HDS’ME BAĞLI OLARAK PAKET TURLARIN TERCİH EDİLME NEDENLERİ;
5. SONUÇ VE ÖNERİLER
Turizme dayalı ekonomiye sahip tüm dünyada ve özellikle AB ülkelerinde yaygın olarak uygulanmakta olan Turizm Sektöründeki HDS’ yaygın olarak uygulanmaktadır. Genellikle sahil yöresi işletmeler olarak adlandırılan işletmeler tarafından rağbet gören sistem Akdeniz ve Güney Ege bölgelerindeki işletmeler tarafından tercih edilmektedir. Şehir otelciliği uygulamakta olan ve İstanbul Ankara vb. büyük illerde faaliyet gösteren işletmeler HDS’den nispeten daha uzak çalışmaktadırlar. Türkiye’de turizm eğitimi orta öğretim seviyesinde Milli Eğitim Bakanlığına bağlı faaliyet gösteren Otelcilik ve Turizm Meslek Liselerinde verilmektedir. Diğer meslek liselerinden daha farklı bir beceri eğitimi yapılan liseler, öğrencilerini 6 ay gibi uzun bir süre kesintisiz sektöre beceri eğitimine göndererek eğitim almakta olan öğrencilerin tam anlamı ile sektörde yetişmelerine olanak sağlamaktadırlar. Bu uygulama okulların olduğu kadar sektörün talep ve özelliklerine de bağlı oluşmuştur.
Öğrencileri uzun süre sektörde pratik eğitim yapan otelcilik ve turizm meslek lisesi öğretmenlerinin hem öğrencilerini bu eğitimlerde denetleyerek rehberlik yapmaları, hem de okullarının bünyelerinde bulunan atölye ve uygulama otelleri nedeni ile sektörden kopmadan yenilik ve gelişmeleri takip etme zorunluluğunu doğurmuştur.
Tüm unsurların bir araya getirilerek yapılan Turizm Sektöründe uygulanan HDS orta öğretim düzeyinde otelcilik ve turizm eğitimine etkisi çalışmasında;
Otelcilik ve Turizm Meslek Liselerinde görev yapan meslek dersi öğretmeni veya branşı meslek dersi olmasına karşı bu okullarda idarecilik yapan eğitimcilerin genellikle orta yaş seviyesinde oldukları, büyük çoğunluğunun lisans mezunu olmasının yanı sıra otelcilik ve turizm meslek lisesinde çalışma süresi bakımından tecrübe sahibi oldukları anlaşılmıştır. Eğitimcilerin büyük çoğunluğunun sektöre yönelik tecrübelerinin olduğu, yine bu tecrübenin yoğunluk olarak yiyecek içecek alanına yönelik gerçekleşmiş olduğu anlaşılmıştır. Bunda son üç yıl içerisinde bu okulların bağlı olduğu Genel Müdürlüğün (Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğü) öğretmenlere yönelik sektörde işbaşı eğitimlerinin büyük katkısı bulunmaktadır. Eğitimcilerin verdikleri cevaplarla özellikle 2004 yılından itibaren yaygınlaşan dış kaynaklı projeler sayesinde alanlarına yönelik yurtdışı tecrübesi kazandıkları ve bu tecrübenin ağırlıklı olarak AB ülkeleri ve sektörlerine yönelik olduğu görülmektedir.
Eğitimcilere HDS ve eğitime yansımaları üzerine düşüncelerinden; Sistemin çerçeve öğretim programlarına etkisinin olumsuz olduğu görülmektedir (Tablo 15). Sistemin gereksinimleri arasında çalışanların yeterlilikleri ve teorik bilgilerinden ziyade müşteri memnuniyeti ve işletme karlılığının ön planda olması, dolayısı ile çalışan eğitimine ile kalitesinin bu değerlere yansımamasından kaynaklanabilir.
HDS öğrenci başarısına ve motivasyonu ve ileriye dönük akademik tercihlerine etkisini araştırmaya katılan eğitimciler olumsuz olarak değerlendirmektedirler. Bu durum uygulanan sistemin insan kaynaklarına yeterince önem vermemesinden kaynaklanabilir. Eğitimcilerin kendi mesleki motivasyonuna etkisi ile çalışma verimliliğine HDS’in etkisini olumsuz olarak görülmektedir (Tablo 15). Sektörde sistem gereği yetişmiş personele duyulan gereksim ve bu personelin donanımından kaynaklana eksiklikler eğitimcilerin öğrencilerini yetişilmede motivasyona yansımasında bu durum ise verimliliğin düşmesine neden olabilir.
