Bu araştırma, anaokuluna devam eden dört-beş yaş çocuklarının sosyal davranışları ile ebeveynlerinin evlilik uyumlarını incelemek, yaş, cinsiyet, doğum sırası, kardeş sayısı, anaokuluna devam süresi, anaokuluna gitmeden önce çocuğun bakımını üstlenen kişi, annenin çalışma durumu, anne ve babanın öğrenim düzeyleri ile yaşları, aile yapısı değişkenlerinin çocukların sosyal davranışlarında farklılık yaratıp yaratmadığını belirlemek; sahip olunan çocuk sayısı, anaokuluna gitmeden önce çocuğun bakımını üstlenen kişi, kadının çalışma durumu, kadının ve erkeğin öğrenim düzeyleri ve yaşları, evliliğe karar verme biçimi, evlilik süresi ve aile yapısı değişkenlerinin eşlerin evlilik uyumlarında farklılık yaratıp yaratmadığını incelemek, çocukların sosyal davranışları ile eşlerin evlilik uyumları arasında bir ilişki olup olmadığını ortaya koymak amaçlanmıştır.
Çocukların sosyal davranışları çeşitli değişkenlere göre incelenmiş ve anaokuluna devam süresinin sosyal davranışlara ait işbirliği boyutunda (p<.01), annenin çalışma durumunun işbirliği (p<.05) boyutunda, annenin öğrenim düzeyinin sosyal ilişkiler boyutundan (p<.05) alınan puanlarda anlamlı bir farklılığa yol açtığı bulunmuştur.
Eşlerin evlilik uyumları çeşitli değişkenlere göre incelenmiş ve erkeğin öğrenim düzeyinin (p<.05) ve evliliğe karar verme biçiminin (p<.05) eşlerin evlilik uyumunda anlamlı bir farklılık yarattığı saptanmıştır.
Çocukların sosyal davranışları ile ebeveynlerinin evlilik uyumları arasındaki ilişkiye ait Pearson Korelasyon Katsayısı Önemlilik Testi sonucunda evlilik uyumunun çocukların sosyal davranışlarına ilişkin işbirliği boyutunda anlamlı bir farklılık yarattığı bulunmuştur (p<.05).
Araştırma sonucunda ayrıca, yapılan t-testleri sonucunda çocukların yaşının, cinsiyetinin, doğum sırasının, baba öğrenim düzeyinin, aile yapısının çocuğun sosyal davranışlarının hem işbirliği hem de sosyal ilişkiler boyutunda; çocuğun yaşının ve
cinsiyetinin, aile yapısının evlilik uyumunda anlamlı bir farklılık yaratmadığı belirlenmiştir (p>.05).
Yapılan varyans analizi sonucunda, kardeş sayısının, anaokuluna gitmeden önce çocuğun bakımını üstlenen kişinin, annenin ve babanın yaşının, çocuğun sosyal davranışlarının hem işbirliği hem sosyal ilişkiler boyutunda; sahip olunan çocuk sayısının, anaokuluna gitmeden önce çocuğun bakımını üstlenen kişinin, kadının çalışma durumunun ve kadının öğrenim düzeyinin, kadının ve erkeğin yaşının, evlilik süresinin evlilik uyum puanlarında anlamlı bir farklılık yaratmadığı saptanmıştır (p>.05).
Bu sonuçlar ışığında anne-babalara, eşlere, öğretmenlere ve çeşitli kuruluşlara bazı öneriler getirmek mümkündür.
Çocuğun aile bireyleri ve yakın çevresiyle kuracağı güvenli, sıcak ilişki onun daha sonraki yaşamında sosyal çevresinde karşılaşacağı tüm insanlara ve olaylara karşı güven duygusunun gelişmesine yardımcı olacak ve uyumlu bir birey olmasını sağlayacaktır.
