Bu bölümde araştırma bulgularına dayalı olarak ulaşılan genel sonuçlara ve önerilere yer verilmiştir. Ulaşılan genel sonuçlar araştırmanın bağımlı değişkenleri olan Şizofrenili hastası olan ailelerin Cinsiyet, yaş, eğitim durumu, medeni durum, sosyal güvence, aile tipi değişkenlerine göre algılanan sosyal destek ve umutsuzluk arasındaki ilişkiye göre ele alınmıştır.
1. Araştırma bulguları şizofrenili hastası olan ailelerin cinsiyet değişkenine göre umutsuzluk ve algılanan sosyal destek puanlarının farklılaşmadığını göstermiştir.
2. Araştırma bulguları şizofrenili hastası olan ailelerin yaş değişkenine göre algılanan sosyal destek puanlarını farklılaşmadığını göstermiştir.
3. Araştırma bulguları şizofrenili hastası olan ailelerin yaş değişkenine göre algılanan Umutsuzluk puanlarını toplam umutsuzluk, umut ve gelecekten beklenti puanlarına göre farklılaşmazken motivasyon alt boyutunda farklılaştığı ortaya koymuştur.
4. Araştırma bulguları şizofrenili hastası olan ailelerin medeni durum değişkeninine göre algılanan sosyal destek puanlarının farklılaşmadığını göstermiştir.
5. Araştırma bulguları şizofrenili hastası olan ailelerin Aile tipi değişkeninine göre algılanan sosyal destek puanlarının farklılaşmadığını göstermiştir.
6. Araştırma bulguları şizofrenili hastası olan ailelerin Eğitim durumu değişkenine göre algılanan sosyal destek puanlarının farklılaşmadığını göstermiştir.
7. Araştırma sonuçlarına göre Şizofrenili hastası olan ailelerin Algılanan sosyal destek puanlarının şizofrenili hastası olan ailelerin umutsuzluk
puanları arasında negatif bir ilişki vardır. Algılanan sosyal destek arttıkça umutsuzluk puanları düşmektedir.
Ulaşılan genel sonuçlar ışığında aşağıdaki öneriler geliştirilebilir. 1.Bu araştırmanın temel sınırlılığı örneklemin az sayıda kişiden oluşmasından kaynaklanmaktadır. Bu sınırlılığın nedeni ise şizofrenili hastası olan ailelerin araştırmamız için gerekli olan formu ‘damgalanma’ endişesiyle doldurmamış olmasındır. Araştırmamıza katılan kişilerin çoğu şizofrenili hastası iyi durumda olan hasta ailelerinden oluşmaktadır.
2. Yakın çevreden algılanan sosyal destek şizofrenili hastası olan ailelere duygusal anlamda yardım sağlamaktadır ama bu alanda henüz profesyonel yardım yapan kurum ve kuruluşlar yoktur. Ülkemizde şizofrenili hasta yakınlarına uzmanların profesyonel destek sağlayacağı kurum ve kuruluşların açılması ve bu alanda eğitim almış uzmanların yetiştirilmesi önerilmektedir
3. Umutsuzluk yaşayan bireylere yönelik psikolojik danışma hizmetlerinde, bireylerin algıladığı sosyal desteğin belirlenmesi, danışma hizmetlerinin daha verimli olmasını sağlayabilir.
KAYNAKLAR
Akcamete, G., Kargın, T. (1998). Bedensel engelli olan ve olmayan üniversite ögrencilerinin yaşam yönelimi düzeylerinin incelenmesi. Türk Psikoloji Dergisi, Sayı:13 (42), sayfa37- 44.
Akkök, F. (1997). Farklı özelliği olan çocuk anne-babalann yaşadiklan (9–21), Farklilikla Yaşamak. A.N.Karanci (Edt), Turk Psikologlar Derneği, 1. Basim, Ankara.
Amerikan Psikiyatri Birliği (1994) Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı, Dördüncü Baskı (DSM-IV), (Çev. Ed.: E Köroğlu) Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 1995.
