SONUÇ ve ÖNERİLER 1 Sonuç

Yapılan çalışmada, lise düzeyinde öğrenim gören ve okullararası spor müsabakalarına katılan sporcu öğrencilerin güdülenme ve saldırganlık düzeyleri, elde edilen veriler kapsamında analiz edilmiştir. Çalışma, okullararası spor müsabakalarında farklı saldırganlık türü ortaya koyan sporcu öğrencilerin, bu davranışlara hangi tür güdüsel yönelimin etkisinde başvurduklarını ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilmiştir.

Araştırma bulguları, erkek sporcu öğrencilerin bayan sporcu öğrencilere göre daha yüksek düzeyde dışsal güdülenme puanına sahip olduğunu göstermektedir. Bu sonuç erkek öğrencileri spora güdüleyen nedenlerin daha çok dışsal kaynaklı olduğunun kanıtı olarak gösterilebilir. Ayrıca bu sonuç, bayan sporcu öğrencilerin spor yapma amaçlarının daha çok zevk alma, heyecan duyma, yeni bilgiler öğrenme noktasında olduğu yorumu yapılabilir. Çiftci ve Özbek (2010)’in yapmış olduğu çalışmada, erkek sporcular kız sporculara göre, “sporun insanlarla tanışmak için ve arkadaşları ile iyi ilişkilerini sürdürebilmek için iyi bir yol olduğu” gibi içsel güdülere daha çok katılmaktadırlar. Erdoğdu ve ark. (2010)’ nın yapmış olduğu çalışmada, her iki cinsinde spora farklı içsel güdüler ile güdülendikleri sonucuna varmışlardır. Ancak erkek sporcuların, bayan sporculara göre dışsal nedenlere daha fazla önem verdikleri tespit edilmiştir. Bu durumun, evren ve buna bağlı olarak seçilen örneklem farklılığından kaynaklandığı söylenebilir. Benzer olarak yabancı literatürde yapılan çalışmalarda, Gill ve ark. (1983), Ryan ve ark. (1997) cinsiyete göre kıyas yapıldığında, erkek sporcuların bayan sporculara göre daha çok dışsal olarak güdülendiklerini öne sürmektedirler.

Cinsiyet değişkenine göre yapılan incelemede, erkek sporcu öğrencilerin güdülenmeme puanlarının bayan sporcu öğrencilere oranla daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuç erkek sporcu öğrencilerin, yaptıkları sporun kendilerine ne kazandıracağı ve ne amaçla yaptıkları konusunda eksik olduklarının kanıtı olarak gösterilebilir. Ayrıca sporda devamlılık noktasında erkek sporcu öğrencilerin, bayan sporcu öğrencilere göre daha kırılgan oldukları söylenebilir. Akın Danışman (2011)’ın yaptığı çalışmada, erkek ve bayan sporcular arasında güdülenmeme alt boyutunda anlamlı ilişki bulunmamıştır. Bu sonuç çalışmamızın bulgularıyla örtüşmemektedir.

Farklı gruplarla yapılan çalışmalar, sporcu öğrencilerin yaşı arttıkça içsel güdülenme puanlarının azaldığını ortaya koymaktadır. Bu durum, insanların biyolojik gelişimleri ile spora yönelik dışsal beklentileri arasında doğru orantı olduğuna

yorumlanabilir. Kazak (2004)’ın Türk Sporcuları üzerine yaptığı bir çalışmada yaş ilerledikçe içsel güdülenmenin azaldığı, Şirin ve ark. (2008) ‘nın yaptığı diğer bir çalışmada da yaş artıkça güdülenmenin daha dışsal nedenlere kaydığı sonucuna varmışlardır. Benzer şekilde çalışma sonuçlarımız, Ada ve ark. (2010), Şirin ve Hamamioğlu (2007)’nun çalışma bulguları ile dışsal güdülenme boyutunda desteklenmektedir.

Farklı lise türlerine göre yapılan inceleme sonucunda Endüstri Meslek Lisesi sporcu öğrencilerinin, Anadolu Lisesi sporcu öğrencilerine oranla yüksek güdülenmeme puanına sahip oldukları tespit edilmiştir. Bu sonuç Anadolu lisesi öğrenci profili ile Meslek lisesi öğrenci profili arasındaki farklılığa bağlanabilir.