Anne babaların çocuklarına en büyük yardımı; onlara sık sık yaşlarına ve cinsiyetlerine uygun yapabilecekleri görev ve sorumluluklar vermek, verilen görev ve sorumluluklardan sonra başarısını mutlaka takdir etmek olmalıdır. Ebeveynler genelde çocukların yapmakta zorlandığı işleri üzerlerine alarak onlara yardımcı olduklarını düşünürler. Çocukların bir işi başarmak için mücadeleye davet edilmeleri gerekmektedir. Ayrıca çocuklara problemlerini çözmek ve kendi yeteneklerini keşfetmek için fırsatlar verilmelidir. Çocuğa yaşından daha büyük sorumluluklar vermek de kendi kendine yetmede ve sosyal ilişkilerinde olumsuz sonuçlara neden olabilir. Anne babaların sağlıklı bir gelişim için bu dengeyi sağlamaları gerekmektedir.
Çocuklardan beklentilerini mutlaka çocuğun özelliklerine, yaşına göre ayarlamalı ve her zaman başarılı olmalarını beklememelilerdir. Kendi kendine yetme, temizlik, giyinme, soyunma, uyuma, beslenme, alışveriş yapma gibi sosyal etkinlikleri anne-baba okul öncesi yıllardan itibaren çocukla birlikte yapmalı ve onu desteklemelidir.
Evin içindeki demokratik tutum ve sıcaklık, olumlu sosyal davranışların gösterilmesi için en elverişli koşullardır. Demokratik tutum, anne-babaların çocuklarına kabul ve ilgi gösterdiği, aynı zamanda kontrolü de elden bırakmadıkları bir çocuk yetiştirme sistemi olarak kabul edilir. Anne-babaların çocuklarının yaşına, özelliklerine, ev koşullarına uygun olarak koydukları kuralları neden koydukları, eğer bu kurallara uyulmazsa ne olacağı çocuğa açık bir dille anlatılmalıdır. Ancak gerektiğinde bu kurallar sorgulanabilir, esnetilebilir ve değiştirilebilir.
Çocukların birbirleriyle olan ilişkileri sosyal becerilerin gelişiminde büyük önem taşır.
Bu nedenle çocukların arkadaşlarıyla bir arada olmalarına izin verilmeli ve gerekiyorsa bu ilişkiler için fırsatlar yaratılmalıdır. Oyun alanları ve parklar mutlaka değerlendirilmelidir.
Geleceğin anne baba adaylarına insan ilişkilerinde beceri kazanabilmeleri için “etkili iletişim dersleri” verilebilir. “Anne-Baba Eğitimi” çalışmaları yaygınlaştırılabilir ve
“Anne-Baba Okulları” açılarak ebeveynlerin katılmaları sağlanabilir.
Aileden sonra çocuğun sosyal gelişimi üzerinde okul ve öğretmenler etkili olmaktadır.
Okul öncesi eğitimi alan çocuklar, kendine güvenen, bağımsız, olumlu, işbirlikçi, yardımsever ve sıcak ilişkiler kurabilen bireyler olmaktadır. Okul öncesi dönemdeki çocuğun olumlu sosyal davranışlar geliştirmesi, beceri kazanması ve tüm gelişimlerinin desteklenmesi birçok faktöre bağlıdır. Kurumun fiziki koşulları ve çocuklara sunulan eğitim programları çocuğun olumlu nitelikler kazanmasını sağlamakta ve gelişimini desteklemektedir. Ancak fiziki koşulları en iyi şekilde kullanabilen, eğitim programlarını çocuklara doğru bir şekilde sunan, çocukların olumlu davranışlar geliştirmeleri için davranış oluşturma tekniklerini bilinçli olarak, yerinde ve zamanında kullanabilen, çocuğun kişilik, sosyal ve dil gelişimini desteklemek için etkili iletişim tekniklerini kullanabilen nitelikli bir öğretmenin varlığı çok daha fazla önem taşımaktadır.
Okul öncesi öğretmeni yetiştiren fakültelerin programları gözden geçirilerek, etkili
derslere yer verilmelidir. Ayrıca öğretmen adaylarının mülakat ve psikolojik testlerden geçirilerek mesleğe kabul edilmelerine yönelik tedbirler alınmalıdır.