Andreasen NC, Swayze III VW, Flaum M ve ark. (1994) The neural mechanisms of mental phenomena. Andreasen NC (Ed) Schizophrenia: From mind to molecule. Washington, DC, American Psychiatric Press, Inc:49–91.
Arkar, H. ,(1991)Akıl Hastasının sosyal red edilimi, Düşünen Adam Dergisi, 4:3,
Arkar, H., (1992).Akıl Hastaları ile İlgili tutumlar ,Deneyim ve Psikopatoloji tipinin etkisi,Türk Psikiyatri Dergisi,Sayı:3:4,sayfa:144-145
Arkonaç, O., (1987) Psikiyatrik Semptomlar ve Sendromlar, Nobel Tıp Kitabevi, İstanbul, Sayfa:255-257
Arkonaç,O.,Karan D.,Köknel,Ö.,Örnek.,İ.,(1990),Dünyada ve ülkemizde psikiyatrinin durumu,Türk Psikiyatri Dergisi,Sayı:1,1.sayfa;105- 109,
Aydoğan-Akıncı, A. (1999). Özürlü çocuğa sahip anne-babaların umutsuzluk düzeylerinin belirlenmesi, Yaymlanmış Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Barrowclough C, Terrier N: A., (1987) behavioural family intervention with a schizophrenic patient: a case study. Behavioral Psycho-therapy ;15: page:252-271.
Bebbington,P.,Kuipers,L.,(1994)The Clinical utilitlyof expressed emotion in schizophrenia ,Acta Psikiatry Scandinavica,Vol:382,page:46-53.
Berksun, O., (1994)“Psikososyal Açıdan Şizofrenide Aile Faktörü: Tarihçe” Psikiyatri Bülteni, cilt:3, Sayı:2, , Sayfa: 58-60
Berksun,O.E.,Soykan,Ç.,Soykan,A.,Ünlüoğlu,G.,(1993)“DışavurulanDuygulanım Ölçeği Ölçek Uyarlama Üzerine Bir Pilot Çalışma” Türk Psikoloji Dergisi,Cilt.8,sayı:29 sayfa:10-15.
Berksun.O.E., (1992)" Expressed Emotion", Kavrami , Psikiyatri Bulteni. Hekim- : ler Yayin Birligi , cilt :1, Sayı:3,
Bilgili, M., (1995) “Psikiyatrik Olgularda Toplumsal Yargı”, Kriz Dergisi, Cilt:3, Sayı:1-2, Sayfa:175-178
Bleuler E (1911) Schizophrenia. Cousin FR, Garrabe J, Morozov D (Eds) Anthology of French Language Psychiatric Texts. Institut Synthelabo, World Psychiatric Association. 1999: page:423-424. Broker C (1990) A New Role fort he Community Psychiatric Nurse in Working
with Families Caring for a Relative with Schizophrenia,The İnternational Journal of Social Psychiatry
Brown,GW.,(1993),Life events and afective disorder; Replications and limitations,psychosomatic Med.vol:3,page:248-259.
Bulut I., (1993) Ruh hastalığının aile işlevlerine etkisi. Başbakanlık Kadın ve Sosyal Hiz. Müsteşarlığı Yay. Ankara, Kılıçaslan Matbaası
Byrne C, Sebastian L (1994) The Defining Characteristics of subbort Result of a Research Project , Journel of Psychosocial Nursing, 32(6):33-37 Cain,A.0., (1986)"FamilyTherapy on Role of the Clinical Specialist in Psychi-
atric Nursing", The Nursing Clinics of North America. Sept. Vol 21, 3/
Ceylan.E.W. (1993), "Ulkemiz igin Ruh Sagligi lyileştirmesi", Currhurivet Gazetesi, 29 Kasim
Cook, J.A., Lefley, H.P., Pickett, S.A., (1994) “Age And Family Burden Among Parents of Offspring With Severe Mental İliness”, American J.Orthopsychiatry, Vol:64, No:3, July, Page:435-445
Cüceoğlu, D., (1993) İnsan ve Davranışı, Remzi Kitabevi, İstanbul, sayfa:447- 453
Deborah,A.0. , (1989). "Concerns of Hospitalized and Corrminity Psychratric Client", Nursing Clinics of North America, Vol 24, Sept.3
Deniz,H.,İlnem,C.,Yener,F.,(1998) “Şizofren Bireyin Algıladığı Duygu Dışavurum Düzeyinin Relapsla ve Aile İşlevleriyle İlişkisi”,Düşünen Adam Dergisi,11(3) sayfa:5-15
Doğan O (1995) Ruhsal Bozuklukların Epidemiyolojisi , Sivas Dilek Matbbası,s.65-70.