Araştırmaya katılan eğitimciler öğrencilerin yaz dönemi yaptıkları beceri eğitiminin içeriğini HDS yaptıkları staj uygulamasının karşılayıp karşılamadığı yönündeki düşünceleri ile okulda alınan teorik eğitimin beceri eğitimine dönüştürülmesine bu sistemin katkısını olumsuz ifade etmişlerdir. Ayrıca beceri eğitimi ya da okuldaki teorik eğitim esnasında atölye ve uygulama otellerindeki öğrencilerin ürettiği mal ve hizmet kalitesine etkisini de olumsuz olarak değerlendirmişlerdir. Tablo 15’de görüldüğü üzere eğitimcilerin ortalamaları HDS ye bakış açısından düşüktür.
Öğrencilerin İlköğretimden sonra Otelcilik ve Turizm meslek Liselerini seçme tercihlerine sektörde uygulanan HDS’in etkisi eğitimciler tarafından olumsuz bir etki olduğu saplanmıştır (Tablo 34). Yani uygulanan bu sistem otelcilik ve turizm meslek lisesini tercih edecek öğrencilerin belli bir süre eğitin alıp, çalıştıktan sonra diğer mesleki eğitime veya genel eğitime yönlenmelerine neden olduğu şeklindedir.
Eğitimciler tarafından sektöre yönelik yapılan değerlendirmede ise, işletmelerin ürettiği mal ve hizmetlerin kalitesine sistemin etkisi, sektördeki işletmelerin okullarda verilen eğitime verdikleri öneme ilişkin etki ve HDS’in sektörde uygulanmaya devam edilmesi hakkındaki görüşleri olumsuz olmasının yanında sistemin sektörü geliştirmediği yönündeki görüşleri araştırmada ağırlıklı olarak vurgulanmıştır (Tablo 34).
Ancak araştırmaya katılan eğitimciler, öğrencilerin okudukları alanı seçme nedenine sistemin etkisini ile alanlarına yönelik çalışma isteklerine etkiyi, uygulanan öğretim programlarına etkisini, sektörsel olarak müşteri profiline etkisini, işletmelerin kendi içlerinde personeline verdiği hizmet içi eğitimlerin niteliğine ve önemine etkisinin olumlu olduğunu belirtmişlerdir. Bu görüşlerinde en büyük etkinin öğrenci fikir ve düşüncelerine yönelik verdikleri cevaplardan kaynaklandığı düşünülmektedir.
Sektörün değerlendirmesinde eğitimciler arsında sektörde deneyim yaşayıp yaşamama bakımına göre algı farklılaşmasının olduğu tespit edilmiştir. (Tablo 23). Eğitimciler tarafından HDS eğitim-sektör ilişkisi açısından ele alındığında sistemin tüm yönleri ve uygulamaları ile değerlendirmesi olumsuz yöndedir. Bunun nedeninin sektörü ve uygulamaları birebir uygulayarak gören eğitimcinin sitem hakkında oluşan düşünce farklılığıdır.
Araştırmaya katılan öğrenci örnekleminden elde edilen sonuçlarda;
Öğrencilerin çoğunluğunun erkek olması bu sektör çalışanlarının cinsiyet dağılımına ışık tutmakla beraber, genellikle yaş seviyesi 17–19 yaş aralığında değişim göstermektedir. Meslek lisesi öğrencileri için uygun dağılım olduğu yaş değişkeninin yanı sıra araştırmaya katılanların araştırmaya dâhil edilen 11 ve 12. sınıflara aşağı yukarı eşit dağılımının olduğu söylenebilir. Öğrencilerin çoğunluğunun yiyecek içecek alanına yönelik olması sistemin daha iyi analiz edilmesine katkı sağlamıştır.