Sağlıklı bir aile yaşantısı aileyi oluşturan bireyler arasındaki ilişkilere bağlıdır. İyi bir aile yaşantısının da temelini eş seçiminin doğru yapılması sağlar. Eş seçiminde, evlenilecek olan kişinin yaşı, eğitimi, sosyo-ekonomik düzeyi, fiziksel özellikleri, dini inancı, ailelerin onayı, siyasi görüşü gibi özellikleri dikkate alınmalıdır. Eşlerin hayat görüşleri, ilgi alanları, beklentileri birbirine yakın ve uygun olduğunda evlilikteki uyum da artacaktır.
Evlilikte eşlerin birbirlerine karşı karı-koca olarak takındıkları rollerin yanı sıra, anne-baba rolleri de vardır. Karı-koca olarak kendi aralarında kurmuş oldukları bağ ne kadar kuvvetli ve çatışmadan uzak olursa, anne baba olarak girdikleri rolde de o kadar başarılı olurlar.
Evlilikte uyumu arttırabilmek için; evlilik yaşının yukarı çekilmesi, aile planlaması hizmetlerinin arttırılması, evlilik öncesi ve evlilik sırasında evlilik ve cinsel sağlık bilgileri konusunda eğitimler planlanıp uygulanması, okullara cinsel sağlık bilgileri ve ergen sağlığı konularında dersler konulması, aile ilişkileri, eşlerin birbirleriyle olan ilişkilerinin tüm aile üzerindeki olası etkilerine yönelik bilgilendirme ve danışmanlık yapılması önerilebilir.
Araştırma sonucunda, konu ile ilgili olan araştırmacılara çeşitli öneriler getirmek mümkündür.
Bu araştırmada cinsiyet, evlilik yılı, eğitim düzeyi, evlilik şekli ve çocuk sayısı gibi değişkenler evlilik doyumu açısından incelenmiştir. Başka bir araştırmada meslek, sadakat, bağlılık gibi değişkenler açısından evlilik doyumu incelenebilir.
Evlilikte uyum ölçeği her iki eşe de uygulanabilir.
Eşlerin evlilik doyumunu arttırıcı eğitim programlarının etkisini ortaya koymaya yönelik deneysel araştırmalar yapılabilir.
Eşlerin evlilik doyumunu arttırıcı iletişim becerileri eğitimi veya evlilik terapisine yönelik grup çalışmaları yapılabilir.
Farklı sosyo-ekonomik ve kültürel çevrelerden seçilen örneklem gruplarının evlilik uyumları ve farklı yaşlardaki çocukların sosyal davranışları ile ilişkisi araştırılabilir.
Sosyal davranışlar daha kapsamlı olarak incelenebilir. Bu araştırmada sosyal davranışların işbirliği ve sosyal ilişkiler alt boyutları incelenmiştir. Başka bir çalışmada sosyal davranışlara ilişkin farklı özellikler incelenebilir.
KAYNAKLAR
Adams, G. 2000. Adolescent development. Blackwell publishers. Malden, Masachusetts, U.S.A.
Anonim. 1998. Boşanma istatistikleri. DİE yayını, Ankara.
Aral, N., Baran, G., Bulut, Ş.ve Çimen, S. 2000. Çocuk gelişimi II. Ya-pa Yayınları, 131s, İstanbul.
Akay, G.1999. Çocuk gelişimi. Esin Yayınevi, 252s., İstanbul.
Akın, N. 1991. Bulgaristan’dan zorunlu göç eden soydaş ailelerinin altı yaş grubu çocuklarının psiko-sosyal özelliklerinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi (basılmamış). Hacettepe Üniversitesi, 109s, Ankara.
Avcı, N. 1995. Anasınıfı öğretmenlerinin kişiliği ile çocukta sosyal gelişimi destekleyen davranışları sergilemesi arasındaki ilişkinin incelenmesi.
Yüksek lisans tezi (basılmamış). Hacettepe Üniversitesi, 175s, Ankara.
Aydın, B. 2005. Çocuk ve ergen psikolojisi. Nobel basımevi, 230s, Ankara.
