Kadınların %95,4’ü, erkeklerin %93,7’si ve LGBTİ+ başvuruların tamamı son yaşa-dıkları gözaltı sürecinde işkence ve kötü muameleye maruz kalyaşa-dıklarını aktarmıştır.
Gözaltında 5 gün ve daha uzun süre gözaltında tutulma süreleri kadınlarda %15,7, erkeklerde %13,1 olmuş, kadınların %53,6’sı, erkeklerin %55,1’i ve LGBTİ+ başvu-ruların %78,4’ü, 24 saatten az gözaltında kalmıştır. Gözaltında kalma süreleri yönünden erkekler ve kadınlar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark yoktur.
Tablo 40: Cinsiyet kimliği ve cinsel yönelimlere göre son gözaltına alınan yer
Ev Sokak/
Açık alan
Kurum (dergi
dernek) İşyeri Resmi
kurum Diğer
Kadın 35,0 52,6 2,0 0,3 5,6 4,6
LGBTİ+ 0,0 91,9 0,0 0,0 5,4 2,7
Erkek 29,6 57,7 1,7 2,1 3,4 5,4
*Satır yüzdeleri alınmıştır
LGBTİ+ başvuruların %91,9’u, kadınların %52,6’sı, sokak /açık alanda gözaltına alınmışlardır.
Kadınların %28’i ve erkeklerin %20,2’si, gece 12’den sonra gözaltına alınmıştır.
Her dört kadından biri ile beş erkekten birinin gece 12’den sonra evden gözaltına alınmaları dikkat çekicidir. Gün içinde veya akşam saatlerinde gözaltına alınmaları arasında fark yoktur. LGBTİ+ başvuruların hiçbiri gece 12’den sonra gözaltına alın-mamıştır.
Kadınların %91,8’i sadece siyasi nedenlerle, dördü adli, üçü sığınmacı olduğu, üçü etnik, biri dini nedenlerle gözaltına alındığını ifade etmiştir. LGBTİ+ başvuruların
TİHV Tedavi Raporu 2021 129 Değerlendirme Sonuçları
%45,9’u sadece siyasi nedenlerle, %29,7’si hem siyasi hem de cinsiyet kimliği ve cinsel yönelimi, %18,9’u sadece cinsiyet kimliği ve cinsel yönelimi ile ilişkili olarak gözaltına alındığını ifade etmiştir.
Kadınlar ve erkekler en sık emniyet veya polis karakolunda, LGBTİ+ başvurular ise sokak/açık alanda işkence ve kötü muameleye maruz kalmışlardır. Yedi farklı yerde işkence gördüğünü ifade eden başvurular mevcuttur. Toplumsal gösteri alanı veya sokakta başlayan işkence ve kötü muamele, gözaltı aracı, emniyet veya polis kara-kolunda büyük oranda devam etmektedir.
Tablo 41: Cinsiyet kimliklerine göre son gözaltında işkence ve kötü muamelenin yapıldığı yer*
Kadın LGBTİ+ Erkek
Emniyet müd. ve polis karakolu 56,8 51,3 61,1
Araç içi 28,9 54,1 34,5
Sokakta veya açık alanda 40,1 78,4 43,8
Toplumsal gösteri alanı 16,7 48,6 12,2
*Bir kişi birden fazla yerde işkence görmüş olabilmektedir, yüzde hesaplamaları toplam kadın ve erkek sayıları üzerinden ayrı ayrı yapılmıştır.
Kadın ve erkeklerin yaklaşık yarısı tek yerde işkence ve kötü muameleye maruz kalırken her dört LGBTİ+ başvurunun üçü istatistiksel olarak anlamlı bir biçimde birden fazla yerde maruz kalmıştır (p<0,05).
Kadın ve erkeklerin yaklaşık yarısı tek yerde işkence ve kötü muameleye maruz kalırken her dört LGBTİ+ başvurunun üçü istatistiksel olarak anlamlı bir biçimde birden fazla yerde maruz kalmıştır (p<0,05).
Tablo 42: Cinsiyet kimlikleri ve cinsel yönelime göre en sık işkence ve kötü muamele görülen yer sayısı
Tek yer Birden fazla yer Toplam
Sayı %* Sayı %* Sayı
Kadın 158 53,7 136 46,3 294
LGBTİ+ 9 24,3 28 75,7 37
Erkek 247 50,3 244 49,7 491
*Satır yüzdeleri alınmıştır
LGBTİ+ başvuruların en sık işkence gördükleri iller İstanbul (26), İzmir (10) ve Aydın’dır. Kadınların %32,7’si İstanbul, %20,7’si Van, %10,2’si Diyarbakır, %9,9’u İzmir, %4,8’i Ankara’da işkence ve kötü muamele görmüşlerdir.
