Bu çalışmada, gelişen teknoloji ve küreselleşen ekonomik dünyada rekabet üstünlüğü elde etmek isteyen firmalar için önemli bir yere sahip olan performans ölçüm sistemlerinin tekstil sektöründe uygulanması amacına yönelik çalışmalar yapılmıştır. Bu amaçla, Denizli’de faaliyet gösteren bir tekstil işletmesinden destek alınmıştır. Tez çalışmasında literatürde bulunan performans ölçüm sistemleri incelenerek, bu sistemlerde bulunması gereken bileşenler ve uygulama yöntemleri analiz edilmiştir. Çalışma tekstil sektöründe uygulanacak çok boyutlu performans ölçüm sistemleri ile sınırlandırılmıştır. Diğer sektörler ve insan kaynaklarının konusu olan bireysel performans değerlendirme faaliyetleri çalışmanın dışında bırakılmıştır.
Çalışmada; literatür analizi, odak grup toplantıları ve AHP yöntemleri kullanılmıştır. Performans ölçüm sistemi; literatürde bulunan temel akış ve paydaş firmanın ihtiyaçlarına göre geliştirilmiştir. Firmanın kritik süreçleri belirlenerek analiz edilmiş sonrasında kritik süreçlerin yürüttüğü faaliyetler ve literatür çalışmaları dikkate alınarak performans boyutları ve APG’ler belirlenmiştir.
Kritik süreç, boyut ve APG’lerin performans ölçüm sistemindeki ağırlıkları AHP yöntemi ile SuperDecisions 2.8.0 yazılımı kullanılarak belirlenmiştir. Tutarlılık analizleri dikkat edilerek elde edilen ağırlıkların sonucunda bünyesinde dokuma, boyahane, havlu konfeksiyon, satın alma ve pazarlama süreçlerini bulunduran tekstil işletmeleri için çok boyutlu bir performans ölçüm sistemi geliştirilmiştir.
Önerilen performans ölçüm sistemi, firma performansının sayısal olarak görünür kılınması için gerekli veri sistematiğini ortaya koymuştur. Performans ölçüm sistemi ile firma stratejik amaçlarına ulaşabilmek için kritik süreçlerini farklı boyutlarda değerlendirerek performansları sayısal olarak görünür hale getirmiştir. Firmaya özgü olarak geliştirilen sistemin sayısallaştırılması için yazılım desteği alınarak APG, boyut ve süreç puanı hesaplamaları mobil uygulama aracılığı ile görünür kılınmıştır. Tez çalışması mobil uygulama ile izlenen performansın bütünsel olarak değerlendirilmesinde gerekli verilerin akışını sağlamıştır. Bir kritik süreç için yapılan pilot uygulamada süreç performansı, boyutlar bazında incelenmiş ve detay analizleri APG hesaplamaları ile gerçekleştirilmiştir. Bu analizler üst yöneticilere ve süreç sahiplerine bir karar destek sistemi sağlayarak stratejik amaçlara ulaşabilmek ve
91
firma başarısını artırabilmek amacı izlenmesi gereken yol haritasını hiyerarşik şekilde sunmaktadır.
Geliştirilen performans ölçüm sisteminde firmaya özgü boyut ve göstergeler belirlenmiş olsa da belirlenen sistematik diğer firmalar için de uygulanabilir düzeydedir. Uygulayıcıların aynı yaklaşımda, kendi dinamikleri ile uyumlu boyut ve göstergeleri belirleyerek ağırlıkları tanımlanmış bir performans ölçüm sistemi kurmaları bu çalışmada elde edilen faydalara ulaşmalarını sağlayacaktır.