Sporcu öğrencilerin spor yapma süreleri (yıl) ile içsel güdülenmenin alt boyutu uyaran yaşamak için içsel güdülenme arasında pozitif yönlü ilişki tespit edilmiştir. Bu sonuç, uzun süre spor yapan insanların, kısa süre yapanlara kıyasla dışsal beklentilere daha fazla sahip oldukları şeklinde yorumlanabilir. Ancak MacDougal (2000)’ ın yapmış olduğu çalışmada 1. Küme de yeralan atletlerin 3. Kümede yeralan atlere göre, yani daha az süre spor yapan atletlerin, içsel güdülenme puanlarının daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuç çalışmamızın sonuçları ile örtüşmemektedir.

Okul takımı dışında bir lisansı olup olmadığına dair oluşturulan değişken sonucunda, dışsal düzenleme alt boyutunda evet yanıtı verenler ile hayır yanıtı verenler arasında anlamlı farklılık elde edilmiştir. Bu sonuç, okul takımı dışında farklı bir kulüpte spor yapan öğrencilerin, spor yapma nedeni olarak eğlence, içsel haz duyma, sosyalleşme gibi nedenlerden çok dışsal uyarıcıları tercih ettiklerine yorumlanabilir. Pelletier ve ark. (1995)’ ına göre, bu durumda spor eğlence için değil ödül kazanmak (örneğin övgü) için ya da olumsuz sonuçlardan kaçınmak için (örneğin ailenin eleştirileri) yapılır.

İçsel güdülenmenin alt boyutu uyaran yaşamak için içsel güdülenme alt boyutunda anne öğrenim durumu ilkokul ile üniversite olanlar arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (p<0.05). Buna göre anne öğrenim durumu üniversite olan öğrencilerin uyaran yaşamak için içsel güdülenme değerleri, öğrenim durumu ilkokul olanlara göre daha yüksektir. Diğer bir deyişle, anne öğrenim durumu üniversite olan sporcuların içsel güdülenme seviyeleri, anne öğrenim durumu ilkokul olan sporculara göre daha yüksek olduğu yorumu yapılabilir. Danışman (2011) yapmış olduğu çalışmada, anne öğrenim durumu ile içsel güdülenme arasında anlamlı düzeyde farklılık tespit edememiştir. Bu durum çalışmamızın bulgularıyla örtüşmemektedir.

Dışsal güdülenme alt boyutlarından dışsal düzenleme boyutunda kadın ve erkek öğrenciler arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (p<0.05). Dışsal düzenleme boyutunda erkek öğrenciler bayan öğrencilere göre daha yüksek değerlere sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuç, bayan ve erkek sporcular arasında, bayan sporcular lehine spordan en yüksek verimi alabilme adına önemli bir sonuç olarak görülebilir. Pelletier ve arkadaşları (1995) tarafından “Sporda Güdülenme Ölçeğini” geliştirmek amacıyla üniversiteli sporcular üzerinde yapılan araştırmada, erkek sporcuların bayan sporculara göre dışsal düzenleme alt boyutunda yüksek düzeyde anlamlı farklılık tespit edilmiştir (Pelletier ve ark., 1995). Bu sonuç çalışma sonuçlarını destekler niteliktedir.

Dışsal güdülenmenin içe atım alt boyutunda kadın ve erkek öğrenciler arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (p<0.05). Erkek öğrenciler kadın öğrencilere göre daha yüksek içe atım puanlarına sahiptir. İçe atım alt boyutu aynı zamanda dışsal güdülenme unsuru olması nedeniyle, dışsal beklentiler neticesinde spora yönelmeyi ifade etmektedir. Bu sonuç, erkek sporcu öğrencilerde ödül veya cezanın ortadan kalkması durumunda sporun yapılması için de sebeblerin ortadan kalkacağı şeklinde yorumlanabilir. Benzer şekilde Kazak (2001)’ ın elit voleybolcuların güdüsel yönelimlerini incelediği çalışmasında erkek ve bayan sporcular arasında erkek voleybolcuların bayan voleybolculardan, dışsal güdülenme boyutu olan içe atım alt boyutunda yüksek puana sahip olduğunu bulmuştur. Bu sonuç çalışmayı destekler niteliktedir.