Aydoğmuş, K. 1993. Çocuklarda uyum ve davranış bozuklukları. Ana baba okulu.
Remzi Kitabevi, 252s, İstenbul.
Bayhan, P. 1993. Okul öncesi ve ilkokulda bilgisayarla eğitimin sağladığı olanaklar ve bilgisayar eğitim programları ve nitelikleri. 9. Ya-pa Okul Öncesi Eğitimi ve Yaygınlaştırılması Semineri. Ya-pa Yayınları, İstanbul.
Bacanlı, H. 2000. Gelişim ve öğrenme. Nobel Yayın, 255s, Ankara.
Baran,G. 2005. Dört-beş yaş çocuklarının sosyal davranışlarının ve aile ortamlarının incelenmesi. Çağdaş Eğitim Dergisi. 321; 9-16.
Başal, H.A. 1992. Okul öncesi eğitimin bazı değişkenler bakımından incelenmesi.
Doktora tezi(basılmamış). Gazi Üniversitesi, 144s, Ankara.
Başaran, İ. E. 2000. Eğitim psikolojisi. Umut Yayım, 308s, Ankara.
Bayhan, P., Artan, İ. 2004. Çocuk gelişimi ve eğitimi. Morpa Kültür Yayınları, 291s, İstanbul
Bilen, M. 1994. Sağlıklı insan ilişkileri. Sistem Ofset, Ankara.
Binbaşıoğlu, C. 1992. Eğitim psikolojisi. Kadıoğlu Matbaası, 418s, Ankara.
Burgess, E. W.and Cottrell, L.S. 1998. Predicting success or failure in marriage.
Thoemmes Pres, New York.
Burleson, B.R. and Denton, W.H. 1997. The relationship between communication skill and marital satisfaction: some moderating effects. Journal of Marriage and the Family. 59; 884-902.
Büyüköztürk, Ş. 2005. Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem A Yayıncılık, 5.baskı, 201s, Ankara.
Cirhinlioğlu, F.G. 2001. Çocuk ruh sağlığı ve gelişimi. Nobel Yayın, 248s, Ankara.
Collins, M. and Kimmel, M.M. 1996. Mister Rogers’ neighborhood; children, television and Fred Rogers. University of Pittsburg Pres, Pittsburg.
Cüceloğlu, D. 1999. İnsan ve davranışı. Remzi Kitabevi, 591s, İstanbul.
Çağdaş, A.1997. İletişim dilinin dört-beş yaş çocuklarının sosyal gelişimlerine etkileri.
Doktora tezi (basılmamış). Selçuk Üniversitesi, 304s, Konya.
Çağdaş, A. 2002. Anne-baba-çocuk iletişimi. Nobel yayın, Ankara.
Çakmaklı, K. 1991. Aileler için sosyal hizmet. T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları, 205s, Ankara.
Çalışgan, L., Önder, Ö.R., Kurt, M.ve Şimşek, Ç. 2006. 9 Nolu Açsap Eğitim Merkezi Adolesan Ünitesinde psikoloğa başvuran ergenlerin ana-babalarının evlilik uyumlarının değerlendirilmesi. 1.Ulusal Sağlığı Geliştirme ve Sağlık Eğitimi Kongresi, Muğla.
Çimen, S. 2000. Ankara'da üniversite anaokullarına devam eden beş-altı yaş çocuklarının psiko-sosyal gelişimlerinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi (basılmamış). Ankara Üniversitesi, 153s, Ankara.
Dayıoğlu, G. 2000. Alternatif eğitim alanları ve araçlar. 1.İstanbul Çocuk Kurultayı Bildiriler Kitabı. İstanbul Vakfı Yayınları, İstanbul.
Demiral, Ö. 2004. Ailede çocuk eğitimi. 0-1 yaş çocuğa sahip ailelerin eğitimi. T.C.
Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara
Demiriz, S. 1997. 9-12 yaş çocuklarının benlik kavramı ile ana-baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi (basılmamış). Gazi Üniversitesi, Ankara.