Performans ölçüm sistemi geliştirme sürecinde uygulayıcı firmalar öncelikle tüm süreçlerini kapsamayacaksa kritik süreçleri belirlemelidirler. Sonraki aşama bu kritik süreçler için literatürde de birçok performans ölçüm sisteminde yer alan performans boyutlarının belirlenmesi aşamasıdır. Boyutlar firmanın stratejik amaçları doğrultusunda ve literatür analizleri ile firmaya özgü olarak belirlendikten sonra bu boyutların altındaki APG’leri belirleme süreci bulunmaktadır. Uygulayıcı firmanın veri toplama sistematiği ve kullanılan veri toplama araçlarına göre kritik sürecin boyutunu temsil edecek APG’ler belirlenmelidir. Bu aşamanın tamamlanması ile çok boyutlu performans ölçüm sistemlerinde bulunan süreç, boyut ve gösterge bileşenleri belirlenmiş olacaktır. Son süreç performans ölçüm sistemindeki bu bileşenlerin ağırlıklarının belirlenmesi sürecidir. Sistemde birden fazla süreç, boyut ve gösterge bulunması ve sistemin bütünselliğinden dolayı ağırlık belirleme işleminin çok kriterli karar verme yöntemleri ile gerçekleştirilmesi daha etkili bir sonuca ulaşmayı sağlamaktadır. Ağırlıkların da belirlenmesi ile uygulayıcılar kendilerine özgü çok boyutlu performans ölçüm sistemini belirlemiş olacaklardır.
Performans ölçüm sistemlerinin doğru çalışabilmesi ve kullanıcıların güveninin sağlanabilmesi için pilot uygulama aşamasında veri doğruluğu ciddi önem arz etmektedir. Pilot uygulama çalışmasında sürece ait APG analizleri gerçekleştirilirken verilerin toplanması ve veri doğruluğu konusunda çalışmaların yürütülmesi gerekmiştir. APG’leri oluşturan verilerin toplanacağı noktalar belirlenmiş ve ERP sisteminde yer almayan veriler için yeni veri giriş ara yüzleri oluşturulmuştur. Bu arayüzlere kullanıcıların zamanında ve doğru verileri girmelerini sağlamak pilot uygulama sürecinde yaşanan en ciddi zorluktur. Bu zorluğu aşmak için paydaş firma önerilen performans ölçüm sisteminin uygulamasını yazılım ekibi ile geliştirilen ERP entegrasyonu bulunan mobil uygulama ile gerçekleştirmektedir. Performans ölçüm
92
sistemlerinde verileri olabildiğince insan bağımsız olarak yapay zeka uygulamaları ile elde edilebilmesi ve oluşturulan yeni ara yüzlerin ERP ile entegrasyonunun sağlanması aşamalarında yazılım ekibinin desteğinin alınması ölçüm sisteminin başarısını yüksek oranda etkilemektedir. Uygulayıcı firmaların ERP yatırımlarını zamanında gerçekleştirmeleri, yapay zeka çalışmalarına önem vermeleri ve veri toplamada gerekli teknolojik yatırım ve faaliyetleri yürütmeleri performans ölçüm sistemlerinin etkinliği için önerilmektedir. Ayrıca uygulayıcıların bu gibi zorlukları yönetebilmek için çalışma öncesinde risk analizinde faydalanmalarının performans ölçüm sisteminin başarı ile uygulanmasında önemli bir rol oynayacağı düşünülmektedir.
Performans ölçüm sisteminde bulunan boyut veya APG’lerin birbirleri ile ilişkili olması durumunda uygulayıcı firmaların ağırlıkları belirlemek için farklı çok kriterli karar verme yöntemlerini kullanmaları mümkündür. DEMATEL (The Decision Making Trial and Evaluation Laboratory) yöntemi karar problemindeki kriterlerin nedensellik ilişkisini kurduğu ve kriterler arasındaki ilişkiyi belirlediği için kritik süreç, performans boyutu ve APG’ler arasında ilişki olup olmadığının analiz edilmesinde kullanılabilir. İlişkilerin düzeyine göre karar vericiler Analitik Serim Süreci (ANP) ile de göstergelerin önem düzeyini belirlemek tercihinde bulunabilir.
Sonuç olarak tezde önerilen yenilikçi bakış açıları barındıran performans ölçüm sisteminin, başta tekstil sektörü olmak üzere diğer üretim sektörlerinde yapılacak diğer araştırma ve uygulama çalışmalarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir
93