Araştırma bulguları, erkek sporcu öğrencilerin kadın sporcu öğrencilere göre daha yüksek düzeyde yıkıcı saldırganlık puanlarına sahip olduklarını göstermektedir (p<0.05). Bu durum, erkek sporcu öğrencilerin, karşısındaki kişiye zarar verme amacı güden davranışlarda bulunma sıkılığının yüksek olduğu şeklinde ifade edilebilir. Başaran (2008) yapmış olduğu çalışmada, erkeklerin yıkıcı saldırganlık puanlarının bayanlara oranla yüksek olduğunu ortaya çıkarmıştır.

Atılganlık alt boyutunda erkek sporcu öğrencilerle bayan sporcu öğrenciler arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (p<0.05). Bayan sporcu öğrenciler, erkek sporcu öğrencilere oranla daha yüksek atılganlık puanı sergilemişlerdir. Bu sonuç bayan sporcu öğrencilerin, sosyal hayatta girişken, düzgün iletişim kurabilen, kendini ezdirmeyen, sosyal yabancılaşmaya karşı daha dirayetli olduklarının ifadesi olarak gösterilebilir. Erşan, Doğan ve Doğan’ın (2009) yapmış olduğu çalışmada erkek ve bayan öğrenciler arasında atılganlık alt boyutunda anlamlı farklılık tespit edilmemiştir. Ortaya konan bu sonuç çalışma sonuçları ile örtüşmemektedir.

Sınıf düzeyi 9. sınıf ile 12. sınıf olan sporcu öğrenciler arasında atılganlık değerleri bakımından anlamlı farklılık bulunmuştur (p<0.05). Buna göre 12. sınıfların atılganlık değerleri 9. sınıflara göre daha yüksektir. Bu noktada insanların yaş değeri büyüdükçe sosyal anlamda daha çok bilgi edinilebileceği ve bununla birlikte bu bilgilerin kullanım verimliliğin artacağı söylenebilir. Erşan, Doğan ve Doğan’ın (2009) yapmış olduğu çalışmada, yaş değişkenine göre atılganlık boyutunda farklılaşma olmadığı saptanmıştır.

Spor Lisesi öğrencileri ile Anadolu Lisesi sporcu öğrencileri arasında atılganlık puanları bakımından anlamlı farklılık bulunmuştur (p<0.05). Buna göre Anadolu Lisesi sporcu öğrencilerinin atılganlık değerleri Spor Lisesi öğrencilerinden daha yüksek seviyededir. Bu sonuç atılganlık puan değerlerinin, öğrenci profilleri, akademik başarı ve okulun tüm paydaşlarının spor olgusuna bakış tarzına göre değişkenlik gösterebileceği şeklinde yorumlanabilir.

Atılganlık alt boyutunda baba öğrenim durumu ilkokul düzeyinde olanlar ile üniversite düzeyinde olanlar arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (p<0.05). Buna göre baba öğrenim durumu üniversite olan öğrencilerin atılganlık değerleri, öğrenim durumu ilkokul olanlara göre daha yüksektir. Bu sonuç baba öğrenim durumu üniversite olan öğrencilerin sosyal yaşamlarında daha aktif olduklarını gösterir nitelikte olabilir. Ayrıca bu sonuç, eğitim düzeyi yüksek bir ebeveyn tarafından yetiştirilen bir insanın, sosyal açıdan bir adım önde olduğu şeklinde yorumlanabilir. Dervent (2007), yapmış olduğu çalışmada baba öğrenim durumu ile atılganlık düzeyi arasında ilişki tespit edememiştir. Bu sonuç çalışmamızın sonuçları ile örtüşmemektedir.