Dinç, B. ve Gültekin, M. 2004. Okul öncesi eğitimin 4-5 yaş çocuğunun sosyal gelişimine etkileri konusunda öğretmen görüşleri. OMEP Dünya Konsey
Dworezky, J.P.1981. Introduction to child development minnessota: West Publishing Company.
Ekşi, A. 1990. Çocuk, genç, ana-babalar. Bilgi Yayınevi, Ankara.
Elkin, F. 1995. Çocuk ve toplum, çocuğun toplumsallaşması. (Çeviren: N. Güngör).
Gündoğan Yayınları, 139s., Ankara.
Erden, M. ve Akman, Y. 2001. Gelişim ve öğrenme. 9.basım, Arkadaş Yayınevi, 263s, Ankara.
Ertuğrul, H. 2002. Anne baba eğitiminde yeni teknikler. Timaş Yayınları, 204s, İstanbul.
Fışıloğlu, H. 1992. Lisansüstü öğrencilerin evlilik uyumu. Türk Psikoloji Dergisi.
7(28); 16-23.
Fışıloğlu, H. 2001. Consanguineous marriage and marital adjustment in Turkey. The Family Journal: Counseling and Therapy for Couples and Families, 9; 215-222.
Fişek, G.O. ve Yıldırım, S.M. 1993. Çocuk gelişimi. Milli Eğitim Basımevi, 230s, İstanbul.
Gander, J.M. ve Gandiner, G. 1998. Çocuk ve ergen gelişimi. 3. baskı., İmge Kitabevi, 514s, Ankara.
Gazeloğlu-Er, 2000. İlkokul 4.sınıf öğrencilerinin psiko-sosyal gelişimine anne-baba tutumunun etkisinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi (basılmamış).
Hacettepe Üniversitesi, 100s, Ankara.
Gizir, Z. ve Baran, G. 2003. Anaokuluna devam eden dört-beş yaş çocuklarında sosyal davranışların gelişimi ile benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi.
Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2(25); 118-133.
Göksel, A.B. ve Coşkun, G. 2005. Okullarda çocukların eğitiminde sosyal –kültürel aktivitelerin rolü ve önemi. 2. Uluslar arası Çocuk ve İletişim Kongresi. 4-6 Nisan 2005.
Günay, O. 2000. Evlilik uyumu ile kişisel düşünme modelleri arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi(basılmamış). Marmara Üniversitesi, 75s, Ankara.
Gürsoy, F. ve Yıldız-Bıçakçı, M. 2004. Annesi çalışan ve çalışmayan çocukların anne-baba tutumlarını algılamalarının ve benlik imajlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, 155s, Ankara.
Güven, N. 1993. Okul öncesi dönemde karar verme ve seçim yapma. 9. Ya-pa Okul Öncesi Eğitimi ve Yaygınlaştırılması Semineri. Ya-pa Yayınları, İstanbul.
Grych, J. H. and Fincham, F. D. 1990. Marital conflict and children’s adjustment: A cognitive-contextual frame work. Psychological Bulletin, 108(2); 267-290.
Harter, S. 1990. Developmental differences in the nature of self representations for the understanding assesment and treatment of maladaptive bhavior. Cognitive Therapy and Research, 14, 113-115.
Hoing, H.S. 1984. Risk factors in infants and young children. Young Children, 39(4);
60-71.
Hurlock, B. 1978. Child development. London: McGraw Hill İnternational Editions.
İnanç-Yazgan, B., Bilgin, M. ve Atıcı-Kılıç,M. 2005. Çocuk ve ergen gelişimi. Nobel Yayınevi, 382s, Adana.
Kabakçı, E., Tuğrul, C. ve Öztan, N. 1993. Birtchell eş değerlendirme ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi. 8(29); 31-37.
Kağıtçıbaşı, Ç. 1999. Yeni insan ve insanlar. Evrim Yayınevi, 463s, İstanbul.
Kastro, M.R. 1998. Evlilik içi uyum ve depresyon: evlilik ilişkisinin niteliği ve eşlerde semptom oluşumu hakkında bir çalışma. Yüksek lisans tezi(basılmamış).