Doğan S, Doğan O, Tel H, Çoker F, Polatöz Ö, Doğan Başeğmez F(2002) Şizofrenide psikososyal yaklaşımlar: Ayaktan hastalar. Anadolu Psikiyatri Dergisi; 3:69-
Doğan, O., Gülmez, H., Ketenoğlu, C., (1995), Ruhsal Bozuklukların Epidemiyolojisi, Dilek Matbaa, Sivas, sayfa:65-66
Egan MF, Hyde TM (2000) Schizophrenia: Neurobiology. Sadock BJ, Sadock WA. (Eds) Comprehensive Textbook of Psychiatry. 7. baskı, Cilt 1. Baltimore, Williams and Wilkins: page:1129-1147.
Eker D., Arkar H, Yaldız H, (2001) Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği’nin Gözden geçirilmiş Formunun Faktör Yapısı, Geçerlik ve Güvenirliği, Türk Psikiyatri Dergisi 12(1) . sayfa:17–25,
Eker,D.,Arkar,H.(1995),” Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği’nin Faktör Yapısı, Geçerlilik ve Güvenirliliği”,Türk Psikoloji Dergisi,10(34),sayfa:45-55.
Erkoç, Ş., Aker, (1998) T., Şizofreni, Okyanus Yayın, İstanbul,
Eylen, B. (2001). Bilgi verici danışmanlığın kanser hastalarının ailelerinin sosyal destek becerileri uzerine etkisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
Falloon IR, Boyd JL, McGill CW, Williamson M, Razani J, Moss HB(1985) Family management in the prevention of morbidity of schizophrenia: clinical outcome of a two-year longitudinal study. Arch Gen Psychiatry; 42: page:887-896.
Fontaine, K. R., Monstead, A. S. R., Wagner, H. (1993). Optimism, perceived control over stress and coping. European Journal of Personality, 7, page:267–281.
Gelder M, Mayou R, Cowen P(2000) Psychiatry. New York, Oxford University Pres.
Gençtan, E., (1993) Psikodinamik Pskiyatri ve Normal Dışı Davranışlar, Remzi Kitabevi, İstanbul,
Goldman CR, Quinn FL (1988) Effects of a Patient Eoucation Program in the Treatment of Schizophrenia, Hospital and Comunity Psyciyatry, 39(3):282–286.
Goldstein MJ, Miklowitz DJ (1995) The effectiveness of psy-choeducational family treatment of schizophrenic disorders. J Marital Fam Ther, 21:361-376.
Göka E, Sağnak S (1996) Şizofrenide psikodinamik yaklaşım. 3 P Dergisi 4(ek sayı 4):27-39.
Gölalmış,Erhan;G.,(2005) ”Zihinsel Engelli Çocuğu Olan Annelerin Umutsuzluk,Karamsarlık,Sosyal Destek Algılarının ve Gelecek Planlarının İncelenmesi” (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi) ,Ankara,Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Özel Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı.
Greenberg,J.S.,Seltzer,M.M.,Greenley,J.R.(1993), Aging parents of adults with disabilities:the grafitions and frustrations of later life caregiving.The Gerontologist,33(4),542-550.
Greer,C.,Wing,J., (1975) Living with a schizophrenic patients ,Br,J.,Hosp med, jully, page:73-82.
Gülseren L, (2002)Şizofreni ve aile Güçlükler Yükler duygular, Gereksinimler. Türk psikiyatri dergisi, 13 (2): 143–151.