Okul takımı dışında lisansı olup olmama sorusuna evet yanıtı verenlerin yıkıcı saldırganlık puanları, hayır yanıtını veren öğrencilere göre anlamlı düzeyde yüksek bulunmuştur. Bu durum okul takımı dışında farklı kulüplerde yer alan sporcuların, kazanmak için daha saldırgan tavır sergileyebileceğine kanıt olarak gösterilebilir. Bayram (2012)’ın yapmış olduğu çalışmada, okul takımı dışında lisansı bulunan öğrencilerin saldırganlık puanlarının, okul takımı dışında lisansı olmayan öğrencilere oranla yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Sporcu öğrencilerin yaşı ile yıkıcı saldırganlık arasında anlamlı düzeyde ilişki tespit edilmiştir. Bu sonuç, sporcu öğrencilerin yaşı arttıkça, saldırgan davranışlar gösterme sıklıklarının da arttığını göstermektedir. Kazak (2004)’ın Türk Sporcuları üzerine yaptığı bir çalışmada yaş ilerledikçe içsel güdülenmenin azaldığı, Şirin ve ark. (2008) yaptığı diğer bir çalışmada da yaş artıkça güdülenmenin daha dışsal nedenlere

kaydığı sonucuna varmışlardır. Bu durum çalışma sonuçları ile paralellik göstermektedir.

Yıkıcı saldırganlık ile edilgen saldırganlık arasında pozitif yönlü ilişki tespit edilmiştir. Bu sonuç, edilgen saldırganlığın eyleme dönüşmemesine rağmen, yıkıcı saldırganlık ile paralel bir şekilde ortya çıktığını göstermektedir. Erşan, Doğan ve Doğan’ın (2009) yapmış olduğu çalışmada bu sonucu destekler niteliktedir.

Güdülenmeme ile saldırganlık ölçeğinin alt boyutları yıkıcı saldırganlık ve edilgen saldırganlık arasında pozitif yönlü korelasyon tespit edilmiştir. Bu sonuç güdülenmeme düzeyi yüksek olan sporcu öğrencilerin, başarı kazanmak adına saldırgan davranışlara başvurabileceğine yorumlanabilir. Ayrıca, sportif aktiviteden ne beklediğini bilmeyen insanların, kazanmak yada kaybetmenin herşey olduğuna inanabilir. Asıl görülmesi gereken kısmın kazanmak ya da kaybetmek kavramının üzerinde olduğunu idrak edemeyebilir. Bunun sonucunda “nihai amaç” olarak gördüğü başarıyı yakalayabilmek için her türlü saldırgan davranışlara başvurabilir.

Güdülenmeme ile atılganlık ve içsel güdülenme arasında negatif ilişki bulunmuştur (p<0.05). Bu durum, öğrenilmiş çaresizlik kavramıyla benzer görülen güdülenmeme kavramı ile sosyal hayatta arzu edilen bir yetenek olan atılganlık ve yapılan işten içsel bir haz duyma şeklinde isimlendirilen içsel güdülenme kavramının birbirlerine tezatlık oluşturduğu şeklinde yorumlanabilir. Ayrıca bu sonuç, sportif aktiviteye içsel olarak güdülenen kimselerin, başarı için zarar verme gayesiyle hareket emesinin zor olduğuna kanıt olarak gösterilebilir.

Sonuç olarak okullararası spor müsabakalarında sürekli gündem oluşturan saldırgan davranışların, güdüsel yönelimi dışsal güdülenme ve güdülenmeme olan sporcu öğrenciler tarafından sergilendiği tespit edilmiştir.

5.2. Öneriler

Lise düzeyinde öğrenim gören ve okullararası spor müsabakalarına katılan sporcu öğrencilerin güdülenme saldırganlık düzeylerinin incelenmesi adlı çalışmanın önerileri şu şekildedir:

1) Kullanılan ölçekler farklı evrene ya da daha geniş bir topluluğa uygulanabilir. 2) Kullanılan ölçekler farklı yaş gruplarına uygulanabilir.

3) Çalışma kapsamında cevap aranan değişkenler çoğaltılabilir. 4) Benzer çalışma milli düzeyde spor yapan öğrencilerle yapılabili

KAYNAKÇA

Acet, M. (2006). Sporda saldırganlık ve şiddet. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.