İstanbul Üniversitesi, 168s, İstanbul.
Kaya, İ. 2003. Evlilik uyumu ile çocuklardaki davranış problemleri arasındaki ilişkide çocuk yetiştirme tutumlarının rolü. Yüksek lisans tezi(basılmamış). İstanbul Üniversitesi, 82s, İstanbul.
Kırkıncıoğlu, M. 2003. Çocuk ruh sağlığı. Ya-pa Yayınları, 152s, İstanbul.
Koçak-Çelik, D. ve Baran, G. 2003. 9-11 yaş grubundaki çocukların ebeveynlerinin evlilik uyumları ile çocukların benlik kavramı gelişimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi eğitim Fakültesi Dergisi.
2(29); 14-25.
Köknel, Ö. 1999. Kaygıdan mutluluğa kişilik. Altın Kitaplar Yayınevi, 431s, İstanbul.
Kösebalan-Doğan, N. ve Kandemir, C. 2005. Televizyon İzleme Sıklığı,Alışkanlığı ve Tercihlerin Çocuğun Sosyalleşme Süreci Üzerindeki Etkileri.2.Uluslararası Çocuk ve İletişim Kongresi, İstanbul.
Kudiaki, Ç. 2002. Cinsel doyum ile evlilik uyumu arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi (basılmamış). Ankara Üniversitesi, 102s, Ankara.
Kulaksızoğlu, A. 1998. Ergenlik psikolojisi. Remzi Kitabevi, 236s, İstanbul.
Ladd, G.W. 1990. Having friends, keeping friends, making friends and being liked by peers in
Lewis, T.V. 1994. A comparative analysis of the effects of social skill training and teacher directed contingencies on social behaviour of preschool children with disabilities. Journal of Behaviour Education, 4(3); 281-367.
Meurling, C.J.N., Ray, G.E. and Lobella, S.G. 1999. Children’s evaluations of classroom friend and classroom best friend relationship. Child Study Journal, 29(2); 79-97.
Morgan, C.T. 1995. Psikolojiye giriş ders kitabı. Çevirenler: Hüsnü Arıcı vd.
Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara.
Musun-Miller, L. 1993. Social acceptance and social problem-solving in preschool children. Journal of Applied Developmental Psychology, 14, 59-70.
Nacaroğlu, D.1999. radyo çocuk programlarının söylem yapısı ile çocuğun toplumsallaşması arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi(basılmamış). Gazi Üniversitesi, 78s, Ankara.
Neydim, M. 2000. Çocuğun hayata dokunmasında edebiyatın işlevi. 1. İstanbul Çocuk Kurultayı Araştırmalar Kitabı. İstanbul Çocukları Vakfı Yayınları, İstanbul.
Oğuzkan, Ş. ve Oral, G. 1992. Okul öncesi eğitim. Oğul Matbaacılık, 212s, İstanbul.
Oktay, A. 1995. Ana-baba okulu. Remzi Kitabevi, İstanbul.
Onur, B. 1997. Gelişim psikolojisi. Yetişkinlik-yaşlılık-ölüm. İmge Kitabevi, 4.basım, 366s, Ankara.
Oppawsky, J. 2000. Parental bickering, screaming and fighting: Etiology of the most negative effects of divorce on children from the view of the children.
Journal of Divorce and Remarriage. 32(3-4); 141-147.
Öz, İ. 2003. Çocuğun gelişim dönemleri. Kök Yayıncılık, 121s, Ankara.
Özbay, Ç. 2004. Çocuk sorunlarına yapıcı çözümler. İnkılap Yayınevi, İstanbul.
Özgüven, İ.E. 1992. Görüşme ilke ve teknikleri. 2.basım., Psikolojik Danışma ve Rehberlik Merkezi Yayınları, Ankara.
Öztürk, O. 1992. Ruh sağlığı ve bozuklukları. Hekimler Yayın Birliği, Ankara.