Gürhan N (1995) Şizofren Hastaların Sosyal Destek, Hastalık ve Stresle baş etmelerinin Değerlendirilmesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara, Hacettepe Üniversitesi.
Gürhan,N.,(1995) Şizofren Hastaların Hastalık ve Stresle baş etmelerinin Değerlendirilmesi,(Yayınlanmış Doktora Tezi) Ankara:Hacettepe Üniversitesi , Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Gürhan.N., (1991) "Psikiyatri Hastalarina Sahip Ailelerin Sosyal ihtiyaçlarına Destek", Hemsirelik Bülteni, Cilt v, sayfa:22
Halford, W.K., Hayes, R., (1991) “Psychological Rehabilitation of Chronic Schizophrenic Patients; Recent Findings On social Skills Tranining And Family Psychoeducation”, Clinical Psychology Reivew, Vol:11, page:23-24
Heller, T., Factor, A. (1988). Permanancy planning among black and white family caregivers of older adults with mental retardation. Mental retardation, 26 (4), 203- 208.
Henderson As., (1984)İnterpreting The evidence on social support, Social Psychiatry, Sayı :19 ,49-52 . 1984.
Hirsch BJ, (1979) psychological Dimensions of social network: A multi- dimensional analysis. Am J Comm psych, 7: page:263–278. Hogarty GE ve ark (1986) Family Psychoeducatioın, Social Skills Training and
Maintenance Chemotherapy in the Aftercare Treatment of Schizophrenia, Archives of General Psychiatry, 43(43):633-642 Holmes RH, Rahe TH,(1967) The Social Readjustment Rating Scale, J
psyhosom Res,11,page:213–218
Horton, T. V., Wallander, J. L. (2001). Hope and social support as resilience factors against psychological distress of mothers who care for children with cronich physical conditions. Rehabilition Psychology, 46 (4),page: 382-399.
İlnem,C., Çete,T., Deniz,H.,Yener,F., (1998) “ Şizofreni ve Majör Depresyonda Yaam Olayları ile Bireyin Algıladığı Duygu Dışavurum Düzeyi”, Düşünen Adama Dergisi;11(4) sayfa:12-20.
İncebük AB (1983) Gölbaşı Ruh Sağlığı Merkezinde Yatmakta Olan Hastaların Ailelerinin Hasta Bireyle İlgili Güçlüklerinin incelenmesi, Türk Hemşireler Dergisi, (2):33-35.
Jackson, H.J., Stefanis, C.N., (1990) “Relationship Between Expressed Emotion and Family Border in Psychitic Disordes: An Exploratory Study”, Acta Psychiatric Scand., Vol:82, page:243-249
Karancı AN (1997)Şizofreni Hasta Yakınlarını Dünyası: Nedensel Atıflar, Yükler ve Umutlar, Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi, 5(2): page:42-45.
Knight, S.W., Donlon, P.T., (1979)“The Successful Management of ‘refractory’ Ambulatory Schizophrenic Patients” JNP and Mental Health Services, October.
Krauss, M. W., Seltzer, M. M., Goodman, S. J. (1992). Social support networks of adults with mental retardation who live at home. American Journal on Mental Retardation, 96 (4), 432- 441.
Kuey, L., Satnus. ,Koçak, B. ,1988 "Ruhsal Bozukluklarin Sağaltımında Akıl Hastanelerinin Yeri ve Islevi" XXIV. Ulusal Psikiyatrik ve Nörolojik Bi
limler Kongresi, Eylül, Ankara.
Kuipers, L., Bebbington, P, (1988) “expressed Emotion Research in Schizophrenia : Theoretical and Clinical İmplications”, Psychological Medicine, Vol: 18, page:893-909.