Otelcilik ve turizm meslek liselerinde okuyan öğrencilerin çoğunluğunun yurtdışı mesleki tecrübesi yaşamadığı, bunun yanı sıra çoğunluğun ileride aldıkları eğitimi sonucu mesleklerini devam ettireceği, ettirmek istemeyenlerin çalışma yoğunluğu ve mesleği sevmemelerinden dolayı ileriye dönük meslek değiştirecekleri sonuçlarına varılmıştır. Öğrencilerin ¾ ü gibi oranda üniversiteyi öncelikli olarak gelecekte seçecek olmaları sektörün insan kaynakları ihtiyacı ile ters orantılıdır. Tüm sektörlerde olduğu gibi turizm sektöründe de yönetici pozisyonunda iş gücü ihtiyacından ziyade oransal olarak ara kademe personele daha fazla ihtiyacı vardır.
Öğrencilerin cinsiyet, yaş ve alan dağılımına göre algı farklılaşması olmazken dal ve sınıf seviyesi olarak algı farklılaşması söz konusudur. Sınıf seviyesinde ilk veya ikinci defa yapılan staj bunda etken olarak görülürken dal farklılaşmasının anlamlı bir nedeni bulunmamaktadır (Tablo 35-38).
Eğitimcilerde olduğu gibi öğrencilerin yurtdışı tecrübeleri HDS bakış açısında değişime neden olmaktadır. Sistem öğrencilerin ileride sektörde çalışmaya devam edip etmeme konusundaki kararlarına da etki etmektedir (Tablo 41).
Genel olarak öğrenciler arasında sistemin değerlendirmesinde sistemin kendi eğitimlerine olumlu etkisi şeklinde yorumları göze çarparken; sistemin etkisi hakkında yöneltilen sorulara daha olumsuz cevaplar alınmıştır.
Her iki araştırma bir arada düşünüldüğünde turizm sektöründe uygulanan HDS’ turizm eğitimine etkisi bakımından eğitimciler tarafından olumsuz düşünülmektedir. Ancak öğrenciler bu düşünceye tam olarak katılmamakla beraber eğitimcilerinin sistem hakkındaki olumsuzluklarının farkında olduklarını ortaya koymuşlardır. Karşılıklı olarak öğretmen ve idarecilerde öğrencilerin sistemden çokta memnuniyetsizlik yaşamadıklarını belirtmişlerdir (Tablo 34).
HDS’nin eğitime etkisinin eğitimciler açısından olumsuz düşünülmesinin altındaki temel neden mesleki eğitimde temel unsurun insan faktörü olmasıdır. Hizmet sektöründe insan kaynaklarına dayanan kalite anlayışı HDS’de ürün ve karlılığın ön planda tutulması nedeni ile önem düzeyini kaybetmiştir. Eğitiminde bir anlamda hizmet sektörü olduğu tezinden yola çıkarak eğitimcilerin kalite konusunda yeterliğe dayanan kalifiye personel yetiştirememe tereddütleri sistem hakkında olumsuz öngörülerinin oluşmasına neden olmuştur. Ancak bu olumsuz düşünceye sistemin içerisinde birebir çalışan ve bulunan öğrenciler aynı oranda katılmamaktadırlar. Öğrenciler açısından gelecekleri ve kazançları yeterliliklerinden daha önemli olduğundan kısa zamanda çok gayret sarf etmeden meslek elemanı olma düşüncesi ağır basmaktadır. HDS’in bu düşünceye yatkın bir yapısının olması bu yönde öğrencileri motive etmektedir. Ancak öğrencilerin eğitimcilerinin gözündeki yeterliliğe dayalı kalifiye bir personel olarak sektörde yer almayacakları kaygısı da göz ardı edilmemektedir.
Öneriler;
Bu çıktılar ışığında her yönü ile farklı özellikleri olan Turizm sektörünün eğitim boyutunun da farklı ele alınıp değerlendirilmesi gerekmektedir.
