türkiye Ġstatistik Kurumu (TÜĠK) bitkisel üretim istatistikleri.
Anonim, 2018, 2018 Yılı Ayçiçeği Raporu T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Koperatifcilik Genel Müdürlüğü (EriĢim tarihi: 03.12.2018).
Anonymous. 2010, Sunflower production guideline. Department of Agriculture, Forestry and Fisheries, Pretoria, Republic of South Africa.
Arap M., 2018, Mildiyö hastalığına karĢı farklı tolerans derecelerindeki bazı ayçiçeği genotiplerinde tohum kökenli fungusların belirlenmesi. Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans Tezi, 41s.
Arora, N.K., Khare, E., Maheshwari, D.K., 2010, Plant growth promoting rhizobacteria: constraints in bioformulation, commercialization, and future strategies. In: Maheshwari, D.K. (Ed.), Plant Growth and Health Promoting Bacteria. Springer, Berlin, Heidelberg, pp. 97–116.
Ash, C.; Farrow, J.A.E.; Wallbanks, S.; Collins, M.D. 1991, Phylogenetic heterogeneity of the genus Bacillus revealed by comparative-analysis of small-subunit- ribosomal RNA sequences. Lett. Appl. Microbiol. 1991, 13, 202–206.
Ashofteh, F., M. Ahmadzadeh, and V.F. Mamaghani. 2009, Effect of mineral components of the medium used to grow biocontrol strain UTPF61 of Pseudomonas fluorescens on its antagonistic activity against sclerotinia wilt of sunflower and its survival during and after the formulation process. J. Plant Pathol. 91: 607–613.
Atanasova L., Le Crom S., Gruber S., Coulpier F., Seidl-Seiboth V., Kubicek C. P., Druzhinina I. S. 2013, Comparative transcriptomics reveals different strategies of Trichoderma mycoparasitism. BMC Genomics.14:121.
Aydın, M.H., Turhan, G., 2009, Rhizoctonia solani‘nin fungal antagonistlerinin belirlenmesi üzerinde araĢtırmalar. Anadolu Journal of Aegean Agricultural Research Institute, 19(2): 49-72.
Aydın, M.H., Turhan, G., 2013, Patateste Rhizoctonia solani‘ye karĢı Trichoderma türlerinin etkinliği ve bazı fungisitlerle birlikte kullanılması. Anadolu Journal of Aegean Agricultural Research Institute, 23(1): 12-30.
Aydın M. H. 2019, Evaluation of some Trichoderma species in biological control of potato dry rot caused by Fusarium sambucinum fuckel isolates. Applied Ecology & Environmental Research. Vol. 17 Issue 1, p533-546. 14p.
.
Aysu, A., 2010, Türkiye‘de ayçiçeği tarımı, http://www.karasaban.net/aycicegi- bitkiselyag/.
Baccelli, I., Luti, S., Bernardi, R., Scala, A., and Pazzagli, L. 2014, Cerato-platanin shows expansin-like activity on cellulosic materials. Appl. Microbiol. Biotechnol. 98, 175–184.
Bacon, C.W., Palencia, E.R., Hinton, D.M. 2015, Abiotic and biotic plant stress- tolerant and beneficial secondary metabolites produced by endophytic Bacillus species. In: Arora, N.K. (Ed.), Plant Microbes Symbiosis: Applied Facets. Springer, India, pp. 163–177.
Bailey, B. A., Bae, H., Strem, M. D., Roberts, D. P., Thomas, S. E., Crozier, J. 2006, Fungal and plant gene expression during the colonization of cacao seedlings by endophytic isolates of four Trichoderma species. Planta 224, 1449–1464.
Bailey BA, Bae H, Strem MD, Crozier J, Thomas SE, Samuels GJ, Vinyard BT, Holmes KA. 2008, Antibiosis, mycoparasitism, and colonization success for endophytic Trichoderma isolates with biological control potential in Theobroma cacao. Biol Control. 46:24–35.
Baird, R. E., Watson, C. E., and Scruggs, M.. 2003, Relative longevity of Macrophomina phaseolina and associated mycobiota on residual soybean roots in soil. Plant Dis. 87, 563–566.
Banat, I.M., Franzetti, A., Gandolfi, I., Bestetti, G., Martinotti, M.G., Fracchia, L., Smyth, T.J., Marchant, R. 2010, Microbial biosurfactants production, applications and future potential. Appl. Microbiol. Biotechnol. 87, 427–444.
Baniasadi, F., Bonjar, G. H. S., Baghizadeh, A., Nik, A.K., Jorjandi, M., Aghighi, S. and Farokhi, P.R. 2009, Biological control of Sclerotinia sclerotiorum, causal agent of sunflower head and stem rot disease, by use of soil borne Actinomycetes isolates. American Journal of Agricultural and Biological Sciences, 4 (2). pp. 146- 151.