Açıkgöz Ün, K. (2012). Etkili öğrenme ve öğretme. (6. Baskı). İstanbul: Biliş Yayıncılık.

Ada, N. E. (2011). Beden eğitimi derslerinde güdüsel iklim ve güdülenmenin optimal performans duygu durumu üzerindeki etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.

Ada, E. N. D., Çelik, A., Çetinalp, Z. K. (2010). Master atletlerin fiziksel performans düzeylerinin spora katılım güdüleri üzerindeki etkisi, 11. Uluslararası Spor Bilimleri Kongresi, Antalya.

Ağlamaz, T. (2006). Lise örgencilerinin saldırganlık puanlarının kendini açma davranışı, okul türü, cinsiyet, sınıf düzeyi, anne- babanın öğrenim düzeyi ve ailenin aylık gelir düzeyi açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.

Danışman, İ. H. A. (2011). Bireysel ve takım sporları yapan öğrencilerin güdüsel yönelimlerinin kaygı düzeylerine etkilerinin araştırılması.Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara

Akyıldız, H. (1993, 16-18 Aralık). Spor izleyicisindeki saldırganlığın nedeni olarak aşırı kalabalık ve tanınmazlık. Eğitim Kurumlarında Beden Eğitimi ve Spor II. Ulusal Sempozyumu, Manisa.

Alderman R. B. and Wood N.L. (1978). An analysis of incentive motivation in young Canadian athletes, Canadian Journal of Sport Sciences, 2(1), 35–53.

Allen, T. J., Dougherty, D. M., Rhoades, H. and Cherek, D.R. (1996). A study of maleand female aggressive responding under conditions providing an escaperesponse. The Psychological Record, 46 (4), 651-665.

Altıntaş, A. (2010). Sporcuların hedef yönelimleri, algılanan güdüsel iklimleri vealgılanan fiziksel yeterliklerinin cinsiyete ve deneyim düzeyine göre karşılaştırılması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Arık, A. (1996). Motivasyon ve heyecana giriş. İstanbul: Çantay Kitabevi.

Arslan, C., Hamarta, E., Arslan, E. ve Saygın, Y. (2010). Ergenlerde saldırganlık ve kişilerarası problem çözmenin incelenmesi. İlköğretim Online, 9(1), 379-388.

Asma, M. (2008). Okullararası karşılaşmalara katılan sporcu öğrencilerin saldırganlık algılarının sosyal-bilişsel öğrenme kuramı açısından incelenmesi -ankara ili örneği-.Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Atkinson, R.L., Atkinson, R.C., Smith, E.E. and Bem, D.J. (2000). Introduction topsychology. (Thirteenth Edition). San Diego: Harcourt Brace Jovanovich.

Bacanlı, H. (2006). Gelişim ve öğrenme. (7. Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.

Balcıoğlu, İ. (2003). Sporun sosyolojisi ve psikolojisi. İstanbul: Bilge Yayıncılık.

Bandura, A. (1994). Self-efficacy. In V. S. Ramachaudran (Ed.), Encyclopedia of human behavior , 4, 71-81, New York: Academic Press.

Bandura, A. (1997). Exercise of personal and collective efficacy in changing societies. In Albert Bandura (Ed.), Self-Efficacy in Changing Societies, 1-46, Cambridge:Cambridge University Press.

Başaran, İ. E. (1990). Eğitim psikolojisi. Ankara: Kadıoğlu Matbaası.

Başaran, İ. E. (2005). Eğitim psikolojisi gelişim, öğrenme ve ortam. (6. Basım). Ankara:Nobel Yayın Dağıtım.

Başaran, C. (2008). Çeşitli tür liselerde öğrenim gören öğrencilerin saldırganlık düzeylerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.

Baumann, S. (1998). Uygulamalı spor psikolojisi (çev: H. C. İkizler, A. Ö. Özcan),İstanbul: Alfa Basım ve Yayınevi. (Eserin orjinali 1994’de yayımlandı).

Bayar, P. (1997, 7-8 Haziran). Sporda Psiko-Sosyal Alanlar Seminer Kitabı, Ankara.

Baysal, A. C. ve Tekarslan, E. (2004). Davranış bilimleri. (Genişletilmiş Baskı). İstanbul: Avcıol Basım Yayın.