Özuçucu, A. 1995. Yuva çocuklarının gündelik yaşamdaki davranışları: Dört-beş yaş çocuklarında paylaşma. Doktora tezi (basılmamış). Ankara Üniversitesi, Ankara.
Phillips, L.C., Bridges, S.K., Mclemore, G. T. and Saponare, L.A. 1999. Perceptions of social behaviour and peer acceptance in kindergarten. Chilhood Education International, 14(1); 68-77.
Razon, N. 1990. Çalışan anne ve çocuğu. Ana-baba okulu. Remzi Kitabevi, 252s.,İstanbul.
Rice, P.F. 1997. Child and adolescent development. Prentice Hall Inc.New Jersey.
Russel, B. 1999. Evlilik ve ahlak. Çeviren: Vasıf Eranus. Say Yayıncılık, İstanbul.
Ryder, V. 1995. Parents and their children. The Goodheart. Willcox Company.
Saatçılar, C. 1997. Anaokuluna giden çocukların sosyalizasyonları sürecinde ebeveynlerin ve eğitimcilerin rolü.Yüksek lisans tezi (basılmamış). Ege Üniversitesi, 138s, İzmir.
Sardoğan, M.E. ve Karahan, T.F. 2005. Evli bireylere yönelik bir insan ilişkileri beceri eğitim programının evli bireylerin evlilik uyum düzeylerine etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi. 38(2); 89-102.
Sebanc, M.A., Kearns, T.K., Hernandez, D.M. and Galvin,B.K.2007. Predicting having a best friend in young children: Friendship features and social adjustment. The journal of Genetic Psychology, 168(1); 81-95.
Schultz, D. 1990. Theories of personality. Pasific Grove Press, 291-309s, California.
Selçuk, Z. 1996. Eğitim psikolojisi. Pegem Yayınları, 156s, Ankara.
Senemoğlu, N. 1998. Gelişim, öğrenme ve öğretim. Özen Matbaası, 600s, Ankara.
Seyrek, H. ve Sun, M. 1992. Çocuk oyunları okul öncesi eğitimde oyun dersi el kitabı.
Müzik Eserleri Yayınları, İzmir.
Şendil, G. ve Kızıldağ, Ö. 2005. Evlilik çatışması ve çocuk. Morpa Kültür Yayınları, 118s, İstanbul.
Şirvanlı-Özen, D. 1998. Eşler arası çatışma ve boşanmanın farklı yaş ve cinsiyetteki çocukların davranış ve uyum problemleri ile algıladıkları sosyal destek üzerindeki rolü. Doktora tezi (basılmamış). Hacettepe Üniversitesi, 160s, Ankara.
Terzioğlu, R.G. 1987. Ev idaresi ilkeleri. Doğuş Matbaası, Ankara.
Terzioğlu, R.G. ve Şener, A. 2002. Ailede eşler arası uyuma etki eden faktörlerin araştırılması. T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları, 183s, Ankara.
Tuğrul-Atik, B. 1992. Anaokulu eğitimi alan ve almayan çocukların ilkokul birinci sınıftaki akademik başarı ve ruhsal uyum davranışlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi.
Tuğrul, B. 1994. Okul öncesi dönemde etkin öğretmen modeli. 9.Ya-pa Okul Öncesi Eğitimi ve Yaygınlaştırılması Semineri. Ya-pa Yayınevi, İstanbul.
Tutarel-Kışlak, Ş. 1999. Evlilikte uyum ölçeğinin güvenilirlik ve geçerlilik çalışması.
Psikiyatri, Psikoloji, Psikoformoloji Dergisi. 7(1); 50-56.
Tür, G. 2004. Ailede çocuk eğitimi. 3-6 yaş çocuğa sahip ailelerin eğitimi. T.C.
Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
Tüy-Poyraz, S. 1999. 3-6 yaş arasındaki işitme engelli ve işiten çocukların sosyal beceri ve problem davranışları yönünden karşılaştırılmaları. Yüksek lisans tezi (basılmamış). Ankara Üniversitesi, Ankara.
Vaughn, B.E., Block, J.H and Block. 1988. Parental agreement on child rearing during early chilhood and the psychological characteristic of adolescents. Chil Development. 59: 1020-1033.