Bansal R. , Mukherjee P. 2016, Identification of novel gene clusters for secondary metabolism in Trichoderma genomes. Microbiology, 85 (2) , pp. 185-190.
Bardin S.D. and Huang, H.C. 2001, Research on biology and control of Sclerotinia diseases in Canada. Can. J. Plant Pathol., 23: 88–98.
Barnett H.L. and Hunter B.B. 1998, Illustrated Genera of Imperfect Fungi, Fourth Edition. APS press, Minnesota, USA, 218p
Béchet, M., Castéra-Guy, J., Guez, J.S., Chihib, N.E., Coucheney, F., Coutte, F., Fickers, P., Leclère, V., Wathelet, B., Jacques, P. 2013, Production of a novel mixture of mycosubtilins by mutants of Bacillus subtilis. Bioresour. Technol. 145, 264–270.
Béchet, M., Caradec, T., Hussein, W., Abderrahmani, A., Chollet, M., Leclère, V., Dubois, T., Lereclus, D., Pupin, M., Jacques, P. 2012, Structure, biosynthesis, and properties of kurstakins, nonribosomal lipopeptides from Bacillus spp. Appl. Microbiol. Biotechnol. 95, 593–600.
Behboudi, K., A. Sharifi-Tehrani, G.A. Hedjaroude, J. Zad, M. Mohammadi, and H. Rahimian. 2005. Effects of fluorescent pseudomonads on Sclerotinia sclerotiorum, the causal agent of sunflower root rot. Iranian J. Agric. Sci. 36: 791–803.
Behzad H., Mousa T., Mohammad R. M., Mahdi D. 2008, Biological potential of some Iranian Trichoderma isolates in the control of soil borne plant pathogenic fungi. Afr J Biotechnol. 7:967–972.
Bellaloui, N., Mengistu, A. & Paris, R. L. 2008, Soybean seed composition in cultivars differing in resistance to charcoal rot (Macrophomina phaseolina). Journal of Agricultural Science, Cambridge 146, 667–675.
Benítez, T., Rincón, A. M., Limón, M. C., and Codón, A. C. 2004, Biocontrol mechanisms of Trichoderma strains. Int. Microbiol. 7, 249–260.
Benlioğlu, S., Yıldız, A., Döken, T. 2004, Studies to determine the causal agents of soil- borne fungal diseases of strawberries in Aydın and control them by soil disinfestation. Journal Phytopathology, 152: 509-513.
Bertagnolli BL, Daly S, Sinclair JB. 1998, Antimycotic compounds from the plant pathogen Rhizoctonia solani and its antagonist Trichoderma harzianum. J Phytopathol. 146:131–135.
Bhatti, M.A., Craft, J.M., 1992, Influence of soil moisture on root rot and wilt of chickpea. Plant Disease, 76: 1259-1262.
Bhutta AR, Bhatti MHR, Ahmad I. 1997, Study on pathogenicity of seed-borne fungi of sunflower in Pakistan. Helia, 20: 57-66.
Bhutta A.R., Bhatti M.H.R., Ahmed I., 1999, Relationship of seed-borne fungi to field diseases of sunflower. Pak. J. Sci. Ind. Res. 42: 93–97.
Bianchini, A., Marıngonı, A.C. & Carneıro, S.M.T.G. 2005, Doenças do feijoeiro (Kimati et al., Eds.). In Manual de Fitopatologia. Vol. 2. São Paulo: Agronômica Ceres. p.333-360.
Binsfeld, P.C., C. Cerboncini, V. Hahn, I. Grone, and H. Schnabl. 2005, Sclerotinia resistance achieved by asexual gene transfer from wild species to Helianthus annuus lines. Documentos—Embrapa Soja 261: 9–11.
Blaszczyk L, Siwulski M, Sobieralski K, Lisiecka J, Jedryczka M. 2014, Trichoderma spp., application and prospects for use in organic farming and industry Journal of Plant Protection Research.;54(4):309-317
Boland, G.J., 2004, Fungal viruses, hypovirulence, and biological control of Sclerotinia species. Can. J. Plant Pathol., 26: 6–18.
Bolton, D.M., Thomma B.P.H.J. and Nelson B.D. 2006, Sclerotinia sclerotiorum (Lib.) de Bary: Biology and molecular traits of a cosmopolitan pathogen. Mol. Plant Pathol. 7: 1–16.
Bonaldi,M., Kunova,A., Saracchi, M., Sardi, P. and Cortesi, P. 2014, Streptomycetes as biological control agents against basal drop. Acta Horticulturae, Volume 1044:313-318.
Bonanomi, G., V. Antignani, C. Manuela and F. Scala 2010, Identifying the characteristics of organic soil amendments that suppress soilborne plant diseases. Soil Biol. Biochem., 42.