Kuloglu, N. (2001). Bilgi venici psikolojik danışma ve didaktik bilgi verme programlarının down sendromlu bebeği olan anne- babaların umutsuzluk, gereksinim ve eş ilişkisi düzeylerine etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Kutlu, (1998).’’ Özürlü çocuğu olan ana- babaların umutsuzluk düzeyleri’’, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun
Küçüker, S. (2001). Küçük adımlar erken egitim programmm gelişimsel geriliği olan çocuğa sahip anne- babaların stres ve depresyon düzeyleri uzerindeki etkisinin incelenmesi, Küçük adımlar erken egitim programı, Istanbul: Zihinsel Engelliler Destek Derneği, sayfa:77– 104
Küey, L., (1995) “Ruhsal Bozukluklara İlişkin Halkın Tutum ve Davranışları”, Kriz Dergisi, Cilt:3, Sayı:1-2, Sayfa:172-174.
Lamb HR, Oliphant E (1978) Schizophrenia through the eyes oş şamilies. Hospital & Community Psychiatry, 29, page:803-806.
Leavy Rl, (1983) Social support and psychological disorder: A reviev, J Comm psych, Sayı 11 . (3;21)
Lesseig D Z (1987) Homa Car efor Psych Problems, American Journal of Nursing,87(10):page:1317-1320.
Loukissa DA (1995) Family Burden in Chorinicc Mental İllnes; a Review of Research Studies,Journal of Advanced Nursing,(21),page:248- 255.
Lustig, D.C., Akey, T. (1999). Adaptation in families with adult children with mental retardation: impact of family strenghts and appraisal. McGlashan TH (1994) Psychosocial treatments of schizophrenia. The potential
of relationships. Andreasen NC (Ed) Schizophrenia: From mind to molecule. Washington, DC, American Psychiatric Press, page:189- 215.
Mete L (1998) Şizofreni: En uzak ülke. İstanbul, İletişim Yayıncılık AŞ, sayfa: 112-120.
Mete, L., Doğaner, İ., Erol, A., (1994)“Şizofrenide Düşünce İçeriğinin Cinsiyet ile İlişkisi”, Türk Psikiyatri Dergisi, Cilt:5, Bahar, Sayfa:31-34.
Miller IW, Kabacoff RI, Keitner GI ve ark (1986) Family functionning in the famili-es of psychiatric patients. Compr Psychiatry , 27:page:302- 312.
Mors O., Sorensen, L.V., Therkildsen, M.L., (1992) “Distress in the Relatives of Psychiatric Patients Admitted fort he First Time”, Acta Psychiatric Scand., Vol:85, page:334-344.
Mueser K T ve ark (1992) An Assesment of the Educational Needs of Chronic Psychiatric Patients and Their Relatives, British Journal of Psychiatry 33(7):557-562
Mueser KT, Drake RE, Bond GR (1997)Recent advances in psychiatric rehabilitation for patients with severe mental i lness. Harvard Rev Psychiatry, 5 page:123-137.
Mueser, K.T., Bellack, A.S., Wade, J.H., (1993) “Expressed Emotion, Social Skill, and Response to Negative Affect in Schizoprenia”, Journal of Abnormal Psychology, Vol:102, No:3, page:339-350.
Okyayuz H. Ülgen, (1999) Sağlık Psikolojisi, Türk psikologlar Derneği Yayınları No:19. Ankara:
Öner,H.,(1999), “Şizofrenik Hasta Yakınlarının Hastalıkla İlgili bilgileri ve Destekleme Yaklaşımları”(Yayınlanmış Bilim Uzmanlığı Tezi) Ankara ,Hacettepe Üniversitesi , Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Öz F, (2004)Sağlık Alanında Temel Kavramlar, Ankara: İmaj iç ve Dış Ticaret AŞ.
Özcankaya, R., Kırpınar, İ., (1994) “Negatif ve Pozitif Belirtili Şizofreni Hastalarda Bazal Kortizal Düzeylerinin karşılaştırılması”, Türk Psikiyatri Dergisi, Cilt:5, Sayı:1, Bahar, Sayfa:52-54.
Öztürk O (1994) Şizofreni, Ruh Sağlığı ve Bozuklukları, Ankara, Nurol Matbaacılık, s.165-197.
Öztürk, M.O., Savaşır, I., Göğüs, A., (1987)“Şizofrenik Hastalarda Yeti Yitiminin Değerlendirilmesi Üzerine Uluslar arası Ortak Araştırma”, Ankara, Doğa, Sayfa:59-67.