Otelcilik ve turizm meslek liselerinin programlarının sıklıkla güncellenmesinin yanı sıra eğitimcilerinde sektörde öğrenciler gibi beceri eğitimi yapmalarının; uygulanan sistemin algılanmasında yararlı olacağı;
Meslek dersi öğretmenlerinin sektörün yoğun olduğu dönemlerde meslek anlamda tecrübe kazanma ve bilgi görgülerini arttırmaya yönelik işletmelerde çalışma fırsatının yaratılması ve bunun önündeki yasal düzenlemelerin kaldırılmasının gerektiği; Sektörün tüm aktörler tarafından algılanması ile; sektör ile eğitimin yakınlaşmasına katkı sağlarken, yetiştirilen öğrenciler ile eğitmenler arasındaki görüş farklılıklarını da ortadan kaldırmasına katkı sağlayacağı;
Sektöre ve alana ilişkin programların devamlı revize edilmesi ile meslek dersi öğretmenlerinin alan ve programlarla ilişkisinin arttırılmasının; bu revize çalışmalarına geniş ve tüm tarafların katılımı ve onayı ile yapılmasının yararlı olacağı;
Turizm Sektöründe bir fiil çalışan turizmcilerin eğitimin içerisinde aktif katılımının sağlanmasının eğitime ivme kazandıracağı;
Özellikle mesleki eğitime bire bir sektörün destek vererek eğitim strateji ve planlarını yönlendiren ana unsur olması gerektiği;
Uygulama eğitimlerinin özellikle sektörde yer alan işletmelerde birebir eğitimciler refakatinde yapılması gerektiği;
Okul-Sektör, Öğretmen-Sektör işbirliği çalışmalarının arttırılmasının faydalı olacağı;
KAYNAKÇA
ARIMAN, F. E. (1996). Avrupa Topluluğunda Eğitim Kavramı, Ortak Mesleki Eğitim
Politikası ve ilgili programlar. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Avrupa Topluluğu Enstitüsü İstanbul, s:15.
AĞAOĞLU, O. K. (1991). Türkiye’de Turizm Eğitimi Ve Etkinliği, Ankara, Milli
Prodüktivite Merkezi Yayınları, s:15.
ALKAN, C., DOĞAN, H. ve SEZGİN, İ. (1998). Mesleki ve Teknik Eğitimin
Esasları, Alkım Yayınları, İstanbul, s:11
(1994). Mesleki ve teknik eğitimin esasları, Gazi Üniversitesi, İletişim Fakültesi Basımevi, Ankara.
AKTAŞ, A. (1992). Turizmde okul-sektör işbirliği ve sorunlar, Turizm Eğitimi
Konferans-Workshop. 9–11. Ankara, s:325-327
(1983) Turizm Pazarlamasında Aracı Kuruluşlar ve Sorunları, Bolu Yüksekokullar Dergisi, Sayı: 1, Temmuz-Ağustos.
AKTAŞ, Ahmet, ÖZDEMİR Bahattin, TARCAN, Ebru ve ATILGAN, Eda. (2002)
“Türkiye Genelinde Herşey Dâhil (All Inclusive) Uygulamasının Turistler, İşletme Yöneticileri Ve Yöre Esnafı Açısından Değerlendirilmesine Yönelik Bir Araştırma”, Akdeniz Üniversitesi Turizm İşletmeciliği Yüksek Okulu, Antalya, s:1-4,622.
ALP, T. (1992). Türkiye`de turizm eğitiminin yapısı, uygulanan politikalar ve
sonuçları, Turizm Bakanlığı Turizm Eğitimi Genel Müdürlüğü, Yorum Basım Yayın, Ankara, s.47.
BARAK, H. (2006) Turizm Sektöründe Uygulanan Herşey Dâhil Tatil Sisteminin
Bölgedeki İşletmeler Üzerindeki Etkisi Ve Bodrum Örneği, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, s:52.
BAŞARAN, İ.E. (1992). Eğitime giriş, Ankara, s:16.
BAHAR, O, KOZAK, M. (2005). Küreselleşme Sürecinde Uluslar arası Turizm ve
Rekabet Edebilirlik, Detay Yayıncılık, Ankara, s:3.
BAYER E. (1998). Türkiye meslek yüksekokulları turizm eğitimi kalitesinin
geliştirilmesinde sanal yöntemlerin rolü, Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 3, s:145.
BURKART, A. J., MEDLİK, S., (1989) Tourism: Past, Present and Future, Second
Edition, Heinemann Professional Publishing Ltd., Great Britain, Redwood, Burn Limited, s:11-19.
BULUÇ G. (1992). Turizm ve otel işletmeciliği eğitiminde stajın önemi, Turizm
Eğitimi Konferansı-Workshop 9–11. Ankara, s:365-368
ÇETİN, Ş. (2005). Öğrenci stajlarında yararlanılan dersler üzerine ampirik bir
araştırma; Mersin turizm işletmeciliği ve otelcilik yüksekokulu örneği, Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt:16, Sayı: 2, s: 154.