Berkowitz, L. (1993). Aggression. New York: Mcgraw-Hill.

Beygü İsen, G. (1995). Saldırganlık kuramları ve basında cinayet haberleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Body. J. ve Adams. J. (2003). Motivation, Mount holyoke college.

http://www.mtholyoke.edu/offices/dcoll/studyskills/motivation.shtml

Binbaşıoğlu, C. (1988). Eğitime giriş. Ankara: Binbasıoglu Yayınevi.

Budak, S. (2003). Psikoloji sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.

Cengiz, R. (2004). Futbol antrenörlerinin saldırganlık türleri ve şiddet olaylarına bakış açıları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Clifford, T. M. (1998). Psikolojiye giriş (çev. H. Arıcı, O. Aydın ve diğ.), (12. Baskı). Ankara: Meteksan Yayınları. (Eserin orjinali 1988’de yayımlandı).

Cüceloğlu, D. (2000). İnsan ve davranşı: Psikolojinin temel kavramları. (7. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.

Çiftci, M. B., Özbek, O. (2010). Lisanslı sporcuların spora güdülenmeye ilişkin görüşleri, 11. Uluslararası Spor Bilimleri Kongresi, Antalya.

Çimen, Ü. (1998). Türk futbol seyircilerinde saldırganlık ve nedenleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Çobanoğlu, M. G. (1993). Sporda saldırganlık olgusu ve bu olgunun sportif performans üzerine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.

Deci, E. L. and Ryan, R. M. (1985). Intrinsic Motivation and Selfdetermination in Human Behavior. New York: Plenum Press.

Derman, O. (2008). Ergenlerde Psikososyal Gelişim. Adolesan Sağlığı II, Sempozyum, Dizisi No: 63 Mart, 19-21.

Dervent, F. (2007). Lise öğrencilerinin saldırganlık düzeyleri ve sportif aktivitelere katılımla ilişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Dilekmen, M. ve Ada, Ş. (2005). Öğrenmede güdülenme. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11.

Doğan, B. (2007). Spor sosyolojisi ve uygulamalı spor sosyolojisine giriş. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.

Doğan, O. (2005). Spor psikolojisi. Adana: Nobel Kitapevi.

Efilti, E. (2006). Orta öğretim kurumlarında okuyan öğrencilerin saldırganlık, denetim odağı ve kişilik özelliklerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

Eroğlu, S. E. (2009b). Saldırganlık davranışının boyutları ve ilişkili olduğu faktörler: lise ve üniversite öğrencileri üzerine karşılaştırmalı bir çalışma. Yayımlanmamış Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

Erdem, M. (2008). Amerikan futbolu sporcularında sporda güdülenme ölçeğinin geliştirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Erden, M. ve Akman, Y. (2011). Eğitim psikolojisi (gelişim-öğrenme-öğretme). (16. Baskı). Ankara: Arkadaş Yayınevi.

Erdoğdu, Y. (2010, 11-13 Kasım). Öğrencilerin saldırganlık eğilimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmeleri. International Conference on New Trends in Education and Their Implications.

Eren, E. (1998). Örgütsel davranış ve örgüt psikolojisi. (5. Baskı). İstanbul: Beta Yayınları.

Erkal, M. (1982). Sosyolojik açıdan spor. İstanbul: Filiz Kitabevi.

Erşan, E. E., Doğan S. ve Doğan O. (2009). Beden eğitimi ve spor yüksekokulu öğrencilerinin saldırganlık düzeylerinin sosyodemografik açıdan değerlendirilmesi. Cumhuriyet Tıp Dergisi, 31: 231-238.

Fidan, F. (1996). Akademik hayatta motivasyon unsurları: Sakarya üniversitesinde bir alan araştırması, Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 4, Manisa.

Fidan, N. (2012). Okulda öğrenme ve öğretme. (3. Baskı). Ankara: Pegem Yayıncılık.

Finn, K.V. and Frone, M.R. (2003). Predictors of aggression at school: the effect of school related alcohol use. national association of secondary school principals. NASSPBulletin, 87 (636), 38-54.