Öztürk, O., (1988) Ruh Sağlığı ve Bozuklukları, Bayrak Matbaacılık, İstanbul. Pelletier, L, Godin, G., Lepage, L, Qussault, G. (1994). Social support received
by mothers of chorinically ill children. Canadian Journal of Behavioural Science. 30, page:115-131.
Perlmutter RA (1996) A Şamily Approach to Psychiatric Disorders. Washington, DC, American Psychiatric Press Inc, page:71-96.
Piebe, S., Gruytres, T., (1994)“Patients and Caregivers Initial Assesment of Day-Hospital Treatment ad Course of Symptoms”, Comprehensive Psychiatry, Vol:35, No:3, page:234-238.
Procidano Me, Heler K, (1983) measures of perceived social support from friends and from family. There vali dation studies, Amirican journal of communuty psychology,11: page:1–24
Pruchno, R. A., Patrick, J. H. (1999). Effects of formal and familial residential plans for adults with mental retardation on their aging mothers. American Journal on Mental Retardation, 104 (1), page:38- 52. Rimmerman, A. (1991). Mothers of children with severe mental retardation:
maternal pessimizm, locus of control and perceived social support. International Journal of Rehabilitation Research, 14, page:65- 68. Roy A (1978) Vulnerabilityfactors and depression on women. Br J Psych,133
page: 106–110,
Sağduyu A, Aker T, Özmen E ve ark. (2001) Halkın şizofreniye bakış ve yaklaşımı üzerine bir epidemiyolojik araştırma. Türk Psikiyatri Dergisi, 12.99–110.
Sahin, D. (1999). Sosyal destek ve saglık. Edt. U. H. Okyayuz. Saglık Psikolojisi. I.baskı,Türk Psikologlar Derneği Yayınları, Ankara, sayfa:79- 106).
Salokangas, R.K.R., Polo-oja, T., Ojanen, M., (1991) “The Need for Social Support Amoung Out-Pateients Sufferingi from Functional Psychosis”, Psychological Medicine, Vol:21, page:209-217.
Sayıl,L.,Sungur.M.,Kartallar,R.,(1988) "Psikotik Hastalarla Grup Tedavisi Uygulamalarından Kesitler", XXIV.Ulusal Psikiyatri ve Nörolojik bilimler Kongresi, Ankara
Sezgin-Şenol,S.,(1997),Thalassemia majörlü çocuğu olan ailelerin umutsuzluk ve depresyon durumlarının incelenmesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Izmir.
Sherman, B. R. (1988). Predictors of the decision to place developmentally disabled family members in residential care, American Journal on Mental Retardation, 92(4),page: 344- 351.
Smith, J., Birchwood, M., Cochrone, Rsand George, S., (1993) The Needs of High and Low Expressed Emotion Families”, Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, September, No:11, page:222-225. Sorias O, (1982) Sosyal Desteğin Değerlendirilmesi II: Toplumdan seçilmiş bir
örneklemde sosyal ağın yapısal özellikleri ile algılanan destek, E.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi, İzmir,
Sorias O, (1988) Sosyal Destek Kavramı, , Ege üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi Cilt: 27, Sayı: 1, İzmir.
Sorias, O, (1988) Sosyal Desteklerin Ruhsal Sağlığı Koruyucu Etkisinin Depresyonlu ve Sağlıklı Kontrollerde Araştırılması, E. Ü. Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 7, İzmir.
Sorias, O., (1988 ) Sosyal Destek ve Ruh Sağlığı , Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi dergisi ,27(1):359-363.
Soygür,H.A.,(1993),“Şizofreni Tedavisinde Aileye Yaklaşım” Psikiyatri,Psikoloji ve Psikofarmokoloji dergisi;1(2),sayfa :118-127.
Soygür.A.H. (1993),"Sizofreni Tedavisinde Aileye Yaklasim", 3P Psikiyatri Psikoloji Psikofarrnakoloji Dergisi ,Cilt 1,2/
Stricker K, Mönking HS, Buchkremer G, (1997) Family interaction and the course of schizophrenic illness, Psychopathology 30:page:282- 290.