ÇEVİRGEN, Yrd.Doç. Dr. Aydın ÜNGÜREN Araş.Gör. Engin (2009) Yöre
Esnafının Her Şey Dahil Sistemine Yönelik Tutumları Akdeniz Üniversitesi, Alanya İşletme Fakültesi, Turizm İşletmeciliği Bölümü.
CLEWER, Ann, PACK Alan ve SNCLAİR, M. Theo. (1992) “Price Competitiveness
and Inclusive Tour Holidays in Europian Cities”, Choice And Demand In Tourism, 1. Edition, Mansell Publishing Limited, London, s:123-128.
ÇORBACI, A. K. (2004). Herşey Dahil (All Inclusive) Sisteminin Destinasyon
Bölgesine Olumlu ve Olumsuz Etkileri, Ekonomik ve Teknik Dergi Standard, Yıl: 43, Sayı: 511, Temmuz, s:51,52.
CHRISTOU, E. (1999). Hospitality Management Education in Greece: An Exploratory
Study, Tourism Management, Volume 20, Number 6, s:683-691
DUMAN, T. (2001). Avrupa Birligi Egitim Programları. Milli Eğitim Dergisi, Sayı:
149.
DOĞAN H. (1983). Mesleki ve teknik eğitimin temel ilkeleri ve gelişmesi, Mesleki ve
Teknik Eğitim Sempozyumu, 28–29 Nisan, 1983, der: Mehmet Külahçı, A.Ü Eğitim Bilimleri Fakültesi no:126, Ankara, s:33,74.
EHTİYAR R. ve ÜNGÜREN E. (2008). Lise ve üniversitede turizm eğitimi alan
öğrencilerin demografik değişkenlerinin umutsuzluk ve kaygı düzeylerine etkilerinin araştırılması, Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, Yıl: 2008 Sayı:2, Ankara, s:161.
EŞME, İ. (2007). Mesleki ve teknik eğitimin bugünkü durumu ve sorunlar, YÖK
Uluslararası Mesleki ve Teknik Eğitim Konferansı, Ankara, s:19.
ETGM, MEB Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü (2011), http://egitek.meb.gov.tr/
(erişim 03/02/2011).
FIRAT, Z. (1997). Anadolu otelcilik ve turizm meslek lisesi öğrencilerinin staj
faaliyetlerinin organizasyonu sektör beklentileri ve öğrencilerin tatmin düzeylerinin ölçülmesi, Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Ankara, s:19,47.
GÜLBAHAR, Mehmet Onur. (2002) Turizmde Herşey Dahil Tur Satış
Uygulamalarının Değerlendirilmesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, s: 99, 391- 405.
(2009) 1990’lardan Günümüze Türkiye’de Kitle Turizminin Gelişimi ve Alternatif Yönelimler, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.14, S.1, s:139-168
GÜRDAL, M. (2002). “Türkiye’de Mesleki Turizm Eğitiminin Yapısal Analizi,
Okullaşma Eğitiminin Kalitesi-Staj-İstihdam Sorunları ve Çözüm Önerileri”, Turizm Eğitimi Konferansı Workshop Turizm Bakanlığı Turizm Eğitim Genel Müdürlüğü, s: 391-400
GÜRKAN, T. A. (2002). “Herşey Dahil” (All Inclusive) Sistemin Türk Turizmi
Açısından İncelenmesi (Antalya-Kemer Örneği), Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Turizm İşletmeciliği Bilim Dalı, s: 52-53,59.
GÖÇEN, S (2009) Antalya Turizm Sektöründeki Değişimin Yeni Bilgi Dinamikleri
Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Antalya, s:18-20.
GÖKDENİZ, A., SEYMEN, O. A., BOLAT, T. (2000). Herşey Dahil Pansiyon
Türünün (All Inclusive) Turizm Sektöründeki İşletmeler Açısından Analizi ve Örnek Bir Uygulama, I. Ulusal Türkiye Turizm Sempozyumu Tebliğ Kitapçığı, 2-3 Kasım, İzmir, s:39,290.
HANÇER, M. ADAK, N. ve YÜKSEL, A. (2002). Turizm eğitiminde sektör-
üniversite işbirliği: yeni bir yaklaşım, Turizm Eğitimi Konferans- Workshop. Ankara: Turizm Eğitim Genel Müdürlüğü, s:401-405.