Fiske, S. T. and Taylor, S. E. (1985). Social cognition. (Second Edition). New York:McGraw Hill.

Fişek, K. (1983). Devlet politikası ve toplumsal yapıyla ilişkileri açısından spor yönetimi. A.Ü. Sosyal Bilimler Fakültesi Yayınları, 515, Ankara.

Freedman, L., Sears, D. O. and Carlsmith, J.M. (2007). Sosyal psikoloji (çev. A. Dönmez), Ankara: İmge kitabevi.

Freud, S. (1998). Kitle psikolojisi (çev. K. Şipal). İstanbul: Cem Yayınevi.

Fromm, E. (1993). İnsandaki yıkıcılığın kökenleri (çev. P. Alpagut), İstanbul: Payer Yayınları. (Eserin orjinali 1973’de yayımlandı).

Gazioğlu, E. İ. (2010). Usulca söylersen duyarım, bağırırsan duymam. Gelişim, 26, 1- 11.

Gill D. L, Gross J. B, Huddlestone S. (1983). Participation motivation in youth sports. International Journal of Sport Psycholog, 14, 1-14.

Gümüşdağ, H. (2004). Profesyonel futbolda fauller ve saldırganlık teorileri bakımından değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Hasta, D. Ve Güler, E. M. (2013). Saldırganlık: Kişilerarası İlişki Tarzları Ve Empati Açısından Bir İnceleme. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1).

Humpreys T. (1998). Aile, terk etmemiz gereken sevgili. İstanbul: Yeni Çizgi.

İkizler, H. C. ve Karagözoğlu, C. (1999). Sporda başarının psikolojisi, (3. Baskı). İstanbul: Alfa Basın Yayım Dağıtım.

Kağıtçıbaşı, Ç. (2013). Yeni insan ve insanlar: Sosyal psikolojiye giriş. (14. Baskı). İstanbul: Evrim Yayınevi.

Karasar, N. (2006). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayın.

Kazak, Z. F. (2001). Elit sporcuların güdüsel yönelimleri; Voleybolcular üzerinde bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Mersin.

Kazak, Z. F. (2004). Sporda güdülenme ölçeğinin Türk sporcuları için güvenirlik ve geçerlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 15(4), 191- 206.

Kelecioğlu, H. (1992). Güdülenme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7, 175-181.

Kesen, N. F., Deniz, M. E. ve Durmuşoğlu, N. (2007). Ergenlerde saldırganlık ve öfke düzeyleri arasındaki ilişki: Yetiştirme yurtları üzerinde bir araştırma. S. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 353-364.

Keskin, S. P. (2010). Çocuklarla doğru iletişim. İstanbul: Boyut Yayın Grubu.

Kılcıgil, E. (1998). Sosyal çevre-spor ilişkileri. Ankara: Bağırgan Yayınevi.

Kırımoğlu, H., Kepoğlu, A., Dereceli, Ç., Parlak, N. ve Tozoğlu, E., (2009). İlköğretim 2. kademe öğrencilerinin atılganlık düzeylerinin spora katılmaları bakımından incelenmesi. Ergen Günleri Kongresi, 11(1), 7-15.

Kiper, İ. (1984). Saldırganlık türlerinin çeşitleri ekonomik, sosyal ve akademik değişkenlerle ilişkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.

Koçel, T. (2003). İşletme yöneticiliği. İstanbul: Beta Yayınları.

Konter, E. (2000). Sporda motivasyon. İzmir: Saray Tıp Kitapevleri.

Koruç, Z. ve Kocaekşi, S. (2012). Başarılı ve başarısız hentbol takımlarının grup sargınlığı, kaygı, güdülenme ve yeterlik düzeylerinin karşılaştırılması. Hacettepe Spor Bilimleri Dergisi, 23(3), 129-143.

Köknel, Ö. (2000). Bireysel ve toplumsal şiddet. (1. Baskı). İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.

Köroğlu E. (2002). Atılganlık nedir? Ankara: HYB Yayıncılık

Krug, E., Linda, G., Dahlberg, L., James A., Mercy, Anthony B. Z. and Rafael L. (2002). World report on violence and health, Ceneva: World Health