Stuart G.W., (1987) Principles and Practice of Psychiatric Nursing, St. Louis.Washington, D.C.Toronto
Sümbüloğlu, K., Sümbüloğlu, V., (1998)Sağlık Bilimlerinde Arastırma Yöntemleri, Hatipoğlu Yayınevi, Ankara, Sayfa:66-70.
Tel,H.,(1999), “ Şizofrenik Hasta Ailelerinin Hastalık Semptomlarını Ele Alma ve Stresle baş etmelerine Psikoeğitimsel Yaklaşımın İncelenmesi”(Yayınlanmış Doktora Tezi),Ankara ,Hacettepe Üniversitesi , Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Tomaras, V., Cohler, B.J., (1988)“The Effect of İndividual Psychosocial Treatment on the Family Atmosphere of Schizophrenic Patients”, Social Psyhitry
Torrey E.F., (1983) What The Family can do ? Surviving Schizophrenia,Harper and Rowpubl,New York, Page:154-173
Tuna A.,(1999), “Akıl Hastalarının Sosyal Red Durumunun Hasta Ailesi Üzerindeki Etkilerinin Araştırılması”,Düşünen Adam Dergisi,12(3) sayfa:50-61.
Tuna,A.,(1999).” Akıl Hastalarının Sosyal Red Durumunun Hasta Ailesi Üzerindeki Etkilerinin Araştırılması” (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul: İ.Ü.Sağlık Bilimleri Enstitüsü
Unsal, P. (1996). Bir iş ortammda algilanan sosyal destegin islevlerine, kaynaklarma, cinsiyet ve meslege gore incelenisi. IX. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel çalışmalar. Türk Psikologlar Derneği. 315–325
Üçok A,(1999) Şizofreni damga, mitler ve gerçekler, Psikiyatri dünyası,3, syf 67–68.
Ünal S, (2000) Şizofrenide öznel yaşantılar ve duyguların ifadesi, Klinik Psikiyatri dergisi, 3(2): sayfa:131–136.
Velioğlu P (1983) Psikiyatri Hastalarının Kişisel Sorunlarını Tartışmak İçin Yaklaştığı Personel Kategorileri, Türk Hemşireler Dergisi, (4):6-10.
Vuksic-Mihaljevic Z, Mandic N, Barkic J, Laufer D. (1998) Schizophrenic disor- der and social functioning. Psychiatry Clin Neurosci, 52(1),page:21-7.
Wahl of.,Harman,CR.,(1989) Family vievs of stigma, Schizophrenia Bull,15:1 ,page:131-139.
Wallace, C.J., (1993) “Psychiatric Rehabilitation”, Psychopharmacology Bulletin, Vol:29, No:4, page:537-548.
Warheit GJ,(1979) Life events coping, stres and depressive symptomatology. American Journal of Psyciatry.136: page.502–507.
Wiliams C A (1997) Psychoeducation: Mental health Nursing in THE Community, St Lduis, Mosby Company, .page:142–155.
Yalom I: (1985)Theory and practice of group psychoterapy,Ed.3,Basic Boks, Newyork,page:120-145.
Yıldırım (1998). Akademik başarı düzeyleri farklı olan lise ogrencilerinin sosyal destek düzeyleri. Psikolojik Danişma ve Rehberlik Dergisi. 2 (9),sayfa: 33- 38.
Yıldız M., (2005) Şizofreni Hastalığını Anlamak ve Onunla Yaşamayı Öğrenmek,Okuyan Us Yayınları,İstanbul, sayfa:13,45,120,
Yurtsever ÜE, Kurtlar T, Tarlacı N ve ark, (2001)Ruh hastalıkları tedavisinde psikososyal bir boyut: Psikoeğitimsel bir model. Düşünen adam yayınları,14 (1): sayfa:33–40.
Zimet GD, Powel SS, Farley GK ve ark. (1990) Psychometric characteristics of the Multidimensional Scale of Perceived Social Support, J. Pers Assess, 55: page:610–617.