HACIOĞLU, Necdet. (1996). Seyahat Acenteciliği ve Tur Operatörlüğü, 4. Baskı,
Uludağ Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Yayını, Yayın No:33, Uludağ Üniversitesi Basımevi, Bursa, s:92-93.
(1992). “Balkan Ülkeleri Turizm Eğitimi Semineri”, İstanbul, s:3-5 (2000). Seyahat Acenteciliği ve Tur Operatörlüğü, Vipaş A.Ş, Bursa, 95
HEUNG, Vincent C. S., CHU, (2000) Reymond., “Important Factors Affecting Hong
Kong Consumers’ Choice of a Travel Agency for All-inclusive Package Tours”, Journal of Travel Research, Vol.39, Nr.1, Sage Publications Inc., California, s:53-55
JORGENSEN, Finn, SOLVOLL, Gisle., (1996). “Demand Models For Inclusive Tour
Charter:The Norwegian Case”, Tourism Management, Vol.17, Nr.1, Elsevier Science Ltd., Great Britain, s:19-24.
ISSA, J.J. ve C., JAYAWARDENA. (2003). “The All-Inclusive Concept in the
Caribbean”, International Journal of Contemporary Hospitality Management, 15(3), s:167-171.
İBİCİOĞLU, H., AVCI U., BOYLU Y. (2002). Turizm işletmelerinde insan kaynaklarının eğitiminde stratejik eğitim organizasyonlarının uygulanabilirliğine yönelik bir inceleme, Süleyman Demirel Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, Isparta, s:70.
İÇÖZ, Orhan. (2000) Seyahat Acenteleri ve Tur Operatörlüğü Yönetimi, 3. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, s:169-170.
KAPTAN, S. (1998). Bilimsel Araştırma ve İstatistik Teknikleri. (11.basım). Ankara:
Bilim Yayınları, s:14,24.
KAYA, Y. K. (1986). Eğitim Yönetimi Kuram ve Türkiye’deki Uygulama.
(4.basım).Ankara: Bilim Yayınları, s:11-12.
KÖFTEOĞLU F. ve KARABULUT E. (1997). 25. yılında TÜRSAB, Dünyada ve
Türkiye’de turizm ve seyahat acenteciliğinin gelişim tarihi, Turpress Yayınları, İstanbul, s:23.
KÜÇÜKTOPUZLU, F. (2002). Turizm eğitimi veren yüksekokulların staj
programlarında eşgüdüm sağlanması ve çözüm önerileri, Turizm Eğitimi Konferans- Workshop, 11–13 Aralık, Ankara, s:335-341.
Kültür ve Turizm Bakanlığı İstatistikleri
http://www.kultur.gov.tr/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF657B96 472CD892038020F3B0746F34B3 (Erişim:17.06.2010)
MISIRLI, İ., (2002). Seyahat Acenteciliği ve Tur Operatörlüğü, Detay Yayınları,
Şubat, Ankara, s:166.
MCINTOSH, Robert ve GOELDNER, Charles R., (1990) Tourism: Principles,
Practices, Philosophies, 6. Edition, John Wiley&Sons Inc., Canada, s:2,22-23.
MEGEP, Mesleki Eğitimin Güçlendirilmesi Projesi; 2002-2006,
www.megep.meb.gov.tr, 2010 (erişim : 15/11/2010)
MEB, Milli Eğitim Bakanlığı, www.meb.gov.tr, 2010 (erişim: 09/06/2010)
ÖRÜCÜ, E., AYDİLEK, H., BULUT, Z. A., (2004). Herşey Dahil (All Inclusive)
Sisteminin Ülke Turizmine ve İşletme Karlılığına Katkısı Konusunda Görüşler (Marmaris ve İçmeler Örneği), Atatürk Üniversitesi, İ.İ.B.F Dergisi, Cilt: 18, Sayı: 1-2, s:226
OLALI, H., TİMUR A. (1986), Turizmin Türk ekonomisindeki yeri, Ofis Matbaacılık,
İzmir, s:39.
ÖZTAŞ, K. (1995). Turizm eğitimi araştırması, turizm’de kalifiye eleman açığı ve
meslek yüksek okullarının etkinliğinin artırılması, Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, Eylül-Aralık 1995, Ankara, s:6-7.
ÖÇAL, H. (2008). Mesleki eğitim ve mesleki yönlendirme, bilim ve aklın aydınlığında
eğitim, 99, s: 12–19
ÖZEKİN, M. (2006). Turizmde rehberlik, konaklama ve seyahat hizmetleri modülü,
MEB MEGEP Yayınları, Ankara, s:8.