TİHV Tedavi Raporu 2021 130 Değerlendirme Sonuçları Son gözaltında işkence görenlerin %35,6’sı kadındır. Gözaltında kadınların 89,8’i, LGBTİ+ başvuruların %97,3’ü hem fiziksel hem de psikolojik işkenceye maruz kalmışlardır.
En sık bildirilen işkence yöntemi kadın ve erkek başvurularda ‘hakaret/aşağılama/
tehdit’ iken, LGBTİ+ başvurularda ‘fiziksel müdahaleler’dir.
Tablo 43: Cinsiyet kimlikleri ve cinsel yönelime göre son gözaltında uygulanan işkence yöntemleri*
Kadın LGBTİ+ Erkek
Sayı %* Sayı %* Sayı %
Hakaret/aşağılama/tehdit 249 85,6 32 86,5 413 84,1
Zorlayıcı davranışlar 186 63,9 27 73,0 282 57,4
Fiziksel müdahaleler 189 64,9 35 94,6 387 78,8
Cinsel taciz 128 44 18 48,6 247 50,3
Pozisyonel işkenceler 95 32,6 16 43,2 239 48,7
Fiziksel etkenlere maruz bırakma 49 16,8 10 27 115 23,4
Kimyasal etkenlere maruz kalma 42 14,4 7 18,9 65 13,2
Temel ihtiyaçların kısıtlanması 151 51,9 20 54,1 272 55,4
Diğer 0 0 0 0 1 0,2
*Bir kişi birden fazla işkenceye maruz kalabilmektedir, yüzde hesaplamaları toplam kadın, LGBTİ+ ve erkek sayıları üzerinden ayrı ayrı yapılmıştır
Kadın ve LGBTİ+ başvurularda gözaltında maruz kalınan zorlayıcı davranışlardan en sık görülenler tanıklık (%50,5, 40,3) ve yakınlarının yanında işkencedir (%33,3;
%59,5). Tüm fiziksel müdahaleler birlikte değerlendirildiğinde LGBTİ+ başvuruların fiziksel müdahalelere maruz kalma oranı anlamlı olarak daha yüksektir (p<0,001).
Kaba dayak LGBTİ+ başvuruların %94,6’sında, erkeklerin %72,3’ünde ve kadınla-rın %57,7’sinde bildirilmiştir ve aradaki fark anlamlıdır. Zorla tıbbı müdahale kadın ve LGBTİ+ başvurularda erkeklerden 2,5 kat daha sık görülmektedir (p<0,05). İki kadın (%0,7), bir LGBTİ+ (%2,7) ve yedi erkek (%1,4) başvuru ateşli silahla; 6 Kadın (%2,1), 2 LGBTİ+ (%5,4) ve 7 erkek (%1,4) başvuru plastik mermiyle yaralanmıştır.
Kadınlara, erkek ve LGBTİ+ başvurulara göre anlamlı olarak daha az pozisyonel işkence uygulanmıştır (p<0,001). 10 erkeğe falaka uygulanmıştır.
TİHV Tedavi Raporu 2021 131 Değerlendirme Sonuçları Tablo 44: Cinsiyet kimlikleri ve cinsel yönelime göre gözaltında cinsel tacize maruz kalma*
Kadın LGBTİ+ Erkek
Sayı %* Sayı %* Sayı %*
Sözlü cinsel taciz 77 26,5 15 40,5 167 34
Cinsel küfür 97 33,3 16 43,2 234 47,7
Cinsel saldırı tehdidi 16 5,5 2 5,4 21 4,3
Diğer sözlü taciz 1 0,3 0 0 1 0,2
Fiziksel cinsel taciz 40 13,7 1 2,7 29 5,9
Çıplak arama 2 0,7 0 0 4 0,8
Soyma 31 10,7 2 5,4 41 8,4
Sürtünme 29 10 1 2,7 25 5,1
Tecavüz 1 0,3 0 0 0 0
Diğer cinsel 2 0,7 0 0 1 0,2
*Bir kişi birden fazla işkenceye maruz kalabilmektedir, yüzde hesaplamaları toplam kadın, LGBTİ+ ve erkek sayıları üzerinden ayrı ayrı yapılmıştır
Sözlü, fiziksel ve cinsel taciz birlikte değerlendirildiğinde tüm başvurular arasında anlamlı bir fark yoktur. Bununla birlikte, sözlü cinsel taciz, cinsel içerikli küfür daha çok erkeklere yapılmaktadır. Fiziksel cinsel taciz ise anlamlı olarak kadın ve LGBTİ+
başvurulara uygulanmaktadır. Çıplak arama kadın ve erkeklerde benzerdir. Bir kadın başvuru tecavüze uğradığını bildirmiştir (2021 öncesi).