Yavuzer ,H. 1994. Çocuk psikolojisi. Remzi Kitabevi, İstanbul.
Yavuzer, H. 1998. Ana baba ve çocuk. Remzi Kitabevi, 262s, İstanbul.
Yavuzer, H. 2001. Çocuğunuzun ilk altı yılı. Remzi Kitabevi, 248s, İstanbul.
Yavuzer, H. 2004a. Çocuğu tanımak ve anlamak. Remzi Kitabevi, 144s, İstanbul.
Yavuzer, H. 2004b. Evlilik okulu. Remzi Kitabevi, 239s, İstanbul.
Yeşilyaprak, B. 2002. Gelişim ve öğrenme psikolojisi. Pegema Yayıncılık, 286s, Ankara.
Yıldırım, İ. 1993. Farklı sosyo-ekonomik düzeydeki evli bireylerin uyum düzeyleri.
Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi. 1(4); 23-28.
Yıldız, F.M. 2000. Deneysel yaratıcılık programının dört-beş yaş çocuklarının sosyal ve bilişsel gelişimine etkileri. Yüksek lisans tezi (basılmamış). Selçuk Üniversitesi, 270s, Konya.
Yıldız-Bıçakçı, M. 2004. Annesi çalışan ve çalışmayan çocukların anne-baba tutumlarını algılamalarının ve benlik imajlarının incelenmesi. Yüksek lisans tezi (basılmamış). Ankara Üniversitesi, 173s., Ankara.
Yılmaz, A. 2000. Eşler arasındaki uyum ve çocuğun algıladığı anne-baba tutumu ile çocukların, ergenlerin ve gençlerin akademik başarıları ve benlik algıları arasındaki ilişkiler. Doktora tezi (basılmamış). Hacettepe Üniversitesi, 184s, Ankara.
Yılmaz, A. 2001. Eşler arasındaki uyum; Kuramsal yaklaşımlar ve görgül çalışmalar.
Aile ve Toplum Dergisi. 1(4); 49-58.
Yörükoğlu, A. 1998. Çocuk ruh sağlığı. Özgür Yayınları, 421s, İstanbul.
EK 1
GENEL BİLGİ FORMU
…/…/200..
Çocuğun adı-soyadı:
Doğum Tarihi:
Cinsiyeti:
1. Çocuğunuzun doğum sırası nedir?
a. İlk çocuk
b. Ortanca veya ortancalardan biri c. Son çocuk
2. Çocuğunuzun kardeş sayısı nedir?
a. Tek çocuk b. 1 kardeşi var c. 2 kardeşi var
d. 3 ve daha fazla kardeşi var
3. Çocuğunuz ne kadar süredir anaokuluna devam ediyor?
a. 0-6 ay b. 7-12 ay c. 13-18 ay d. 19-24 ay e. 2 sene ve üzeri
4. Anaokuluna gitmeden önce çocuğunuzun bakımını kim üstlendi?
a. Kreşe gitti b. Anne-baba c. Büyükanne d. Yakın bir akraba e. Bakıcı
5. Annenin çalışma durumu nedir?
a. Çalışmıyor
b. Yarım gün çalışıyor c. Tam gün çalışıyor
6. Anne ve babanın öğrenim düzeyi nedir?
Anne Baba
İlkokul mezunu
Orta dereceli okul mezunu Üniversite mezunu
7. Anne babanın yaşı nedir?
Anne Baba
20-29 yaş 30-39 yaş 40-49 yaş 50 ve üzeri yaş
8. Eşinizle evlenmeye nasıl karar verdiniz?
a. Arkadaşlık ederek evlendik.
b. Görücü usulü ile evlendik.
c. Diğer(Belirtiniz:………
………..)
9. Ne kadar süredir evlisiniz?
a. 1-5 yıl b. 6-10 yıl c. 11-15 yıl d. 16-20 yıl e. 21 yıl ve üzeri
10. Aile yapınızı tanımlar mısınız?
a. Çekirdek aile b. Geniş aile