Bonazza, K., Gaderer, R., Neudl, S., Przylucka, A., Allmaier, G., Druzhinina, I. S., et al. 2015, The fungal cerato-platanin protein EPL1 forms highly ordered layers at hydrophobic/hydrophilic interfaces. Soft Matter 11, 1723–1732. doi: 10.1039/c4sm02389g
Bonilla, N., J.A. Gutiérrez-Barranquero, de Vicente A.and Cazorla F.M. 2012, Enhancing soil quality and plant health through suppressive organic amendments. Diversity, 4: 475-491.
Booth, C. 1977, Fusarium laboratory guide to the identification of the major species. Commonwealth Mycological Institute Kew, Surrey, England, 1-158.
Bora, T. ve Özaktan, H. 1998. Bitki hastalıklarıyla biyolojik savaĢ. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü Fitopatoloji Anabilim Dalı. Prizma Matbaası 1479 sk., No:22/B Alsancak /Ġzmir 205 s.
Bora, T., ve Karaca, I. 1970, Kültür bitkilerinde hastalığın ve zararın ölçülmesi. Ege Üniversitesi. Bornova, P:39.
Brimner T.A. & Boland G J.2003, A review of the non-target effects of fungi used to biologically control plant diseases. Agriculture, Eosystems & Environment 100, 3-16.
Brooker, N. L., Kuzimichev, Y., Lass, J. & Pavlis, R. 2007, Evaluation of coumarin derivatives as anti1 fungal agents against soil borne fungal pathogens. Communications in Agricultural and Applied Biological Sciences 72, 785–793.
Brotman Y, Landau U, Cuadros-Inostroza Á, Takayuki T, Fernie AR, 2013, Correction: Trichoderma-Plant Root Colonization: Escaping Early Plant Defense Responses and Activation of the Antioxidant Machinery for Saline Stress Tolerance. PLOS Pathogens 9(4): 10.
Cardoza, R. E., Malmierca, M. G., Hermosa, M. R., Alexander, N. J., Mccormick, S. P., Proctor, R. H. 2011, Identification of loci and functional characterization of trichothecene biosynthesis genes in filamentous fungi of the genus Trichoderma. Appl. Environ. Microbiol. 77, 4867–4877.
Carrasco L, Barbacid M, Vazquez D. 1973, The trichodermin group of antibiotics, inhibitors of peptide bond formation by eukaryotic ribosomes. Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Nucleic Acids and Protein Synthesi. ;312:368–376. Castan˜o F., Vear F., Tourvieille de Labrouhe D. 1993, Resistance of sunflower inbred
lines to various forms of attack by Sclerotinia sclerotiorum and relations with some morphological characters. Euphytica 68:85-98.
Castillo FDH, Padilla AMB, Morales GG, Siller MC, Herrera RR, Gonzales CNA, Reyes FC. 2011, In vitro antagonist action of Trichoderma strains against Sclerotinia sclerotiorum and Sclerotium cepivorum. Am J Agri Biol Sci. 6:410– 417.
Catara V, Sutra L, Morineau A, Achouak W, Christen R, Gardan L, 2002, Phenotypic and genomic evidence for the revision of Pseudomonas corrugata and proposal of Pseudomonas mediterranea species sp. nov. International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology 52, 1749-1758.
Cawoy, H., Bettiol, W., Fickers, P., Ongena, M. 2011, Bacillus based biological control of plant diseases. In: Stoytcheva, M. (Ed.), Pesticides in the Modern World- Pesticides Use and Management. InTech, Rijeka, Croatia, pp. 273–302.
Chaban V. S., Yakubova I. V. 1992, Evaluation of the effectiveness of the hyperparasite Coniothyrum minitans against the sunflower white rot. Zakhist Roslin, 39: 27-31.
Chandler, S., Van Hese, N., Coutte, F., Jacques, P., Höfte, M., De Vleesschauwer, D. 2015, Role of cyclic lipopeptides produced by Bacillus subtilis in mounting induced immunity in rice (Oryza sativa L.). Physiol. Mol. Plant Pathol. 91, 20–30. Cheema, H.M.N., Khan, A.A., Khan, M.I., Aslam, U., Rana, I.A., Khan, I.A. 2016, Assessment of Bt cotton genotypes for the Cry1Ac transgene and its expression. J. Agric. Sci. 154 (1), 109–117.
Chen, C., Belanger, R.R., Benhameu, N., Paulitz, T.C., 2000, Defense enzymes induced in cucumber roots by treatment with plant growth promoting rhizobacteria. Physiol. Mol. Plant Pathol. 56, 13–23.
Chérif M, Sadû N, Benhamou N, Boudabbous A, Boubaker A, Hajlaoui MR, Tirilly Y. 2002, Ultrastructure and cytochemistry of in vitro interactions of the antagonistic