Kadın (%51,6), erkek (%53,2) ve LGBTİ+ (%59,5) başvuruların sadece yarısı avukata erişebildiğini bildirmiştir. Gözaltı sonrasında tutuklama LGBTİ+ başvuru-larda anlamlı olarak daha düşüktür.
Kadınların %58,7’si, LGBTİ+’ların %59,5’i ve erkeklerin %66,4’ü adli rapor aldıkla-rını belirtmiştir. LGBTİ+ başvuruların tamamının, kadınların %85,3’ünün ve erkek-lerin %85,0’ının adli muayeneleri hastanede gerçekleştirilmiştir. Altı kadın 10 erkek başvurunun adli muayenesi sağlık kurumu dışında başka bir mekanda (gözaltı aracı/
zırhlı araç dahil) yapılmıştır. Erkek başvurular muayene sırasında kolluk kuvvetleri-nin çıkarılmadığını kadın ve LGBTİ+ başvurulara göre anlamlı olarak daha sık bildir-miştir (p<0,001). LGBTİ+ başvurulardan öykü alınma sıklığı anlamlı olarak fazladır (p<0,05). Bütün gruplarda İstanbul Protokolü’nün etik ilkeleri ve mesleki standartla-rının sağlanması ile usul güvencelere uygun davranılma oranları oldukça düşüktür.
Adli muayenenin sağlık kuruluşu dışında kolluğun gözetimi altında gerçekleştiril-mesi, muayene edilen kişilerde güven duygusunu zedelemekte, muayene edilen kişinin mahremiyeti sağlanamamakta, hekimin de mesleki bağımsızlığı koruyarak bağımsız tıbbi bir karar alabilmesini engellemektedir. Bu şekilde yapılan tıbbi
değer-TİHV Tedavi Raporu 2021 132 Değerlendirme Sonuçları lendirmeler hekimlik mesleğinin etik ve bilimsel ilkelerinin ihlali anlamına geldiği gibi yasal anlamda da suç olarak nitelendirilmektedir.
İşkence sonrası suç duyurusunda bulunma oranları, kadınlarda %18,7, erkeklerde
%19,1 ve LGBTİ+ başvurularda %40,5’tir. LGBTİ+ başvuruların %35,1’i mahkeme ya da sorgu sırasında kendisine işkence yapıldığını ifade etmiştir. Bu oran kadın ve erkeklerde sırasıyla %13,3 ve %13,9’dur. LGBTİ+ başvuruların mahkeme ya da savcılıktaki sorgusu sırasında kendisine işkence yapıldığını ifade etme sıklığı kadın ve erkeklere göre 2,5 kattan fazladır.
5. Hapishane süreci
Hapishanelerde işkence ve kötü muameleye maruz kalan kadınların yaş ortalaması 37,9±11,3, erkeklerinse 37,5 ±12,4’tür. Kadın ve erkekler hapishanelerde işkence ve kötü muameleye benzer düzeyde maruz kalmaktadır. Kabak dayak erkekler (%55,5) tarafından daha sık bildirilmiştir. Saç yolma kadınlarda iki kat fazladır. Dokuz erkeğe falaka uygulanmıştır.
Bir kadın, 12 erkek kırbaç hortum vb. ile işkence yapıldığını ifade etmiştir. Gözaltıyla benzer biçimde sözlü cinsel taciz erkeklerde iki kat fazlayken, cinsel saldırı / tecavüz tehdidi kadınlarda 2,5 kat fazladır. Kadın ve erkeklerde fiziksel cinsel taciz düzeyleri benzerdir. Makat araması/çıplak arama iki kadın, dokuz erkeğe uygulanmıştır. İki kadın, sekiz erkek (2021 öncesi) tecavüz bildiriminde bulunmuştur.
6. Cinsiyet Kimlikleri ve Cinsel Yönelime Göre Fiziksel Yakınma, Bulgu ve