ÖNCÜER, M. (2006). Avrupa Birliği Eğitim Politikasında Mesleki Turizm Eğitimi
Yaklaşımı ve Türk Turizm Eğitimine Uygulanabilirliği, Doktora Tezi,Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, s:27-32.
PELİT, E, GÜÇER, E., (2006). Turizm alanında öğretmenlik eğitimi alan öğrencilerin
turizm işletmelerinde yaptıkları stajları değerlendirmeleri üzerine bir araştırma. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi. Yıl: 2006 Sayı: 1, s:140.
SEZGİN, O.M (2001). Genel Turizm ve Turizm Mevzuatı, Detay yayınları, Ankara,
s:3-4,135.
SATHIENDROKUMAR, Rojasundram, TISDELL, Clem., (1989) “Tourism and
The Economic Development of Maldives”, Annals of Tourism Research, Pergamon Pres Plc. And Jafar Jafari, USA, s:257-259.
ŞAHİN İ., OKAY Ş., ÖZDEMİR S. (2007). Türkiye’de mesleki teknik eğitimin durumu ve karşılaşılan sorunlar, Ulusal Teknik Eğitim Mühendislik ve Eğitim Bilimleri Genç Araştırmacılar Sempozyumu (UMES’07), Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli, s:1018.
ŞAHİN Ö. OKUMUŞ F. (2002). MEB-YÖK meslek yüksekokulları program geliştirme projesi çerçevesinde turizm ile ilgili ‘otel işletmeciliği’ ve ‘seyahat işletmeciliği’ programlarının uygulanmasında karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri, Turizm Eğitimi Konferansı, Ankara, s: 23
SEMİZ, Y., KUŞ, R. (2004). Osmanlı’da mesleki teknik eğitim (İstanbul sanayi
mektebi 1869–1930), SÜ Türkiyat Araştırmaları Dergisi, s:272.
SÜMBÜLOĞLU, K. VE SÜMBÜLOĞLU, V. (2000). Biyoistatistik. 9. Baskı,
Hatiboğlu Yayınları, Ankara.
TARCAN N. (2001). Mesleki ve teknik eğitim ve yeni düzenlemeler, TİSK işveren
Dergisi, Web: www.tisk.org.tr/isveren_sayfa.asp?yazi_id=359&id=21, (Erişim tarihi: 18.10.2009).
TAYFUN, A. (2001). “G.Ü. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi’nden Mezun Olan
Öğretmenlerin Fakülte Hakkındaki Değerlendirmeleri”, Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, s:1-12.
TOPALOĞLU M., FIRAT Z. (1998). Anadolu otelcilik ve turizm meslek liseleri
öğrencilerinin staj faaliyetlerinin organizasyonu sektör beklentileri ve öğrencilerin tatmin düzeylerinin ölçülmesi, Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 1, s:19
TOPRAK, Z., (2003), İstanbul'da Turizm Çabaları: Eğlence Kültürü, Osmanlı Bankası
Müzesi, Voyvoda Caddesi Toplantıları Metinleri (2003-2004). http://www.obmuze.com/volvotop16.asp (31.05.2010)
TOSKAY, Tunca., (1989) Turizm: Turizm Olayına Genel Yaklaşım, 3. Baskı,
Der.Yayınları, İstanbul, s:81-83,87-88,94.
TURSAB,(2010) Dünden Bugüne Seyahat Acentaları,
http://www.tursab.org.tr/content/turkish/kurumsal/tarihce.asp (31/05/2010)
TURAN K. (1992). Mesleki teknik eğitimin gelişmesi ve Mehmet Rüştü Uzel, İstanbul,
TURİZM GAZETESİ (2010) www.turizm gazetesi.com (Erişim 06/06/2010)
TUNCER, A., (1997) Seyahat Acentelerinin Konaklama İşletmeleri İle
Entegrasyonunun Paket Tur Satışlarına Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı, Ankara, s:38
TUNÇ, A. VE SAÇ, F. (1998), Genel turizm gelişimi-geleceği. Ankara: Detay
Yayıncılık, s:15.
TURİZM STRATEJİSİ 2023 (2010) mevzuat.dpt.gov.tr/ypk/2007/04.htm (Erişim
07/01/2011)